Ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώθηκε κατά 441.000 (-4%) την περίοδο 2011-2021. Σε αυτή την εξέλιξη συνεισέφερε η σημαντική άνοδος των μεταναστευτικών εκροών κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, ωστόσο οι γεννήσεις στην Ελλάδα υποχωρούν ήδη από το 1980. Ειδικότερα, ο συντελεστής γονιμότητας έχει υποχωρήσει σε κάτω από 1,5 μονάδες (επίπεδο που δεν αρκεί για την αναπλήρωση του πληθυσμού) ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, από 2,1-2,5 μονάδες τις δεκαετίες των 1960 και 1970.
Το ανησυχητικό αυτό δεδομένο καταγράφεται στη μελέτη με θέμα «Δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα: Προκλήσεις και προτάσεις πολιτικής», που χρηματοδοτήθηκε από τη Eurobank, υλοποιήθηκε από επιστήμονες του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών – ΙΟΒΕ και παρουσιάστηκε την Τετάρτη στο συνέδριο «Δημογραφικό – Η Μεγάλη Πρόκληση», παρουσία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, η μείωση και η γήρανση του πληθυσμού της χώρας προβλέπεται να συνεχιστούν τις επόμενες δεκαετίες. Στο σενάριο βάσης των δημογραφικών προβολών, ο πληθυσμός της Ελλάδας προβλέπεται να υποχωρήσει στα 8,1 εκατ. έως το 2100 – μια μείωση του πληθυσμού κατά 2,5 εκατ. άτομα ή 24% σε σχέση με το 2021.
Οι προβλεπόμενες δημογραφικές εξελίξεις στην Ελλάδα είναι πολύ πιο ραγδαίες σε σχέση με το σύνολο της Ευρωζώνης, στην οποία ο πληθυσμός αναμένεται να μειωθεί κατά μόλις 4,2% έως το 2100. Με βάση την έκταση της αναμενόμενης μείωσης του πληθυσμού έως το 2100, η Ελλάδα κατατάσσεται στην τρίτη χειρότερη θέση στην Ευρωζώνη, μετά τη Λετονία και τη Λιθουανία.
Στο πιο αισιόδοξο σενάριο (υψηλής μετανάστευσης), ο πληθυσμός θα μειωθεί μεταξύ του 2022 και του 2100 κατά 16% σε 8,9 εκατ., ενώ η συρρίκνωση του πληθυσμού αναμένεται να είναι της τάξεως του 45% σε περίπτωση μηδενικών μεταναστευτικών ροών (σε 5,7 εκατ. το 2100).
Εκπαίδευση
Οι δημογραφικές εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας καταγράφονται πλέον και στα μεγέθη του εγχώριου εκπαιδευτικού συστήματος. Ήδη, ο αριθμός των μαθητών της πρώτης τάξης του δημοτικού σχολείου σημείωσε πτώση κατά 16,5% την πενταετία 2014-2019. Έως το τέλος των δημογραφικών προβολών το 2100, ο αριθμός των μαθητών των πρώτων δυο βαθμίδων εκπαίδευσης αναμένεται να μειωθεί κατά 32,1% (413 χιλ. λιγότεροι μαθητές).
Η ίδια μελέτη διαπιστώνει πως η ανάλυση των δημογραφικών τάσεων και προβολών αναδεικνύει την ανάγκη για την εφαρμογή δημογραφικών πολιτικών για ενίσχυση της γονιμότητας και βελτίωση του μεταναστευτικού ισοζυγίου, με σκοπό τον μετριασμό της γήρανσης του πληθυσμού. Καθώς όμως οι θετικές επιδράσεις από αυτά τα μέτρα δεν αναμένεται να αποτυπωθούν σύντομα στους δημογραφικούς δείκτες, οι αναμενόμενες δημογραφικές μεταβολές αναπόφευκτα θα δημιουργήσουν πολύ σοβαρές προκλήσεις για μια σειρά από τομείς κοινωνικής πολιτικής. Επομένως, απαιτείται η άμεση λήψη μέτρων πολιτικής, τόσο στην κατεύθυνση μετριασμού των δημογραφικών μεταβολών μακροπρόθεσμα, όσο για την προσαρμογή των βασικών τομέων πολιτικής σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.
Η εκπόνηση της εν λόγω μελέτης εντάσσεται στην μεγάλης κλίμακας πρωτοβουλία Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της Eurobank για το Δημογραφικό, μέσω του Προγράμματος ΜΠΡΟΣΤΑ για την οικογένεια, η οποία ξεκίνησε πριν από περίπου έναν χρόνο και αναπτύσσεται σταδιακά, με στόχο τη μεγιστοποίηση του θετικού αντίκτυπου των δράσεων.
Την έναρξη του συνεδρίου κήρυξε, ως κεντρικός ομιλητής, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ενώ χαιρετισμούς απηύθυναν, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν (διαδικτυακά) και ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, Φωκίων Καραβίας.
Τη μελέτη, που εξετάζει στο σύνολό του το δημογραφικό ζήτημα και εστιάζει στις δυνητικές κινήσεις για την αντιμετώπισή του αναλύοντας το κόστος καθεμιάς και τον εκτιμώμενο αντίκτυπό της, παρουσίασε ο γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, Νίκος Βέττας.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, Φωκίων Καραβίας, δήλωσε πως «η επιστημονική ανάλυση αποτελεί προϋπόθεση για τη χάραξη αποτελεσματικών πολιτικών. Με αυτό το σκεπτικό, κεντρικό συστατικό της πρωτοβουλίας ευρείας κλίμακας που υλοποιεί η Eurobank για το δημογραφικό ζήτημα είναι η εκπόνηση της επιστημονικής μελέτης που παρουσιάστηκε σήμερα, για την οποία συνεργαστήκαμε με ένα κορυφαίο think tank στη χώρα μας, το ΙΟΒΕ. Είναι δέσμευσή μας πως θα συνεχίσουμε και θα διευρύνουμε την Πρωτοβουλία για το Δημογραφικό, συμβάλλοντας, στο μέτρο των δυνάμεών μας, στη συστράτευση της κοινωνίας για την ανάσχεση ενός προβλήματος που θεωρούμε ως τη σημαντικότερη κοινωνική και οικονομική πρόκληση που έχει μπροστά της η χώρα μας στον μακροπρόθεσμο ορίζοντα».
Η μελέτη αποτυπώνει τις δημογραφικές τάσεις και προοπτικές στην Ελλάδα, παρουσιάζει αναλυτικά τις διάφορες επιπτώσεις και τις προκλήσεις της γήρανσης σε βασικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας, και διατυπώνει προτάσεις πολιτικής με στόχο την προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα, την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αναδύονται και, εν τέλει, την αντιμετώπιση του προβλήματος. Φιλοδοξεί με αυτόν τον τρόπο να συνεισφέρει ενεργά στη δημόσια συζήτηση για την ανάδειξη του επείγοντος χαρακτήρα και της σοβαρότητας του δημογραφικού προβλήματος για τη χώρα μας.Το πλήρες κείμενο και τα στοιχεία της μελέτης του ΙΟΒΕ θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του ΙΟΒΕ και της Eurobank με στόχο τον εμπλουτισμό του δημοσίου διαλόγου σχετικά με τις απαιτούμενες θεσμικές παρεμβάσεις και προτάσεις για μέτρα πολιτικής, που μπορούν να αμβλύνουν την επίπτωση του προβλήματος και την αρνητική δυναμική του. Το πλέγμα δράσεων Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της Πρωτοβουλίας για το Δημογραφικό της Eurobank αναπτύσσεται σε πέντε (5) πυλώνες, για τη στήριξη της οικογένειας και την αναστροφή της υπογεννητικότητας, σε συνεργασία με αναγνωρισμένους φορείς, όπως η ΜΚΟ Αποστολή της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, το Σωματείο Be-Live και η Ένωση Μαζί για το παιδί. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις ακριτικές περιοχές της Ελλάδας, τον Έβρο και το Αιγαίο – από τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου μέχρι τα Δωδεκάνησα και το Καστελόριζο.
