Τoυ Ευστάθιου Κάσσιου, οικονομολόγου, συγγραφέα
ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ διάστημα ακούμε και διαβάζουμε συχνά για την αποδολαριοποίηση. Ένας όρος ο οποίος στην πρώτη επαφή φαντάζει τεχνικός, σύνθετος, ίσως δυσνόητος. Αναρωτιέται κανείς πώς υφίσταται αποδολαριοποίηση εν μέσω της παρατεταμένης ηγεμονίας του αμερικανικού δολαρίου στο διεθνές εμπόριο και τις διεθνείς χρηματοοικονομικές συναλλαγές, από τη δεκαετία του 1970 και την αποσύνδεση των εθνικών νομισμάτων από τον κανόνα του χρυσού, μέχρι το σήμερα. Το δολάριο κυριαρχεί στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, στα αποθεματικά πολλών κεντρικών τραπεζών, σε διεθνή δάνεια, κρατικά χρεόγραφα, ασφαλιστικά παράγωγα αλλά και στο εμπορικό συνάλλαγμα. Η αποδολαριοποίηση σχετίζεται στενά με τις χώρεςμέλη του οργανισμού BRICS.
ΑΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΕΙ κάποιος τα τρέχοντα ποσοστά πληθωρισμού στη Ζιμπάμπουε, θυμάται σίγουρα τα περίφημα χαρτονομίσματα του ενός εκατομμυρίου που είχαν κυκλοφορήσει, τα οποία δεν έφταναν ούτε για να αγοράσει κάποιος τα βασικά αγαθά. Δεν είχαν σχεδόν καμία αγοραστική αξία. Η Ζιμπάμπουε, προσφάτως, προχώρησε στην έκδοση ενός νέου νομίσματος από την κεντρική της τράπεζα, το ZiG, το οποίο συνδέεται με τα αποθέματα χρυσού της χώρας. Συνδέεται, ακόμα, με πόρους μεταλλικών στοιχείων και διαμαντιών των οποίων η αξία μπορεί να εκφραστεί σε χρυσό. Επρόκειτο για μια νέα νομισματική πολιτική σε μια απέλπιδα προσπάθεια να τιθασευτεί επιτέλους το τέρας του πληθωρισμού σε αυτήν τη χώρα.
Γιατί όμως είναι σημαντική αυτή η εξέλιξη; Διότι αυτή η κίνηση σηματοδοτεί στρατηγική αντιμετώπισης από μια αφρικανική χώρα, ως άμυνα, απέναντι στο δολάριο το οποίο χρησιμοποιείται ακόμη από το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού, παρόλο που έχει υποτιμηθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια.
ΤΙ ΘΕΛΕΙ να πετύχει η Ζιμπάμπουε με αυτήν την κίνηση μέσα στο υπερ-πληθωριστικό οικονομικό περιβάλλον το οποίο έχει καθιερωθεί στη χώρα; Την ανεξαρτητοποίηση από τη χρήση του δολαρίου, την προαναφερόμενη, ευρέως γνωστή στον παγκόσμιο τύπο από τις διάφορες αναλύσεις, αποδολαριοποίηση, η οποία συντελείται σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο και που οι χώρες του BRICS προωθούν κατά κόρον μέσα από την πολιτική και οικονομική ατζέντα του. Ενώ δυτικοί αναλυτές και διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί, όπως το IMF, μπορεί να τονίζουν πως ο βιώσιμος δρόμος για χώρες όπως η Ζιμπάμπουε, η Αργεντινή, και άλλες, είναι η διόρθωση της οικονομίας τους, η δημοσιονομική πειθαρχία, η μείωση του δημόσιου χρέους και του κρατικού ελλείμματος, παρατηρείται πως διάφορες εθνικές κυβερνήσεις έχουν κινηθεί δραστικά σε μια προσπάθεια να επιστρέψουν σε ένα καθεστώς ρυθμισμένης οικονομίας, σε ό,τι αφορά τη σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία του εθνικού τους νομίσματος. Η Ζιμπάμπουε έχει ήδη υποβάλει αίτηση για να γίνει μέλος της αναπτυξιακής τράπεζας των BRICS, κάτι που αποτελεί ουσιαστικά ένα σημαντικό βήμα, πριν από την απόλυτη ενσωμάτωση στον οργανισμό, τα νήματα του οποίου θα οδηγεί η Ρωσία και η Κίνα.
ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ απορρύθμιση και φιλελευθεροποίηση που συντελέστηκε στον κόσμο μετά την κατάρρευση του συστήματος Bretton Woods, παρατηρούμε πως το μπλοκ χωρών του BRICS θέλει να μειώσει την ηγεμονία του αμερικανικού δολαρίου (υπολογίζεται ακόμη και σήμερα περίπου στο 60%) από τις διεθνείς συναλλαγές και το εμπόριο. Η δύναμή τους βρίσκεται στο γεγονός πως αθροιστικά οι χώρες του BRICS, τόσο ο πληθυσμός τους όσο και το ΑΕΠ τους, αποτελούν πολύ σημαντικό ποσοστό, 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ και περίπου 40% του παγκόσμιου πληθυσμού αντίστοιχα.
Άρα, γιατί να μην προωθήσουν τα δικά τους νομίσματα ή να σχεδιάσουν τα επόμενα χρόνια την κυκλοφορία ενός νέου εναλλακτικού παγκόσμιου νομίσματος που θα εξυπηρετεί το δικό τους μπλοκ χωρών στις συναλλαγές τους; Αυτό θα άλλαζε την παγκόσμια χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική. Αξίζει να αναφερθεί σε αυτό το σημείο πως η Κίνα ήδη χρησιμοποιεί το ρενμίνμπι ως επίσημο συνάλλαγμα στις εξαγωγές της σε τρίτες χώρες. Οι χώρες αυτές, δηλαδή, με τις οποίες συναλλάσσεται, επιλέγουν το ρενμίνμπι έναντι του δολαρίου.
ΜΗΠΩΣ τελικά οι χώρες των οποίων τα εθνικά τους νομίσματα είναι αδύναμα και η διακύμανση του δολαρίου επηρεάζει άμεσα την οικονομία τους είναι οι χώρες που είναι πιο πιθανό να προσχωρήσουν στον οργανισμό BRICS; Βλέπουμε ότι η στόχευση του BRICS σε αναδυόμενες χώρες που εκδηλώνουν ενδιαφέρον προσχώρησης προσβλέπει στην τεράστια αγορά καταναλωτών που δημιουργείται από το σύνολο αυτών των οικονομιών, ως αντίβαρο στη διαχρονική ηγεμονία του δολαρίου στο παγκόσμιο εμπόριο, τις αγορές κεφαλαίου και τα διεθνή δάνεια.
Δεν είναι εκτός σεναρίων η δημιουργία ενός νέου νομίσματος από το μπλοκ χωρών BRICS το οποίο θα ενισχύσει τις οικονομίες τους, χωρίς να δημιουργεί πληθωριστικές πιέσεις στην εσωτερική αγορά. Με την καθιέρωση αυτού του νέου νομίσματος θα μπορούν, παράλληλα, να προωθήσουν τη γεωπολιτική τους ατζέντα αλλά και την αυξανόμενη επιρροή τους τόσο τοπικά όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, μέσω άμεσων ξένων επενδύσεων σε τρίτες χώρες.
ΤΑ ΜΟΤΙΒΑ παραγωγής εμπορίου και εφοδιαστικών αλυσίδων, έτσι και αλλιώς, άλλαξαν μετά την πανδημία. Άρα, η Βραζιλία, η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία και η Νότια Αφρική ίσως θεωρούν ότι είναι μία σημαντική ιστορικά στιγμή για να καθιερώσουν μια αλλαγή του status quo της ισχύος του αμερικανικού δολαρίου στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα.
Η ΠΑΓΙΔΑ του πληθωρισμού στις δυτικές οικονομίες είναι ότι έχει δημιουργήσει ανισορροπία στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Οι εισαγωγές, για παράδειγμα, στην Αμερική υπερτερούν των εξαγωγών, με αποτέλεσμα αυτό να αυξάνει και το δημόσιο χρέος με τη φυγή δολαρίων ως συνάλλαγμα για τις πληρωμές χωρών από τις οποίες εισάγουν, όπως η Κίνα. Η Βραζιλία, επίσης, έχει αυξήσει τις εξαγωγές της λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, όπως και η Ινδία αποτελεί πια σημαντικό εμπορικό εταίρο της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής. Όσο αυξάνεται το εμπορικό πλεόνασμα αυτών των χωρών, έναντι των χωρών της Δύσης, ο οργανισμός BRICS θα αυξάνει τα μέλη του και θα βρίσκεται πιο κοντά στο όραμα δημιουργίας ενός νέου παράλληλου νομίσματος στο διεθνές εμπόριο και τις συναλλαγές, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα εκτοπιστεί ολοκληρωτικά το δολάριο.
Ας μην ξεχνάμε ότι τα αμερικανικά ομόλογα εξακολουθούν να αποτελούν και να θεωρούνται τα πιο ασφαλή περιουσιακά στοιχεία στον κόσμο, κάτι που τροφοδοτεί την ισχύ του δολαρίου στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα.
ΟΦΕΙΛΕΙ η διεθνής πολιτική σκηνή να παρακολουθεί τις εξελίξεις που συμβαίνουν σε χώρες όπως η Νιγηρία και η Ζιμπάμπουε, ώστε οργανισμοί όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, οι κεντρικές τράπεζες στην Ευρώπη και την Αμερική, να υποστηρίζουν τη δημοσιονομική αναδιάρθρωση των χωρών τους, πριν αυτές καταφύγουν σε νομισματικές στρατηγικές και πολιτικές που ενισχύουν ουσιαστικά το μπλοκ χωρών οι οποίες κινούνται ανταγωνιστικά και με αμφίβολες γεωπολιτικές βλέψεις απέναντι στην Ευρώπη και την Αμερική.
