Των Ανδρέα Ανδρικόπουλου, αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς και Βασίλειου – Χρήστου Ναούμ, επίκουρου καθηγητή Χρηματοοικονομικής Λογιστικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών
«Η ΑΞIΑ του πλοίου είναι 30 εκατομμύρια δολάρια». Μπορεί να είναι λάθος αυτή η πρόταση; Από τι εξαρτάται; Αν δεν μπορεί να αποδειχθεί εσφαλμένη, τότε δεν μπορεί να αποδειχθεί και αληθής. Πού μας αφήνει όμως αυτό; Το θέμα αυτού του άρθρου σχετίζεται με τους παραπάνω προβληματισμούς.
ΈΝΑΣ ΤΡOΠΟΣ να απαντηθεί το ερώτημα, σχετικά με την αξία του πλοίου, είναι να δούμε τι λένε οι λογιστικές καταστάσεις της ναυτιλιακής εταιρείας, σύμφωνα με τα λογιστικά πρότυπα (λογιστική αξία).
Ένας άλλος τρόπος είναι να δούμε ποιες είναι οι τιμές στην αγορά των πλοίων (εύλογη αξία).
Τέλος, συνδυάζοντας τους δύο τρόπους μπορούμε, στον βαθμό που επιτρέπεται από το λογιστικό ρυθμιστικό πλαίσιο, να επικαιροποιούμε την αξία του πλοίου στις λογιστικές καταστάσεις με βάση τις τιμές που επικρατούν στην αγορά.
Η ΦΙΛΟΣΟΦIΑ της αλήθειας προτείνει μια πλούσια εργαλειοθήκη για την ανάλυση της αλήθειας μιας πρότασης και συνεπώς μπορεί να φωτίσει την αλήθεια της αρχικής μας πρότασης «η αξία του πλοίου είναι 30 εκατομμύρια δολάρια».
Σύμφωνα με την αντιστοιχιστική θεωρία της αλήθειας (correspondence theory), η πρόταση της αποτίμησης του πλοίου είναι αληθής εάν αντιστοιχεί με την πραγματικότητα. Π.χ., η πρόταση «υπάρχει μια μπλε βάρκα στο λιμάνι» είναι αληθής εάν όντως υπάρχει μια μπλε βάρκα στο λιμάνι. Πρόκειται για ένα σαφές κριτήριο (αν αφήσουμε στην άκρη ζητήματα ορισμών και γλώσσας – π.χ. η ίδια φράση στα φλαμανδικά δεν θα ήταν ούτε αληθής ούτε ψευδής για κάποιον που δεν μιλάει φλαμανδικά).
Ωστόσο, στα πλοία δεν ισχύει το ίδιο. Διαφορετικοί λογιστικοί κανόνες καταλήγουν σε διαφορετικές αποτιμήσεις.
ΕΠIΣΗΣ, κυρίως, το να εμπιστευτεί κανείς την αγορά για την αποτίμηση καταργεί το ίδιο το νόημα της αποτίμησης. Αν πούμε ότι η αξία ενός πλοίου είναι η αξία της τελευταίας συναλλαγής στο πλοίο (ή σε κάποιο παρόμοιο), είναι σαν να λέμε πως ο αγοραστής και ο πωλητής είναι αυτοί που ορίζουν το αληθές. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, κανένα πλοίο δεν θα ήταν ούτε υπερτιμημένο ούτε υποτιμημένο και επομένως ούτε δέον να πωληθεί ούτε δέον να αγοραστεί.
Αντίστοιχα, δεν θα είχε νόημα η αποτίμηση των μετοχών των ναυτιλιακών εταιρειών αν η μόνη αλήθεια που όλοι αποδεχόμασταν ήταν η τιμή που βλέπουμε στο χρηματιστήριο κάθε στιγμή (κατά καιρούς έχουν καταγραφεί διάφορα χρηματιστηριακά «λάθη», γνωστά και ως «φούσκες»).
ΜΙΑ ΑΛΛΗ φιλοσοφική προσέγγιση είναι η συνεκτική θεωρία της αλήθειας (coherence theory), η οποία υποστηρίζει πως η αλήθεια μιας πρότασης προκύπτει από τη συνέπειά της με ένα πλέγμα παραδοχών και προτάσεων.
Π.χ., η αξία του πλοίου είναι 30 εκατομμύρια αν αυτή η αξία συνάδει με όσα ορίζουν τα λογιστικά πρότυπα ή αν συνάδει με όσα ορίζει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο αποτίμησης.
Ωστόσο, τα λογιστικά πρότυπα αλλάζουν τόσο κατά μήκος του χρόνου όσο και από χώρα σε χώρα.
ΤΑ ΠΛΑIΣΙΑ (μέθοδοι) αποτίμησης (π.χ., προεξόφληση των εσόδων από ναύλα) ποικίλλουν, και ακόμα αν συμφωνούσαμε σε ένα κοινό πλαίσιο αποτίμησης, υπάρχουν πολλοί τρόποι υλοποίησής του.
Αν συμφωνήσουμε πως η αξία του πλοίου είναι ίση με την παρούσα αξία των εσόδων από τα ναύλα μείον τα έξοδα λειτουργίας του πλοίου, υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι πρόβλεψης και διαφορετικά επιτόκια προεξόφλησης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν.
Μπορούμε να είμαστε συνεπείς ως προς το καθένα από αυτά τα πλαίσια αποτίμησης και, επομένως, αληθείς στην αποτίμηση, αλλά αυτός ο τρόπος καταλήγει σε τόσες πολλές διαφορετικές τιμές, που χάνει το νόημά της η αποτίμηση ως πυξίδα λήψης αποφάσεων στη ναυτιλία.
Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΣΤΙΚΗ θεωρία της αλήθειας (pragmatist theory) μας ζητά να δούμε την πρακτική σημασία της αποτίμησης. Το αληθές είναι το ωφέλιμο, γιατί αν δεν ήταν ωφέλιμο δεν θα ήταν αληθές (π.χ., μια ιατρική διάγνωση είναι αληθής όταν οδηγεί στη θεραπεία μας και αντίστροφα δεν θα οδηγούσε στη θεραπεία μας αν δεν ήταν αληθής).
Μια αποτίμηση πλοίου που οδηγεί σε ζημιές δεν μπορεί να είναι αληθής, στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης. Π.χ., η πρόταση «η αξία του πλοίου είναι 30 εκατομμύρια δολάρια» είναι αληθής αν οδηγήσει σε αγορά του πλοίου σήμερα στην τιμή των 20 εκατομμυρίων και πώλησή του αργότερα στα 30 εκατομμύρια, όταν η αγορά θα έχει συγκλίνει στην «αληθή» αξία.
Και έτσι, όμως, δεν βγάζουμε άκρη. Ο χρονικός ορίζοντας των επενδυτών ποικίλλει και η ίδια αποτίμηση μπορεί να καταλήξει σε ζημιογόνα επένδυση για κάποιον που κρατήσει το πλοίο τρία χρόνια και κερδοφόρα για κάποιον που θα το κρατήσει έξι μήνες.
Δεν μπορεί να είναι η ίδια αποτίμηση (30 εκατομμύρια) ταυτόχρονα και αληθής και ψευδής, γιατί οδήγησε κάποιον σε κέρδη και κάποιον άλλον σε ζημιές.
ΌΛΑ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ δεν σημαίνουν πως πρέπει να σταματήσουμε τις αποτιμήσεις των πλοίων ή να πάψουμε την ανάλυση των λογιστικών καταστάσεων. Οι λογιστικές αποτυπώσεις και οι χρηματοοικονομικοί υπολογισμοί μοιάζουν με την κατασκευή ενός χάρτη για τον εντοπισμό ενός προορισμού.
Η ιδιαιτερότητα είναι ότι ο προορισμός κινείται συνεχώς και έτσι ο χάρτης μπορεί να είναι ένα πρόχειρο και μερικές φορές άστοχο σχέδιο.
Ωστόσο, μια πορεία με χάρτη είναι πάντα προτιμότερη από μια πορεία αχαρτογράφητη. Επιπλέον, οι χάρτες μπορούν πάντα να βελτιώνονται.
