Τoυ Κωνσταντίνου Μασσέλου, καθηγητή, προέδρου της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ)
ΟΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕ Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) αποτελούν σήμερα μια πολύ σημαντική τάση διεθνώς. Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα ανάμεσα στις πλέον προηγμένες χώρες σε ό,τι αφορά τη χρήση των ΑΠΕ στο ηλεκτροπαραγωγικό τους μίγμα:
ΤΟ 32% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνουμε στη χώρα μας παράγεται από ηλιακή και αιολική ενέργεια (16TWh), ενώ αν προσθέσουμε και την υδροηλεκτρική (4.73TWh), η ηλεκτροπαραγωγή στην Ελλάδα υποστηρίζεται σε ποσοστό που ξεπερνά το 41% από ανανεώσιμες πηγές (στοιχεία 2023).
ΣΤΗ ΧΩΡΑ, η εγκατεστημένη ισχύς (αθροιστικά) φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων ξεπερνά τα 12GW (2023), ενώ μέχρι το 2030, από ήδη προγραμματισμένες επενδύσεις, η εγκατεστημένη αυτή ισχύς προβλέπεται να ξεπεράσει τα 23-24GW (στοιχεία ΕΣΕΚ) ή 35GW αν αθροίσουμε και τα μεγάλα υδροηλεκτρικά, όταν η ζήτηση κατά μέσο όρο κινείται στα 6GW και δεν ξεπερνά τα 10GW σε ώρες αιχμής με πτωτικές (από το 2008) τάσεις.
ΜΕΣΑ στην Τάση των ΑΠΕ, έχουμε την «υπο-τάση» των φωτοβολταϊκών. To 2004 χρειάστηκε ένα ολόκληρο έτος για να εγκατασταθεί (ανά τον κόσμο) 1GW ισχύος με ηλιακά πάνελ. Για 1GW το 2010 χρειάστηκε ένας μήνας, το 2016 μία εβδομάδα και το 2023 μία μέρα. Ενώ για το 2024 αναλυτές του Bloomberg αναμένουν ότι 1GW θα εγκαθίσταται κάθε 15 ώρες.
ΣΥΜΦΩΝΑ με την International Energy Agency (IEA), η αγορά και η εγκατάσταση ηλιακών πάνελ είναι σήμερα η μεγαλύτερη κατηγορία επενδύσεων στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η ΙΕΑ εκτιμά ότι το τρέχον έτος θα επενδυθούν περισσότερα από 500 δισ. δολάρια (στη συγκεκριμένη αγορά), και η εγκατεστημένη ισχύς θα διπλασιάζεται κάθε τρία χρόνια.
Μέχρι το 2040 η (απολύτως περιοδική) παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταϊκά πάνελ θα είναι η μεγαλύτερη παραγωγός ενέργειας -όχι μόνο ηλεκτρικής- της ανθρωπότητας (Πηγή IEA).
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, έχοντας ήδη μεγαλύτερη παραγωγή σε σχέση με τη ζήτηση, σκεφτόμαστε την εξαγωγή του «πράσινου» ενεργειακού πλεονάσματός μας. Επειδή όμως α) δεν υπάρχουν ακόμα οι υποδομές για να το κάνουμε και β) οι «γείτονες υποψήφιοι πελάτες» επηρεάζονται και αυτοί, όπως εμείς, από τις Τάσεις των ΑΠΕ και των φωτοβολταϊκών (έχουν δηλαδή ήδη ή θα έχουν σύντομα και εκείνοι ενεργειακό πλεόνασμα ΑΠΕ), προς το παρόν αναγκαζόμαστε να απορρίπτουμε πράσινη ενέργεια!
Από τις αρχές του έτους, χάθηκαν περισσότερες από 500GWh (πηγή ΑΔΜΗΕ) στη χώρα μας από την αδυναμία του συστήματος να απορροφήσει την πλεονάζουσα παραγωγή, πάντα στις ώρες αιχμής των φωτοβολταϊκών.
ΛΟΓΙΚΑ, θα έλεγε κάποιος, επείγει να διαφοροποιήσουμε το μίγμα μας στις ΑΠΕ, με περισσότερα αιολικά και υδροηλεκτρικά, αντί φωτοβολταϊκών, και να επενδύσουμε σε μπαταρίες για την αποθήκευση ενέργειας. τη στιγμή που οι αγορές προτείνουν στην Ελλάδα 11.000 νέες επενδύσεις με συνολική ισχύ 48GW (πηγή ΑΔΜΗΕ) σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Αυτές οι 500 πράσινες GWh θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν περισσότερες από 3 φορές, στη μέγιστη κατανάλωσή τους, όλα τα data centers της χώρας (6-7 μεγάλα και μικρότερα, συνολικής ισχύος περίπου 35MW) για το σύνολο της ίδιας περιόδου (δηλαδή για 6 ολόκληρους μήνες).
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, με την υπερπροσφορά ηλιακής ενέργειας, εμφανίζεται ένας νέος «καταναλωτής» της υπολογιστικής ισχύος των data centers. Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) και τα οφέλη που υπόσχεται μειώνοντας το κόστος πρόσβασης στη «νοημοσύνη» επανεκκινούν έναν πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής στις ΗΠΑ, ενώ τροφοδοτούν συζητήσεις για data centers των 10 GW στο άμεσο μέλλον.
Ένα state-ofthe-art ΑΙ data center έχει 100.000 ειδικούς AI (GPU based) servers, που ο καθένας καταναλώνει, ας πούμε προσεγγιστικά, 1,4kW, άρα στο σύνολο 140MW.
Αν αυτό το data center είναι πάντα απασχολημένο εκπαιδεύοντας μοντέλα και κάνοντας προβλέψεις, ναι, μπορεί να εκπαιδεύσει συνεχώς καλύτερα και μεγαλύτερα μοντέλα, αλλά στο τέλος της ημέρας έχουμε μια κατανάλωση 600GWh το εξάμηνο – κλείνοντας τον κύκλο: περίπου όση απορρίψαμε στην Ελλάδα το πρώτο εξάμηνο του 2024!
ΜΗΠΩΣ η Ελλάδα, σε αυτή τη νέα πραγματικότητα που φαίνεται να καταφθάνει, μπορεί να συμμετέχει απλά αξιοποιώντας τις ΑΠΕ που σε κανονικές συνθήκες θα απέρριπτε, μαζί ίσως με μια στρατηγική ευελιξία στο πώς σχεδιάζει την υποδομή της; Μήπως αντί να ανησυχούμε για την «υπερθέρμανση» της αγοράς στις ΑΠΕ, αποθαρρύνοντας νέες επενδύσεις, πρέπει να επιταχύνουμε ακόμα περισσότερο, ξεπερνώντας κατά πολύ τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και εδραιώνοντας μια δεύτερη πρωτοπορία (μετά τη ναυτιλία) για τη χώρα μας;
ΜΗΠΩΣ τα διεθνή καλώδια οπτικών ινών που όλο και πιο συχνά διασχίζουν τα σύνορά μας, δεν θα πρέπει να κάνουν «απλή διέλευση» αλλά θα πρέπει και να τροφοδοτούνται με δεδομένα εδώ; Μήπως επιπλέον η Ελλάδα σε αυτή τη διαδικασία θα μπορούσε να αξιοποιήσει και το «brand» της; Ενός ξεκάθαρα ευρωπαϊκά προσανατολισμένου κράτους, που όμως δεν αντιμετωπίζει δογματικά την Ασία και έχει (πάλι από το πεδίο της ναυτιλίας) ισχυρές συνεργασίες δεκαετιών εκεί;
ΜΗΠΩΣ αυτό θα επέτρεπε στην Ελλάδα να τοποθετηθεί πιο ανταγωνιστικά, σε σχέση με άλλες χώρες, στο κόστος ανάπτυξης τέτοιων data centers; Άλλωστε η εκπαίδευση και η χρήση ΑΙ μοντέλων πραγματοποιείται σε air-tight υπολογιστικά περιβάλλοντα, που διευκολύνουν τον έλεγχο της ασφάλειας της διαδικασίας.
ΣΥΜΦΩΝΑ με τις εκτιμήσεις των Bloomberg, Goldman Sachs και IDC, το 2025 θα επενδυθούν περισσότερα από 200 δισ. δολ. σε AI υποδομές μόνο από τις 7 μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας των ΗΠΑ. Περίπου όσο το ελληνικό ΑΕΠ. Δηλαδή με κάθε ποσοστιαία μονάδα από αυτές τις επενδύσεις που θα καταφέρουμε να προσελκύσουμε στην Ελλάδα, θα ανεβάζουμε αντίστοιχα κατά μία σχεδόν μονάδα και το Ακαθάριστο Εθνικό μας Προϊόν. Μήπως χρειαζόμαστε κοινές στρατηγικές στον χώρο των data centers και της ενέργειας; Σίγουρα χρειαζόμαστε και δίκτυα για να διακινούμε πολλά δεδομένα.
ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ που εξετάζουμε το τηλεπικοινωνιακό στοιχείο όμως, ο όγκος, τα Tbits που απαιτούνται, είναι διαχειριζόμενος. Η πρόκληση είναι η ασφάλεια του δικτύου. Όταν υλοποιείς μια τέτοια στρατηγική, η ασφάλεια των υποβρύχιων και επίγειων καλωδίων σου γίνεται πρόκληση και γι’ αυτό χρειαζόμαστε μια ξεχωριστή κουβέντα. Ας εστιάσουμε πρώτα όμως στο να «δούμε» την ευκαιρία και να τοποθετηθούμε στρατηγικά απέναντι σε αυτή:
ΜΠΟΡΟΥΜΕ να φανταστούμε μια Ελλάδα που 09:00 με 16:00 (στη ζώνη GMT/Greenwich Mean time +2/+3) καταναλώνει TWatt πράσινης ενέργειας και εξάγει Τbits δεδομένων; Η γεωγραφία μας, για άλλη μια φορά, μας ευνοεί.
