Τoυ Δημήτρη Σκάλκου, γενικού γραμματέα Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Εξωστρέφειας στο υπουργείο Εξωτερικών
ΕΙΣΕΡΧΟΜΑΣΤΕ στην Εποχή της Μεγάλης Αβεβαιότητας. Με όχημα τη μονομερή, αιφνίδια και οριζόντια επιβολή δασμών της νέας αμερικανικής κυβέρνησης στους εμπορικούς εταίρους της, ανατρέπονται οι σταθερές του διεθνούς οικονομικού συστήματος όπως αυτό λειτουργεί τις τελευταίες δεκαετίες.
Το διεθνές οικονομικό σύστημα, που οικοδομήθηκε μεταπολεμικά με τη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT) το 1947 και ολοκληρώθηκε με την ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) το 1995, διαμόρφωσε ένα πλαίσιο σταθερών κανόνων εμπορίου προκειμένου να αποτραπούν ενέργειες που ενθαρρύνουν τις μονομερείς επιθετικές ενέργειες των κρατών για την αλλαγή των όρων του εμπορίου προς το συμφέρον τους.
Άλλωστε, η εμπειρία του επιθετικού προστατευτισμού της δεκαετίας του 1930 ήταν νωπή και τα διδάγματα απογοητευτικά.
ΣΕ ΑΥΤΟ το νέο εμπορικό καθεστώς ο μέσος όρος των δασμολογικών φραγμών μειώθηκε από περίπου το 40% το 1947 στο 4% το 2010 και η επίδρασή του υπήρξε εντυπωσιακή οδηγώντας σε αύξηση του όγκου του παγκόσμιου εμπορίου κατά 4.400% την περίοδο 1950-2023, συμβάλλοντας στην επιτάχυνση της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης και την ευημερία αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων κρατών.
ΣΗΜΕΡΑ αντιμετωπίζουμε τη μεγαλύτερη αύξηση των δασμών για σχεδόν έναν αιώνα.
Σημειώνουμε ενδεικτικά ότι στην πρώτη θητεία Τραμπ οι δασμοί αφορούσαν εισαγόμενα προϊόντα αξίας 380 δισ. δολαρίων, ενώ οι έως σήμερα ανακοινωθέντες δασμοί ξεπερνούν τα 2,5 τρισ. δολάρια.
Το παγκόσμιο οικονομικό κόστος των δασμολογικών μέτρων είναι δύσκολο να υπολογιστεί, καθώς η κατάσταση είναι ρευστή και διαρκώς μεταβαλλόμενη, μία τάξη μεγέθους όμως που ξεπερνά το 1,4 τρισ. δολάρια.
Σε κάθε περίπτωση, οι δασμολογικές αυξήσεις θα πλήξουν και τις ΗΠΑ, οδηγώντας, με τα σημερινά δεδομένα, σε μείωση του ΑΕΠ κατά 0,8%.
ΠΕΡΑ όμως από τις άμεσες επιπτώσεις της αύξησης των δασμών, ακόμη περισσότερο ανησυχητικό είναι το οικονομικό κόστος της αβεβαιότητας.
Η σταθερότητα και η προβλεψιμότητα του περιβάλλοντος επιτρέπουν τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.
Αντίθετα, η διαρκής αλλαγή των «όρων του παιχνιδιού» θολώνει τον ορίζοντα των οικονομικών αποφάσεων, επιβαρύνει το επενδυτικό περιβάλλον και ωθεί τις επιχειρήσεις να αναβάλλουν τα επενδυτικά τους σχέδια για κάποια ευνοϊκότερη στιγμή στο μέλλον.
Σε μία προσπάθεια ποσοτικοποίησης του κόστους της οικονομικής αβεβαιότητας, υπολογίστηκε ότι η αύξησή της την περίοδο 2006-2011 οδήγησε στη μείωση του πραγματικού ΑΕΠ της χώρας κατά 3,2 (Alan Morantz, The Cost of Uncertainty, Smith Business Insight, 7 November 2024).
ΣΕ ΑΥΤΟ το πλαίσιο και ενώ βρισκόμαστε στην αρχική φάση της δασμολογικής κρίσης, διατυπώνουμε τις παρακάτω τρεις παρατηρήσεις:
ΠΡΩΤΟΝ, θα πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια αποτροπής μιας ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης που θα οδηγήσει σε οικονομικό πόλεμο με προφανείς αρνητικές επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο.
Γνωρίζουμε πλέον ότι σε μία τέτοια περίπτωση δεν υπάρχουν κερδισμένοι και χαμένοι, παρά μόνο χαμένοι.
Σύμφωνα με διαθέσιμες μελέτες, μία άνευ ορίων κλιμάκωση θα μπορούσε να αυξήσει τους δασμούς κατά μέσο όρο 62% και να οδηγήσει σε απώλεια 2,9% του παγκόσμιου ΑΕΠ (Jun Du and Oleksandr Shepotylo, Tariffs and Triumph: The UK in a Fractured World, Aston Business School, March 2025).
ΔΕΥΤΕΡΟΝ και συνέπεια του πρώτου, τα αντίμετρα που επιλέγονται δεν πρέπει να γυρίσουν μπούμερανγκ, αλλά να είναι στοχευμένα, επαρκώς τεκμηριωμένα και όχι εκδικητικά.
Θα πρέπει να επιδιώκουν να διατηρούν ανοικτούς τους διαύλους επικοινωνίας μεταξύ των εμπορικών εταίρων ώστε να ωθήσουν όλα τα μέρη σε αμοιβαία επωφελείς διαπραγματεύσεις.
ΤΡΙΤΟΝ, είναι επιθυμητό τα εμπορικά ζητήματα να αντιμετωπιστούν ως αμιγώς οικονομικές διαφορές. Η έντονα παρατηρούμενη εργαλειοποίηση των οικονομικών ζητημάτων για την επίτευξη πολιτικών σκοπών σαφώς δυσχεραίνει την επίτευξη συνεννόησης.
Στην πραγματικότητα, σήμερα περισσότερο από τη χρυσή περίοδο της παγκοσμιοποίησης όπου η οικονομία φάνηκε να ενισχύεται απέναντι στην πολιτική, οι επιλογές των κρατών σχηματοποιούνται από το τρίγωνο που ορίζεται από την οικονομική αλληλεξάρτηση, την οικονομική ασφάλεια και τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς.
Και κάθε φορά μπορείς να συνδυάσεις επιτυχώς δύο από αυτές τις πλευρές του τριγώνου.
ΣΕ ΑΥΤΟ το σύνθετο περιβάλλον, η Ευρωπαϊκή Ένωση διαμορφώνει ανάλογα τη στάση της. Στο πρόσφατο έκτακτο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων με αντικείμενο τις εμπορικές σχέσεις επιβεβαίωσε την ενιαία θέση της απέναντι στις αμερικανικές αποφάσεις.
Αναμένει την πλήρη ανάπτυξη των αμερικανικών μέτρων, υπολογίζει με ακρίβεια το κόστος στις οικονομίες της, προετοιμάζει στοχευμένα αντίμετρα μέσα από μία μεγάλη δέσμη εργαλείων που διαθέτει, παραμένει πρόθυμη και έτοιμη να συμμετάσχει σε έναν ουσιαστικό διάλογο.
ΣΕ Ό,ΤΙ αφορά τη χώρα μας, συν-διαμορφώνουμε μαζί με τους Ευρωπαίους εταίρους μας την ευρωπαϊκή στάση, συγκεντρώνουμε τα στοιχεία που αφορούν στους πληττόμενους κλάδους της οικονομίας μας και προετοιμάζουμε τη στήριξή τους, εάν αυτό απαιτηθεί, με τρόπο που δεν υποσκάπτει τη δημοσιονομική σταθερότητα.
Η νέα αυτή κρίση βρίσκει την ελληνική οικονομία σε μία σταθερή πορεία δυναμικής ανάπτυξης που χαρακτηρίζεται από την ενίσχυση του εξωστρεφούς προσανατολισμού της, όπως άλλωστε καταδεικνύουν οι απόλυτα θετικές επιδόσεις των τελευταίων ετών στις εξαγωγές και την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων.
Και την ίδια στιγμή, η οικονομία μας έχει ενισχύσει σημαντικά την ανθεκτικότητά της και εφαρμόζει την εθνική στρατηγική της για την ενίσχυση της εξωστρέφειάς της ώστε να αντέξει και αυτή τη νέα διεθνή τρικυμία.
Ο ΜΥΘΙΚΟΣ ρωμαϊκός θεός με τα δύο κεφάλια Ιανός συμβόλιζε το αρχικό στάδιο, τη μετάβαση.
Σήμερα δεν γνωρίζουμε τη νέα μορφή των παγκόσμιων οικονομικών σχέσεων όπως αυτές
ραγδαία αναδιαμορφώνονται. Γνωρίζουμε καλά όμως τι πρέπει να αποφύγουμε και τι πρέπει να επιδιώκουμε.
Η εμβάθυνση της οικονομικής συνεργασίας ανάμεσα στα κράτη μέσω της ανάπτυξης ενός ανοικτού, πολυμερούς διεθνούς οικονομικού συστήματος αποτελεί τον ασφαλέστερο δρόμο της ευημερίας όλων. Και για τον στόχο αυτό (πρέπει να) εργαζόμαστε.
