Τoυ Δημήτρη Μπουραντά, καθηγητή, πρύτανη New York College
ΣΤΟ ΕΥΠΩΛΗΤΟ βιβλίο μου «Ηγεσία: ο δρόμος της διαρκούς επιτυχίας» που γράφτηκε το 2004 και σύντομα θα κυκλοφορήσει η αναθεωρημένη έκδοση, τόνιζα ότι το περιβάλλον των επιχειρήσεων θα γίνεται όλο και πιο αβέβαιο, πολύπλοκο, αντιφατικό, ανταγωνιστικό, απαιτητικό, εικονικό και δυναμικό, με την έννοια των ραγδαίων αλλαγών.
Ανέφερα τότε ακόμη και την τηλεργασία ή την εργασία από το σπίτι, που σήμερα έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό.
Συνοπτικά, οι επιχειρήσεις και τα στελέχη τους έχουν σήμερα και θα έχουν στο μέλλον να αντιμετωπίσουν δύσκολους ή ταραγμένους καιρούς.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον η πιο κρίσιμη παράμετρος επιβίωσης και επιτυχίας είναι η αποτελεσματική άσκηση ηγεσίας σε όλα τα ιεραρχικά επίπεδα.
Για να γίνει αυτό κατανοητό χρειάζεται να απαντηθούν πέντε θεμελιώδη ερωτήματα. Πρώτον, τι είναι ηγέτης. Δεύτερον, τι πρέπει να επιτυγχάνει ο ηγέτης. Τρίτον, σε τι συνίσταται η αποτελεσματική ηγετική συμπεριφορά στην πράξη ή πιο απλά τι πρέπει να κάνει το στέλεχος-ηγέτης ώστε να επιτυγχάνει αυτά που οφείλει να επιτυγχάνει. Τέταρτον, τι πρέπει να διαθέτει σε ικανότητες και αρετές ώστε να ασκεί στην πράξη αποτελεσματική ηγετική συμπεριφορά. Πέμπτον, πώς οι ηγετικές ικανότητες και αρετές αναπτύσσονται.
ΣΥΝΗΘΩΣ στη χώρα μας η έννοια του ηγέτη ταυτίζεται με τα στελέχη της ανώτατης διοίκησης. Στην πραγματικότητα, όμως, ηγέτες μπορεί και πρέπει να είναι τα στελέχη όλων των ιεραρχικών επιπέδων, όπως πρέπει να είναι και ο γονέας στα παιδιά και ο δάσκαλος στην τάξη κ.λπ.
Για να γίνει αυτό κατανοητό, συνήθως κάνω μια απλή ερώτηση: ένα παιδί στην παρέα του μπορεί να είναι ηγέτης;
Όλοι σε αυτό το ερώτημα απαντούν «ναι». Γιατί όμως μπορεί να είναι αφού δεν κατέχει ούτε θέση ούτε εξουσία; Διότι ηγέτης είναι ο κάθε άνθρωπος που ασκεί επιρροή (όχι εξουσία) πάνω σε άλλους ανθρώπους, κερδίζει την εμπιστοσύνη τους, τους εμπνέει, τους κινητοποιεί μιλώντας στο μυαλό, την ψυχή και την καρδιά τους και τους οδηγεί σε ένα καλύτερο αύριο, με την έννοια του κοινού καλού κατά τον Αριστοτέλη.
Με αυτή την έννοια η ηγεσία πρέπει να ασκείται από τα στελέχη όλων των ιεραρχικών επιπέδων, ώστε μέσω των ανθρώπων τους να επιτυγχάνουν εξαιρετικά αποτελέσματα, «να κερδίζουν το σήμερα» και να «χτίζουν το μέλλον», εξασφαλίζοντας τη δέσμευση και τη μέγιστη δυνατή ικανοποίηση των συνεργατών τους.
ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΤΕΥΧΘΟΥΝ τα προηγούμενα, το στέλεχος-ηγέτης πρέπει να ασκεί στην πράξη αποτελεσματική ηγετική συμπεριφορά.
Αυτή συνοπτικά συνίσταται σε συγκεκριμένους ρόλους, αλλά και συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Βασικοί ηγετικοί ρόλοι του στελέχους στο σημερινό και αυριανό περιβάλλον που προαναφέρθηκε είναι οι ακόλουθοι:
Πρώτον, η παρακίνηση (motivation) των συνεργατών και η δημιουργία ενός κατάλληλου εργασιακού κλίματος ώστε, αν είναι δυνατόν, ανά πάσα στιγμή να δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό για τις μέγιστες δυνατές επιδόσεις.
Δεύτερον, η ανάπτυξη της ομάδας, δηλαδή οι συνεργάτες τους να αισθάνονται και να λειτουργούν σαν μια γροθιά, διότι τις νίκες τις φέρνουν οι ομάδες και όχι τα αθροίσματα ατόμων.
Τρίτον, η καθοδήγηση και η συνεχής ανάπτυξη των ανθρώπων τους. Να είναι δηλαδή καλοί δάσκαλοι.
Τέταρτον, να διαμορφώνουν την κατάλληλη κουλτούρα η οποία στο σημερινό περιβάλλον αποτελεί ένα κρίσιμο στρατηγικό στοιχείο, αφού όταν είναι κατάλληλη αποτελεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, ενώ όταν είναι ακατάλληλη αποτελεί ανταγωνιστικό μειονέκτημα.
Πέμπτον, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση βελτιωτικών αλλαγών, μικρότερων και μεγαλύτερων, ανάλογα του ιεραρχικού επιπέδου, όπως στις διαδικασίες, στην τεχνολογία, στη στρατηγική κ.λπ.
Πέραν αυτών των ρόλων και κάποιων άλλων, που λόγω συντομίας δεν αναφέρω, βασικό στοιχείο της ηγεσίας είναι η διαμόρφωση και η ενστέρνιση από τους ανθρώπους του ηγέτη ενός οράματος για ένα καλύτερο μέλλον και βεβαίως ο σχεδιασμός για το πώς αυτό θα επιτευχθεί.
ΣΕ Ο,ΤΙ αφορά τα χαρακτηριστικά της ηγετικής συμπεριφοράς, από τις έρευνες αποδεικνύεται ότι το πιο κρίσιμο είναι η ακεραιότητα (συνέπεια, εντιμότητα, διαφάνεια, ηγεσία μέσω παραδείγματος κ.λπ.), η οποία αποτελεί και τον βασικό πυλώνα της εμπιστοσύνης, η οποία είναι το θεμέλιο της ηγεσίας.
ΓΙΑ ΟΛΑ τα προηγούμενα απαιτούνται οι αντίστοιχες ηγετικές ικανότητες αλλά και κάποιες που αποκαλώ μετα ικανότητες, όπως η λήψη αποφάσεων, η δημιουργική σκέψη, η επικοινωνία και, κυρίως, η πειθώ, η εστίαση για σημαντικά και η αποτελεσματική αξιοποίηση του χρόνου, η προνοητικότητα και η πρόδραση (proactiveness).
Όλες αυτές οι ικανότητες και οι αρετές αναπτύσσονται σήμερα με τις σύγχρονες μεθόδους εκπαίδευσης και κυρίως μέσω της εξάσκησης.
Κάτι που είχε επισημάνει ο Αριστοτέλης με τη ρήση: «η αρετή είναι έξις», δηλαδή συνήθεια που δημιουργείται μέσω της επανάληψης.
