Από την έντυπη έκδοση
Αντιμέτωποι με τη νέα πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί από την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού και του κατασκευαστικού κόστους βρίσκονται κυβέρνηση και αγορά ενόψει της κατάθεσης οικονομικών προσφορών για 3 διαγωνισμούς ΣΔΙΤ, συνολικού προϋπολογισμού περίπου 0,4 δις.
Πρόκειται για Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα που αφορούν κτηριακά έργα, υποσύνολο αυτών που έχουν περάσει στο συγκεκριμένο τελικό στάδιο της διαδικασίας για την επιλογή του Ιδιωτικού Φορέα Σύμπραξης (ΙΦΣ). Το σύνολο των κτιριακών και έργων υποδομής που έχουν προχωρήσει έως εκεί είναι 10, συνολικής αξίας 2,189 δις. ευρώ. Για τα δύο εξ αυτών επίκειται η υπογραφή των συμβάσεων.
Συνολικά από το 2006 που θεσπίστηκε η δυνατότητα των ΣΔΙΤ έχουν συμβασιοποιηθεί μόλις 15 (ουσιαστικά 13 γιατί το ένα που αφορά στα αγροτικά ευρυζωνικά δίκτυα είναι τριπλό) ενώ σε διάφορα στάδια της διαδικασίας είναι περίπου 46 με τον μεγαλύτερο αριθμό να έχει αποφασιστεί τα τελευταία 6 χρόνια.
Οι διαδικασίες είναι χρονοβόρες σε σημείο που εκτιμάται ως αρκετά πιθανό το επόμενο διάστημα η κυβέρνηση (προφανώς η νέα που θα εκλεγεί) να αναγκαστεί να διαφοροποιήσει τα οικονομικά δεδομένα για έναν αριθμό ΣΔΙΤ. Ήδη το έχει πράξει για το έργο της Πολιτείας Καινοτομίας.
Οι συνθήκες αλλάζουν από τη στιγμή της απόφασης υλοποίησης ενός ΣΔΙΤ και του καθορισμού των προϋπολογισμών μέχρι την ώρα των προσφορών. Ο διπλασιασμός των επιτοκίων και η αύξηση του κατασκευαστικού κόστους έχει διαφοροποιήσει σε σημαντικό βαθμό τα δεδομένα.
Οι διεκδικητές των έργων
Το κρίσιμο τεστ για τα ΣΔΙΤ, λοιπόν, έρχεται το επόμενο διάστημα με την κατάθεση προσφορών για τα εξής έργα:
Τη μελέτη, κατασκευή, χρηματοδότηση, λειτουργία και συντήρηση των φοιτητικών εστιών του Πανεπιστημίου Κρήτης, προϋπολογισμού 205,9 εκατ. ευρώ. Εγκρίθηκε από την αρμόδια διυπουργική επιτροπή τον Μάιο του 2019 και η ημερομηνία κατάθεσης των δεσμευτικών προσφορών έχει οριστεί για αύριο. Μέχρι και το τέλος της προηγούμενης εβδομάδας, πρόθεση των αρμοδίων φορέων ήταν να μην δοθεί παράταση. Εκδήλωση ενδιαφέροντος για τις φοιτητικές εστίες της Κρήτης έχουν καταθέσει οι κατασκευαστικές εταιρείες ΓΕΚ Τέρνα, Άκτωρ Παραχωρήσεις, Άβαξ, Ιntrakat και η κοινοπραξία Μυτιληναίος – ΑΤΕΣΕ.
Τα έργα ΣΔΙΤ διεκδικούν, σχεδόν στην πλειοψηφία τους, οι πέντε μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι της χώρας. Το μοντέλο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε τραπεζικό δανεισμό απαιτεί ίδια κεφάλαια και συνδυάζεται συνήθως με κατασκευή. Σε ορισμένες περιπτώσεις π.χ. στη διαχείριση απορριμμάτων συμμετέχουν και μικρότερες εταιρείες με εξειδίκευση στο αντικείμενο.
Το δεύτερο ΣΔΙΤ για το οποίο έχει οριστεί ημερομηνία κατάθεσης οικονομικών προσφορών είναι η ανέγερση κτιριακών εγκαταστάσεων για τη στέγαση των υπηρεσιών της Γενικής Γραμματείας Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, προϋπολογισμού 112,5 εκατ. ευρώ. Είναι από τα ΣΔΙΤ που έχουν προχωρήσει γρηγορότερα από άλλα. Εκκρίθηκε το 2021.
Γενικότερα τα ΣΔΙΤ με φορέα υλοποίησης το υπουργείο Υποδομών (αφορούν κυρίως υποδομές) προχωρούν με ταχύτερους ρυθμούς από τα υπόλοιπα. Tο προαναφερόμενο υπουργείο έχει την αναγκαία τεχνογνωσία και τις υπηρεσίες, ενώ π.χ. το Πανεπιστήμιο Κρήτης δεν έχει καμία σχέση με την παραγωγή και εκτέλεση έργων.
Η αρχική ημερομηνία κατάθεσης προσφορών για το νέο κτήριο της γενικής γραμματείας Υποδομών ήταν 3 Μαρτίου 2023, η οποία μεταφέρθηκε (με απόφαση της περασμένης Παρασκευής) για τις 30 του ίδιου μήνα.
Η μετάθεση ζητήθηκε από τους ενδιαφερόμενους, ή κάποιους από αυτούς (Άβαξ, ΓΕΚ Τέρνα, Intrakat – Redex και Μυτιληναίος – Dimand).
Έπειτα από μια 10ετή περίοδο κατά την οποία οι τεχνικές εταιρείες είχαν ελάχιστο κατασκευαστικό αντικείμενο έχουμε περάσει σε μια εντελώς διαφορετική κατάσταση. Οι κατασκευαστές δεν προλαβαίνουν να ανταποκριθούν στους διαγωνισμούς. Λείπουν πόροι (ανθρώπινο δυναμικό και μηχανήματα) και επιπλέον στην περίπτωση των ΣΔΙΤ χρειάζεται να εξασφαλίσουν και τα αναγκαία κεφάλαια από τις τράπεζες σε συνθήκες διαρκούς αύξησης των επιτοκίων.
Το νέο κτήριο της γενικής γραμματείας Υποδομών θα συγκεντρώσει όλες τις υπηρεσίες από 13 διάσπαρτα, μισθωμένα κτήρια. Θα κατασκευαστεί στην οδό Πειραιώς 166, εξασφαλίζοντας οικονομικό όφελος για το Δημόσιο της τάξεως των 3 εκατ. ευρώ ετησίως, ή 90 εκατ. ευρώ στα 30 έτη της Σύμβασης.
Έγκριση το 2017 έλαβε το ΣΔΙΤ του σχεδιασμού, κατασκευής, χρηματοδότησης, συντήρησης, λειτουργίας και προμήθειας εξοπλισμού, κτηρίου παροχής υπηρεσιών εξατομικευμένης ιατρικής, προϋπολογισμού 71,8 εκατ., με αναθέτουσα αρχή το ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών. Οι οικονομικές προσφορές έχουν οριστεί για 10 Μαρτίου 2023 (αν δεν έχουμε και εδώ μετάθεση της ημερομηνίας). Ενδιαφερόμενοι είναι οι ΓΕΚ Τέρνα, Άκτωρ, Άβαξ, Intrakat και ΕΡΕΤΒΟ.
Μέχρι στιγμής οι μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι ανταποκρίνονται στις προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος. Με ενδιαφέρον αναμένεται αν αυτό θα συνεχιστεί.
Στελέχη της κατασκευαστικής αγοράς εκτιμούν ότι θα σημειωθούν απουσίες κατά την κατάθεση προσφορών αφενός γιατί το κόστος του χρήματος και των κατασκευών έχει διαφοροποιηθεί αφετέρου γιατί κάθε εταιρεία, έχοντας πολλά έργα να επιλέξει, θα κατέβει εκεί που θεωρεί ότι είναι πιο συμφέρον για εκείνη.
Μειωμένη συμμετοχή της αγοράς σημαίνει λιγότερος ανταγωνισμός.
Την ίδια στιγμή η αύξηση των επιτοκίων επηρεάζει τις δανειακές υποχρεώσεις του ιδιώτη φορέα που αναλαμβάνει ΣΔΙΤ και σε συνδυασμό με το ανεβασμένο κόστος κατασκευών οδηγεί σε αυξημένες πληρωμές διαθεσιμότητας (το ποσό που καταβάλει το δημόσιο στον ΙΦΣ μετά την κατασκευή του έργου και κατά τη διάρκεια της σύμβασης σύμπραξης. Ο ιδιώτης με το ποσό αυτό αποπληρώνει τα δάνεια και εξασφαλίζει το εύλογο κέρδος του).
Σημειώνεται ότι η Ελλάδα έχει θεσπίσει ανώτατο όριο ως ποσοστό επί του Α.Ε.Π. στις μελλοντικές πληρωμές διαθεσιμότητας για τα ΣΔΙΤ, το οποίο ελέγχεται κατά την έγκριση νέων έργων.
Η εκτίμηση είναι ότι δεδομένων των παραπάνω ο ρυθμός συμβασιοποίησης ΣΔΙΤ δεν θα διαφοροποιηθεί σημαντικά. Θα προχωρούν μόνον τα ώριμα έργα και όσα υπάρχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τις αναθέτουσες αρχές όπως συνέβη π.χ. με τη δημιουργία του Κέντρου Καινοτομίας στην Αθήνα, επί της οδού Πειραιώς 62, περιοχή Νέο Φάληρο (πρώην εργοστάσιο ΧΡΩΠΕΙ).
Το προαναφερόμενο ΣΔΙΤ εγκρίθηκε από τη διυπουργική επιτροπή τον Απρίλιο του 2020. Η διαδικασία ξεκίνησε και έφθασε μέχρι και την εκδήλωση ενδιαφέροντος. Από τον ανταγωνιστικό διάλογο με τους ενδιαφερόμενους κρίθηκε ότι δεν θα πετύχει τα προσδοκόμενα και ο διαγωνισμός ματαιώθηκε και επαναπροκηρύχθηκε με διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Τι προβλέπει η νέα διαδικασία
Η νέα διαδικασία προβλέπει ένα στάδιο, κατευθείαν οικονομικές προσφορές (28 Μαρτίου 2023) χωρίς αρχική εκδήλωση ενδιαφέροντος.
Αποτελεί περίπτωση έργου που οι οραματιστές του στη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας έχουν αποφασίσει να το προχωρήσουν. Κομβικό ρόλο στο έργο επιτελεί ο φορέας Καινοτομίας που υποχρεωτικά θα πρέπει να συμμετέχει σε κάθε κοινοπραξία που θα διεκδικήσει την εν λόγω Σύμβαση Σύμπραξης (η προσδοκία είναι να σημειωθεί ενδιαφέρον από το εξωτερικό) και η οποία σε καθαρή παρούσα αξία εκτιμάται, στο ποσό των 230 εκατ. ευρώ, προ ΦΠΑ.
Το κόστος κατασκευής του Κέντρου Καινοτομίας με βάση το μέγιστο σενάριο δόμησης (41.000 τ.μ.), έχει υπολογιστεί στα 91 εκατ. προ ΦΠΑ και το κόστος επένδυσης στα 129 εκατ. ευρώ. Η μέγιστη χρηματοδοτική συμβολή Δημοσίου, που αποτελεί επίσης κριτήριο για την ανάθεση της Σύμβασης, έχει οριστεί στα 18,750 εκατ. ευρώ. Στον πρώτο διαγωνισμό η χρηματοδοτική συμβολή του δημοσίου ήταν μηδενική.
Πιθανά σενάρια που θα εξεταστούν εφόσον δεν υπάρξει γρήγορη αποκλιμάκωση των επιτοκίων και του κατασκευαστικού κόστους είναι η μείωση του κατασκευαστικού αντικειμένου των ΣΔΙΤ μιας και ο προϋπολογισμός που αποφασίζεται κατά την έγκριση του κάθε έργου δεν δύναται να τροποποιηθεί στη συνέχεια.
Για τα ήδη υπογεγραμμένα ή αυτά που σχεδιάζεται να υπογραφούν με αυξημένες πληρωμές διαθεσιμότητας η προσδοκία είναι όταν σταθεροποιηθούν και στο καλύτερο σενάριο μειωθούν τα επιτόκια να γίνει αναχρηματοδότηση των δανείων προς όφελος του δημοσίου και του ιδιωτικού φορέα.
Οι προϋπολογισμοί καταρτίζονται με βάση τις παραδοχές – δεδομένα της συγκεκριμένης στιγμής που το ΣΔΙΤ λαμβάνει έγκριση, ενώ το χρηματοοικονομικό μοντέλο κλειδώνει κατά την υπογραφή της σύμβασης.
Τα ΣΔΙΤ προ το 2022
Το μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζεται στα ΣΔΙΤ που είχαν αποφασιστεί πριν το 2022 που είναι τα περισσότερα.
Στα ΣΔΙΤ που φαίνεται να προχωρούν το επόμενο διάστημα περιλαμβάνεται το έργο της ανέγερσης και λειτουργίας νέου Πρωτοδικείου και Εισαγγελίας Αθηνών στο οικόπεδο που βρίσκεται ο Άρειος Πάγος με την αξία της προς υπογραφή σύμβασης να εκτιμάται περίπου στα 200 εκατ. ευρώ. Τη διαδικασία για λογαριασμό του υπουργείο Δικαιοσύνης διενεργεί το ΤΑΙΠΕΔ (Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου).
Ενδιαφέρον εκδήλωσαν οι ΓΕΚ Τέρνα, Άκτωρ Παραχωρήσεις, Άβαξ, Intrakat και Μυτιληναίος (όπως προ είπαμε τα ΣΔΙΤ είναι αντικείμενο κατά βάση των μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων). Ένας από τους λόγους που το ΣΔΙΤ αυτό θα προχωρήσει είναι ότι η δυνητική χρηματοδοτική συμβολή του ελληνικού Δημοσίου στην κατασκευή του έργου είναι ενταγμένη στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Τα προς υπογραφή ΣΔΙΤ είναι δύο οδικά. Το έργο Καλαμάτα – Ριζόμυλος – Πύλος – Μεθώνη, προϋπολογισμού περίπου 250 εκατ. ευρώ (με ανάδοχο την κοινοπραξία Άκτωρ Παραχωρήσεις – Intrakat) και το τμήμα του ΒΟΑΚ (Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης) Χερσόνησος – Νεάπολη, 290 εκατ. ευρώ (με ανάδοχο την κοινοπραξία ΓΕΚ Τέρνα – Άκτωρ Παραχωρήσεις – Intrakat).
Η μέθοδος των ΣΔΙΤ, παρά τις καθυστερήσεις στην υλοποίησή τους και την αβεβαιότητα που έχει δημιουργήσει η αλλαγή των συνθηκών, έχει κυριαρχήσει.
Μόνο την προηγούμενη εβδομάδα αποφασίστηκαν 4 νέα έργα ΣΔΙΤ, κόστους επένδυσης 527 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για τα έργα, μελέτη, χρηματοδότηση, κατασκευή και τεχνική διαχείριση του Αρδευτικού Δικτύου Αλμωπαίου, την υλοποίηση αρδευτικού δικτύου Υπέρειας Ν. Λάρισας – Ορφανών Ν. Καρδίτσας, την ολική ανακαίνιση της παλιάς φοιτητικής εστίας στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου και ανάταξη, αναβάθμιση και συντήρηση του Σιδηροδρομικού Άξονα Βορείου Ελλάδος.
Λίγες μέρες νωρίτερα εγκρίθηκε η «Ανέγερση και Λειτουργία Φοιτητικών Εστιών και Εκπαιδευτικών Αμφιθεάτρων Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και Χώρων Πολιτισμού» μέσω ΣΔΙΤ, κόστους επένδυσης 64,2 εκατ. ευρώ. Αφορά την ανέγερση φοιτητικών εστιών, 1.100 κλινών, για το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, στην περιοχή Άνω και Κάτω Λίμνης του Δήμου Φυλής και δύο μικρών αμφιθεάτρων δυναμικότητας 160 θέσεων.
ΣΔΙΤ φοιτητικών εστιών προβλέπεται επίσης για την κάλυψη των αναγκών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, επίσης σε Βόλο και Λαμία, για το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, χωρίς να υπάρχει εκτίμηση για το πότε θα υλοποιηθούν παρά τις σχετικές αναφορές που κάνει συχνά πυκνά το υπουργείο Παιδείας, δίνοντας την εντύπωση πως πρόκειται για έργα που έχουν ξεκινήσει.
ΓΕΚ Τέρνα, Άβαξ, Intrakat και κοινοπραξία Άκτωρ Παραχωρήσεις – Μυτιληναίος, είναι οι 4 οικονομικοί φορείς που εκδήλωσαν ενδιαφέρον τον Δεκέμβριο του 2022 για 2 οδικά ΣΔΙΤ, συνολικής αξίας 559,2 εκατ. που έχει προκηρύξει το υπουργείο Υποδομών. Το πρώτο αφορά το έργο «Μελέτη, κατασκευή, χρηματοδότηση της Αναβάθμισης του οδικού άξονα ΕΟ2 (Μαυροβούνι – Έδεσσα, Παράκαμψη Γιαννιτσών, Παράκαμψη Χαλκηδόνας) και λειτουργία/συντήρηση του τμήματος γέφυρας Αξιού ποταμού – Έδεσσας» με εκτιμώμενη αξία της σύμβασης σύμπραξης (πληρωμές διαθεσιμότητας) 358,8 εκατ. ευρώ, πλέον ΦΠΑ και το δεύτερο το έργο «Κάθετος άξονας Δράμα – Αμφίπολη (Παλαιοκώμη)» με την αξία της σύμβασης (πληρωμές διαθεσιμότητας) στα 200,4 εκατ. ευρώ. Δεν υπάρχει ασφαλής εκτίμηση για το πότε θα ολοκληρωθεί η διαδικασία.
Ειδικά στα κτιριακά τα ζητήματα που ανακύπτουν στην πορεία είναι ποικίλα. Για τα 13 Περιφερειακά Κέντρα Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας (ΠΕΚΕΠΠ) συνολικής αξίας 131,5 εκατ. (2 ΣΔΙΤ) έχουμε εκδήλωση ενδιαφέροντος (Ακτωρ, Αβαξ, Ιντρακατ, Μυτιλιναίος και ΓΕΚ Τέρνα) το έργο έχει κολλήσει στην ακαταλληλότητα των οικοπέδων.
Ιδιαίτερες είναι και οι περιπτώσεις των ΣΔΙΤ για την κατασκευή Μονάδων Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) όπως και το έργο ανάπτυξης ευρυζωνικών υποδομών στην περιφέρεια (UFBB).
Για την περιφέρεια Αττικής έχουν προκηρυχθεί δύο ΣΔΙΤ (ΜΕΑ Κεντρικού Πάρκου Κυκλικής Οικονομίας, προϋπολογισμού 461,2 εκατ. χωρίς ΦΠΑ και ΜΕΑ του Κεντρικού Πάρκου Κυκλικής Οικονομίας περιφέρειας Πειραιά στην περιοχή του Σχιστού, προϋπολογισμού 300,7 εκατ. ευρώ). Δεν έχει λυθεί το θέμα της χωροθέτησης των ΜΕΑ και όπως εκτιμάται το 2023 έτος εκλογικό δεν θα σημειωθεί καμιά εξέλιξη.
Για το UFBB η διαδικασία ξεκίνησε το 2019 από την προηγούμενη κυβέρνηση. Είναι χωρισμένο σε 7 υποέργα. Με βάση τα σημερινά δεδομένα προχωρούν τα 3 που έχει αναλάβει ο ΟΤΕ με τις σχετικές συμβάσεις να τελούν υπό έγκριση από το Ελεγκτικό Συνέδριο.
