Αντιπυρετικά σιρόπια για παιδιά, παυσίπονα, αντιβιοτικά, ακόμη και αντιυπερτασικά και φάρμακα για τον διαβήτη: Πολλά φάρμακα είναι σε έλλειψη στη χώρα μας αλλά και σε αρκετά ευρωπαϊκά κράτη. Την ίδια ώρα, δεν υπάρχει οικογένεια που να μην έχει κάποιον ασθενή με ίωση. Ο Διευθυντής της ΜΕΘ του νοσοκομείου «Παπανικολάου», Νίκος Καπραβέλος προβλέπει μεγάλο κύμα ιώσεων καθώς κυκλοφορούν 200 ιοί.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΠΟΕΔΗΝ, η πληρότητα στις ΜΕΘ Παίδων είναι 100% σε «Αττικόν», «Ιπποκράτειο» Θεσσαλονίκης και στο Πανεπιστημιακό Ηρακλείου. Ένα κύμα λοιμώξεων του αναπνευστικού στα παιδιά ωθεί νοσοκομεία και παιδιάτρους στα άκρα – και επιπλέον λείπουν και φάρμακα.
Στη Γερμανία για παράδειγμα, το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Φαρμάκων και Ιατρικών Συσκευών (BfArm) καταγράφει ελλείψεις σε 313 φάρμακα. Στην Αυστρία επίσης, σύμφωνα με επίσημο κατάλογο της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφάλειας στην Υγεία , περισσότερα από 500 φάρμακα δεν μπορούν να παραδοθούν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς και η Αυστραλία έχουν επίσης κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις ελλείψεις αμοξικιλίνης. Το βρετανικό υπουργείο Υγείας αναγνώρισε επίσης στα μέσα Δεκεμβρίου έλλειψη ορισμένων αντιβιοτικών που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο Α.
Ακόμη και οι χώρες που είναι σημαντικοί παραγωγοί δραστικών συστατικών ανησυχούν. Η Κίνα ζήτησε έτσι την αύξηση παραγωγής ορισμένων φαρμακευτικών εταιρειών στα τέλη Δεκεμβρίου, σε μια εποχή που εκατομμύρια Κινέζοι αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν ένα άνευ προηγουμένου κύμα Covid-19.
Από πού προέρχεται η έλλειψη;
Κατ’αρχήν αναφέρονται προβλήματα με την εφοδιαστική αλυσίδα. Αλλά η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη: Σύμφωνα με πολλούς ειδικούς, η αιτία βρίσκεται στην πρακτική προμηθειών. Ο πρόεδρος της επαγγελματικής ένωσης παιδίατρων, Τόμας Φίσμπαχ , επικρίνει στη «Rheinische Post» το γεγονός ότι η ρύθμιση των σταθερών τιμών στη Γερμανία οδήγησε την παραγωγή να μετακινηθεί σε χώρες με χαμηλούς μισθούς όπως η Κίνα και η Ινδία. «Υπάρχουν πλέον προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα, κάτι που με τη σειρά του οδηγεί σε συμφόρηση στον εφοδιασμό». Ως αποτέλεσμα, τα φάρμακα και τα ενεργά συστατικά αγοράζονται εκεί που είναι φθηνότερα. Το αποτέλεσμα: υψηλό επίπεδο εξάρτησης από προμηθευτές ενεργών συστατικών, για παράδειγμα στην Κίνα.
Ασιατική εξάρτηση
Όλο και περισσότερα δραστικά συστατικά για φάρμακα προέρχονται από την Ινδία και την Κίνα. Σχεδόν κανένα αναλγητικό δεν είναι τόσο επιτυχημένο όσο η παρακεταμόλη. Η λευκή, κρυσταλλική σκόνη είναι σε χάπια και αναβράζοντα δισκία, εκατομμύρια από τα οποία πωλούνται στα φαρμακεία.
Περισσότεροι από 150.000 τόνοι του φαρμάκου παράγονται κάθε χρόνο – απλώς όχι στην Ευρώπη. Για την παραγωγή φαρμάκων παρακεταμόλης, το δραστικό συστατικό πρέπει να αγοράζεται από το εξωτερικό – δεν παράγεται πλέον στην Ευρώπη.
Το 2008 έκλεισε η τελευταία ευρωπαϊκή μονάδα παραγωγής παρακεταμόλης. Η παραγωγή στην Ευρώπη είχε γίνει πολύ ακριβή για τη γαλλική χημική εταιρεία Rhodia. «Δεν είναι φυσιολογικό η Ευρώπη να μην παράγει ούτε ένα γραμμάριο παρακεταμόλης», δήλωσε ο επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ, στα μέσα του 2020. Την ίδια χρονιά, η Επιτροπή της ΕΕ ανακοίνωσε μια στρατηγική για τη μείωση της εξάρτησης στα φάρμακα από τρίτες χώρες. Ελάχιστα έχουν γίνει από τότε. Το σχέδιο θα παρουσιαστεί πλέον τον Μάρτιο του 2023.
Ανεξάρτητα από την ΕΕ, τα ίδια τα κράτη προσπαθούν να διατηρήσουν την παραγωγή σημαντικών δραστικών ουσιών στην εθνική τους επικράτεια. Μία από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις παραγωγής πενικιλίνης στον κόσμο βρίσκεται στο Τιρόλο – και είναι το τελευταίο σε όλη την Ευρώπη.
Η ελβετική φαρμακευτική εταιρεία Novartis εξέταζε το κλείσιμο του εργοστασίου αντιβιοτικών λόγω της πίεσης των τιμών από την Ασία, αλλά στη συνέχεια αποφάσισε να επεκτείνει την παραγωγή. Πιθανώς επειδή η ομοσπονδιακή και η πολιτειακή κυβέρνηση συνεισέφεραν 50 εκατομμύρια ευρώ.
Στη Γαλλία, από την άλλη, κατασκευάζεται νέο εργοστάσιο παρακεταμόλης. Και εκεί το κράτος στήριξε την επανεγκατάσταση με πολλά χρήματα. Η εταιρεία Seqens υπόσχεται ότι μια νέα διαδικασία παραγωγής θα παράγει 75% λιγότερο CO2. Από το 2024, το σημαντικό παυσίπονο θα πρέπει να έρθει ξανά από την Ευρώπη για πρώτη φορά μετά από 16 χρόνια.
«Πυρηνική βόμβα»
Μέχρι τότε, η παρακεταμόλη από την Κίνα και την Ινδία θα περιορίζει τα συμπτώματα του κρυολογήματος των Ευρωπαίων.
Η παρακεταμόλη δεν είναι μεμονωμένη περίπτωση. Περισσότερο από το 80% των φαρμακευτικών δραστικών συστατικών παρασκευάζεται τώρα στην Κίνα και την Ινδία.
Όσο εξαρτημένη ήταν η Ευρώπη από το ρωσικό αέριο, τόσο είναι και από τα φαρμακευτικά προϊόντα που παράγονται στην Ασία.
«Οι Κινέζοι δεν χρειάζονται καθόλου πυρηνική βόμβα», δήλωσε η Γερμανίδα καθηγήτρια φαρμακολογίας Ούλρικε Χολτζγκράμπε στο ZDF στην αρχή της πανδημίας του κορωνοϊού. Γιατί η Κίνα απλά δεν μπορούσε πλέον να προμηθεύει φάρμακα, κάτι που θα σήμαινε ότι η Ευρώπη θα έπρεπε να φροντίσει τον εαυτό της «από μόνη της».
Ο Τιερί Λάνγκερ ,επικεφαλής του Τμήματος Φαρμακευτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Βιέννης, εξηγεί ότι είναι κυρίως χημικά απλές ουσίες των οποίων η παραγωγή έχει μεταφερθεί στο εξωτερικό. Η παραγωγή αυτών των φαρμάκων είναι ευκολότερο να αυξηθεί, γι’ αυτό και δεν υπήρχε έλλειψη ακόμη και κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Μετά το τέλος της πολιτικής του μηδενικού Covid στην Κίνα, η χώρα τετραπλασίασε περίπου την παραγωγή παρακεταμόλης και ιβουπροφαίνης τον τελευταίο μήνα, ανέφερε πρόσφατα το κινεζικό πρακτορείο ειδήσεων Xinhua.
Αλλά ακόμα κι αν η παρακεταμόλη δεν υπάρχει, σύμφωνα με τον Λάνγκερ, «δεν θα ήταν ακόμη καταστροφή».
«Θα μπορούσαμε να το αντικαταστήσουμε αμέσως με πολλά άλλα παυσίπονα», λέει ο επιστήμονας. Υπάρχουν μόνο λίγα πραγματικά αναντικατάστατα φάρμακα που κάνουν τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου. Η Ευρώπη εξακολουθεί να παράγει τα περισσότερα από αυτά η ίδια – «γιατί μπορείς να βγάλεις χρήματα με αυτά,όπως λέει ο επικεφαλής του Τμήματος Φαρμακευτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Βιέννης.
«Κουζίνα φαρμάκων»
Ο Αλεξάντερ Χέρτσογκ, Γενικός Γραμματέας του Συνδέσμου της Αυστριακής Φαρμακευτικής Βιομηχανίας, τονίζει επίσης ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε καλή θέση όσον αφορά τα τεχνολογικά εξελιγμένα φάρμακα. Τα εμβόλια mRNA κατά του Covid-19 αναπτύχθηκαν και παράγονται σε μεγάλο βαθμό απευθείας στην Ευρώπη – για ολόκληρο τον κόσμο. «Αυτή είναι η κουζίνα της παραγωγής εξελιγμένων φαρμάκων», λέει ο Χέρτσογκ.
Στην Κίνα, ωστόσο, που θέλει να χρησιμοποιεί μόνο εμβόλια που έχουν αναπτυχθεί εκεί, κανένα εμβόλιο mRNA κατά του κορωνοϊού δεν έχει εγκριθεί μέχρι σήμερα.Όσον αφορά την παραγωγή εμβολίων, όπως στης Biontech ,η Ευρώπη τα πάει καλά.Επιπλέον, τα φάρμακα του μέλλοντος θα μπορούσαν να φαίνονται πολύ διαφορετικά από τα σημερινά: Αντί για προϊόντα μαζικής παραγωγής, οι άνθρωποι θα μπορούσαν να παίρνουν φάρμακα προσαρμοσμένα στο DNA τους και πολλές ασθένειες θα μπορούσαν να προληφθούν εκ των προτέρων.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε καλή θέση για τέτοιες ιατρικές καινοτομίες – αλλά αυτό το προβάδισμα θα μπορούσε να μειωθεί , προειδοποιεί ο Χέρτσογκ.
Μείωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας
Οι αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας για εξαιρετικά καινοτόμα φάρμακα μειώνονται στην Ευρώπη, ενώ αυξάνονται στις ΗΠΑ και την Κίνα. Για να μην μείνει πίσω η Ευρώπη, απαιτεί περισσότερα χρήματα για κλινική έρευνα.
Από όπου κι αν προέρχονται τα φάρμακα υψηλής τεχνολογίας του μέλλοντος, πιθανότατα θα εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη για μια βασική προμήθεια δοκιμασμένων φαρμάκων κατά της γρίπης, του κρυολογήματος και των λοιμώξεων στο μέλλον. Για την ασφάλεια του εφοδιασμού, είναι «επιθυμητό» να παράγονται στην Ευρώπη, λέει ο Λάνγκερ. Αλλά η επαναφορά της παραγωγής δεν είναι πάντα εύκολη. «Στην Ινδία, δημιουργείται ένα νέο εργοστάσιο μέσα σε 12 μήνες, ενώ χρειάζονται χρόνια στην Ευρώπη – κανείς δεν θέλει να έχει ένα χημικό εργοστάσιο κοντά”, προσθέτει.
Και είναι λογικό η Ευρώπη να επικεντρωθεί σε εξελιγμένα φάρμακα και να αφήσει την παραγωγή απλών δραστικών συστατικών σε χώρες όπως η Ινδία ή η Κίνα.Από πλευράς τιμής, τα εγχώρια παραγόμενα φάρμακα δεν μπορούν έτσι κι αλλιώς να συμβαδίσουν με τον ανταγωνισμό από την Άπω Ανατολή.
