Τoυ Δημήτρη Σκάλκου, γενικού γραμματέα Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών
ΜΕ ΤΗ ΧΡΟΝΙΚΗ απόσταση που πλέον μας χωρίζει από τις πρόσφατες ευρωπαϊκές εκλογές, μπορούμε να συναγάγουμε κάποια πρώτα συμπεράσματα αναφορικά με τις νέες ισορροπίες που διαμορφώνονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αν και ως γενικό πολιτικό συμπέρασμα αναμφισβήτητα «το κέντρο κράτησε», αποδιώχνοντας μια ενδεχόμενη καταστροφική εξέλιξη για την πορεία της ενωμένης Ευρώπης, αυτό σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποτελέσει αιτία εφησυχασμού.
Τουναντίον, η ενίσχυση των λαϊκιστικών και ευρω-σκεπτικιστικών πολιτικών δυνάμεων συνιστά πηγή προβληματισμού, που δεν πρέπει να περάσει αναξιοποίητη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να δώσει άμεσα πειστικές απαντήσεις σε κρίσιμα ζητήματα (οικονομική στασιμότητα, περιβαλλοντική υποβάθμιση, ραγδαία τεχνολογική αλλαγή, δημογραφική συρρίκνωση), ώστε να μη θέσει σε αμφισβήτηση τα σπουδαία επιτεύγματά της και κυρίως την προοπτική της.
ΑΝ ΚΑΙ ΜΙΑ ολοκληρωμένη ερμηνεία για το εκλογικό αποτέλεσμα δεν μπορεί να παραγνωρίζει τις εθνικές ιδιαιτερότητες κάθε κράτους – μέλους, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ορισμένα κοινά γνωρίσματα της ευρω-σκεπτικιστικής ψήφου. Αυτό που πρώτιστα ξεχωρίζει είναι το γεγονός ότι το ευρωπαϊκό οικονομικό οικοδόμημα εμφανίζει «ρωγμές» στις λεγόμενες «ξεχασμένες περιοχές», αποτέλεσμα συχνά μιας «περιφερειακής τυφλότητας» στους κεντρικά κατευθυνόμενους τρόπους εφαρμογής των πολιτικών ανάπτυξης (Paul Collier, Left Behind – A New Economics for Neglected Places, 2024).
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ, σε αυτή την κατεύθυνση ένα πλήθος σχετικών μελετών καταδεικνύει τη γεωγραφική διάσταση της εκλογικής συμπεριφοράς, με τη θετική συσχέτιση ανάμεσα στους ισχνούς ή και μηδενικούς ρυθμούς ανάπτυξης σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο και την αύξηση της λαϊκιστικής ή/και αντιευρωπαϊκής ψήφου (Andres Rodriguez-Pose and Lewis Dijkstra, «Does Cohesion Policy reduce EU discontent and Euroscepticism?», Regional Studies, Vol. 55, issue 2). Μεγάλα γεωγραφικά τμήματα της Ε.Ε. (κύρια της νότιας Ευρώπης), τα τελευταία χρόνια, βρίσκονται εγκλωβισμένα στη λεγόμενη «αναπτυξιακή παγίδα», με την απόσταση που τα χωρίζει από τα περισσότερο αναπτυγμένα μέρη του εθνικού κορμού της χώρας τους να διευρύνεται συνεχώς.
Ίσως, μάλιστα, το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα γεωγραφικής έκφρασης αυτής της απογοήτευσης στις πρόσφατες εκλογές είναι η εκλογική διαστρωμάτωση ανάμεσα στις αστικές και τις αγροτικές περιοχές της Γαλλίας, σε βαθμό που πολλοί κάνουν λόγο για την «εκδίκηση της γαλλικής υπαίθρου».
Ο ΙΤΑΛΟΣ πρώην πρωθυπουργός Ενρίκο Λέτα στην πρόσφατη Έκθεσή του για το μέλλον της Ενιαίας Αγοράς, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Περισσότερο από μια αγορά», ορθά επισημαίνει ότι η ενιαία αγορά (πρέπει να) είναι μια ευκαιρία κοινής ευημερίας και πρόκειται να αποτύχει, αν δεν αντιμετωπίζει τις ανάγκες των κατοίκων των περιφερειών που παρακμάζουν.
Υπενθυμίζει ότι η πολιτική συνοχής αποτελεί συστατικό στοιχείο της ενιαίας αγοράς, οι δυο τους αποτελούν τις όψεις του ίδιου νομίσματος που πρέπει να αναπτύσσονται παράλληλα για την προώθηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Για τον Λέτα, το θεμελιώδες δικαίωμα της ελεύθερης μετακίνησης πρέπει να συμπληρωθεί με το «δικαίωμα να μένεις στον τόπο σου», τη δυνατότητα δηλαδή να μπορείς να ευημερήσεις στον τόπο επιλογής σου. Άλλωστε, οι οικονομικές, κοινωνικές και συχνά ταυτοτικές διαφορές ανάμεσα σε όσους μετακινούνται κατ’ επιλογή και σε όσους παραμένουν στον τόπο τους από αναγκαιότητα είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται ολοένα και συχνότερα (David Goodhart, Anywheres and Somewheres, 2020).
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ όμως τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών για το μέλλον της Πολιτικής Συνοχής και όχι μόνο; Σημαίνουν την αναγκαιότητα της ανακατεύθυνσης των κύριων ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων στην «τριπλή μετάβαση», όπου οι διακηρυγμένοι στόχοι της «πράσινης» και της «ψηφιακής» μετάβασης συμπληρώνονται και αλληλοτροφοδοτούνται με αυτόν της «κοινωνικής μετάβασης», ώστε κανένας τόπος και κανένας πολίτης να μη μένει πίσω.
Είναι εφικτός ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μιας τέτοιας πολιτικής; Το ερώτημα δεν μπορεί να απαντηθεί όσο αγνοείται ο «ελέφαντας στο δωμάτιο», που δεν είναι άλλος από τον κοινοτικό προϋπολογισμό.
Οι νέες προτεραιότητες της Ε.Ε. για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανθεκτικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας στο νέο μεταβαλλόμενο περιβάλλον απαιτούν γενναία χρηματοδότηση.
Πώς θα συνδυαστούν οι νέοι κανόνες δημοσιονομικής υπευθυνότητας με στόχο την αντιμετώπιση της (ορθής) δημοσιονομικής χαλάρωσης των προηγούμενων ετών της κρίσης της πανδημίας, με την ανάγκη θέσπισης νέων εργαλείων αμοιβαιοποίησης του χρέους, όπως επιτυχώς συνέβη με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας;
Και, ακόμη περισσότερο, πόσο δυνατή είναι η διαμόρφωση κοινού πλαισίου των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων απέναντι στις δυνάμεις της εθνικής αναδίπλωσης και του οικονομικού προστατευτισμού που βγήκαν ενισχυμένες από τις ευρωπαϊκές κάλπες;
ΕΙΝΑΙ ΩΣΤΟΣΟ ενθαρρυντικό ότι οι δυνάμεις που στηρίζουν το «ευρωπαϊκό σχέδιο» και την ευρωπαϊκή προοπτική της ενωμένης Ευρώπης συνεχίζουν να διαθέτουν την πρωτοβουλία των κινήσεων. Η συνεννόηση ανάμεσά τους είναι αναγκαία προϋπόθεση μιας «φυγής προς τα εμπρός», που θα δώσει στην Ε.Ε. τον χαμένο δυναμισμό της. Και η Πολιτική Συνοχής πρέπει να αποτελέσει εγγενές στοιχείο στους σχεδιασμούς τους.
