Τoυ Δημήτριου Σταμούλη, αντιπροέδρου Ανώτατης Συνομοσπονδίας Πολυτέκνων Ελλάδος (ΑΣΠΕ)
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ αριθμός οικογενειών στην Ε.Ε. δεν εξασφαλίζουν τα απαραίτητα επίπεδα ενέργειας για να θερμάνουν, δροσιστούν ή φωτίσουν τα σπίτια τους, με αποτέλεσμα την αύξηση του ποσοστού ενεργειακής ένδειας.
Σύμφωνα με την Eurostat, το 9,3% του πληθυσμού της Ε.Ε. δεν μπόρεσε να διατηρήσει τα σπίτια του επαρκώς ζεστά το 2022 (6,9% το 2021).
Η ενεργειακή ένδεια απειλεί αυξανόμενο αριθμό ευπαθών οικογενειών, με αποτέλεσμα να είναι πλέον ζητούμενο ο αξιόπιστος, βιώσιμος και οικονομικά προσιτός ενεργειακός εφοδιασμός και οι σχετικές υπηρεσίες.
Άλλωστε ο έβδομος στόχος των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη είναι η διασφάλιση πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια.
ΣΥΝΕΠΕΙΑ των βιωμάτων αυτών είναι η δημιουργία συνασπισμού με επωνυμία «Δικαίωμα στην Ενέργεια». Το «Δικαίωμα στην Ενέργεια» ενώνει τις οικογενειακές οργανώσεις, τις ομάδες κατά της φτώχειας, τους παρόχους κοινωνικής στέγασης, τις ΜΚΟ, τους υπερασπιστές του περιβάλλοντος, τους οργανισμούς υγείας και τους ενεργειακούς συνεταιρισμούς σε όλη την Ευρώπη.
Η μετάβαση σε ένα αποτελεσματικό ενεργειακό σύστημα που βασίζεται πλήρως στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι κεντρική για τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Όμως, το κλειδί για την ενίσχυση της δημόσιας στήριξης στη μετάβαση προς την καθαρή ενέργεια είναι η κοινωνική δικαιοσύνη.
Οι ενεργειακές πολιτικές οφείλουν να έχουν ισχυρή διάσταση οικογενειακής πολιτικής, καθώς, σε πολλές οικογένειες η δαπάνη ως ποσοστό του μηνιαίου προϋπολογισμού τους για την ενέργεια βαίνει συνεχώς αυξανόμενη, θέτοντας σε διακινδύνευση το δικαίωμα πρόσβασης όλων των πολιτών της Ε.Ε. σε οικονομικά προσιτή ενέργεια.
ΣΥΜΦΩΝΑ με αποτελέσματα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών 2023 της ΕΛΣΤΑΤ (27/9/2024), η μέση μηνιαία ποσότητα ενέργειας που καταναλώνεται στην κύρια κατοικία παρουσίασε αύξηση σε: υγραέριο 11,7% και φυσικό αέριο 7,2%, και μείωση σε ηλεκτρική ενέργεια 9,2%, υγρά καύσιμα 4,2% και στερεά καύσιμα (καυσόξυλα, πελλέτες, πυρήνας κ.λπ.) 3,8%.
Στην ετήσια αυτή έρευνα, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται συνεχής μείωση κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, ως αποτέλεσμα των τιμών όπως διαμορφώνονται.
Τα δύο κεντρικά ερωτήματα από πλευράς οικογενειακής και κοινωνικής πολιτικής είναι: (α) ποιος θα καταβάλει το κόστος για την ενεργειακή μετάβαση, και ποιοι και πόσο θα πληγούν από αυτή την αλλαγή.
Η ΑΝΟΔΟΣ των τιμών χονδρικής στο ηλεκτρικό ρεύμα ως αποτέλεσμα πολλών παραγόντων από τον Αύγουστο του 2022, οδηγεί σε σκεπτικισμό, διότι η εκκίνηση της διαδικασίας της πράσινης μετάβασης συνέτεινε σε ένα κύμα ανατιμήσεων στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, το οποίο θα κατέληγε στον τελικό καταναλωτή, πλήττοντας τις δύο πιο ευάλωτες στην ενεργειακή ένδεια κοινωνικές ομάδες: τους οικονομικά ασθενέστερους και τις πολύτεκνες οικογένειες. Οι μεν λόγω οικονομικής αδυναμίας, οι δε λόγω μεγάλων αναγκών λόγω πλήθους
μελών της οικογένειας.
Με το εργαλείο των επιδοτήσεων, η κυβέρνηση έδωσε βοήθειες σε δύσκολες περιόδους μεγάλης αύξησης των τιμών ενέργειας, και παρ’ όλ’ αυτά, ο λογαριασμός κατανάλωσης παρέμεινε υπερβολικά μεγάλος σε πολλές περιπτώσεις, ειδικά πολυτέκνων οικογενειών.
Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ των πηγών ενέργειας και η ενεργειακή μετάβαση πρέπει να επανεξετασθεί ως προς τον βηματισμό της για την επίτευξη του οράματος, που είναι η φιλική προς το περιβάλλον ενέργεια, με το βλέμμα στραμμένο στον αντίκτυπο που θα έχει στην οικογένεια, στην ενεργειακή αλλά και την οικονομική ένδειά της, οι οποίες έχουν καταλυτικές συνέπειες στη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό οικογενειών, ειδικά πολυτέκνων.
Ακόμη περισσότερο τώρα, που η τηλεργασία και η τηλεκπαίδευση καθίστανται κυρίαρχες τάσεις, αυξάνοντας την οικογενειακή επιβάρυνση λόγω κόστους ενέργειας.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, η προσπάθεια μείωσης της ενεργειακής ένδειας υλοποιείται κυρίως με δύο παρεμβάσεις που αξιοποιούν τις θεμελιώδεις αρχές της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Κοινωνικής Ένταξης: το Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο (ΚΟΤ) Ηλεκτρικού Ρεύματος και το Επίδομα Θέρμανσης.
ΕΠΕΙΔΗ οι πολύτεκνες οικογένειες καταναλώνουν εξ ανάγκης σημαντικά μεγαλύτερα ποσά ενέργειας από κάθε άλλη οικογένεια, από 1/1/2024 διατίθεται για πολυτέκνους το ΚΟΤ Γ’ με εισοδηματικά και άλλα κριτήρια, διότι το προϋπάρχον μειωμένο τιμολόγιο ρεύματος πολυτέκνων καταργήθηκε το 2018 και χρειάστηκε απόφαση ΣτΕ (2/2022) για να θεσμοθετηθεί εκ νέου (2023).
Το ΚΟΤ Γ’, χρήσιμο βοήθημα για αρκετές (όχι όλες τις) πολύτεκνες οικογένειες, έχει όρια κατανάλωσης για το μειωμένο τιμολόγιο, τα οποία όμως αντιστοιχούν σε μέσο όρο, επομένως δεν καλύπτουν το σύνολο των αναγκών των πολυτέκνων.
Το επίδομα θέρμανσης επεφύλασσε φέτος δυσάρεστη έκπληξη για τους πολύτεκνους. Αποκλείστηκαν από αυτό οι δικαιούχοι του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου ρεύματος!
Αφού το ΚΟΤ Γ’ είναι μια παροχή που έχει μέγιστο όριο κατανάλωσης, δηλαδή δεν είναι απεριόριστη για να καλύπτονται όλες οι ανάγκες, με ποιο σκεπτικό οι πολύτεκνοι που καταναλώνουν τις κιλοβατώρες του μειωμένου τιμολογίου για τις βασικές τους ανάγκες (προετοιμασία φαγητού, ζεστό νερό, φωτισμός, άλλες ηλεκτρικές συσκευές κ.λπ.) έπρεπε να εξαιρεθούν από το επίδομα θέρμανσης που λάμβαναν τα προηγούμενα έτη;
Αν μια πολύτεκνη οικογένεια έχει αυξημένες δαπάνες για ενέργεια, θέρμανση, ύδρευση (δυστυχώς πολλοί δήμοι δεν προσφέρουν μειωμένο τιμολόγιο ύδρευσης στους πολύτεκνους) και στέγαση, ας μην απορούμε γιατί οι γεννήσεις μειώνονται συνεχώς και οι πολύτεκνοι φτωχοποιούνται.
ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ Σχέδιο αντιμετώπισης της Ενεργειακής Ένδειας (2021) θα πρέπει να διασυνδέεται ισχυρότερα με δημογραφικές και οικογενειακές πολιτικές για την αποτροπή της ενεργειακής ένδειας των οικογενειών και ιδιαίτερα των πολύτεκνων.
ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ για την πρόληψη και αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας σε συνδυασμό με το ζήτημα της στέγασης αποτελούν καίριους πυλώνες εξασφάλισης αξιοπρεπούς διαβίωσης των οικογενειών και για τον λόγο αυτό πρέπει να έχουν ισχυρή δημογραφική και οικογενειακή διάσταση, με ειδική μέριμνα για τις πολύτεκνες οικογένειες.
