Τoυ Θεόδωρου Α. Κουτρούκη, καθηγητή και αναπληρωτή προέδρου στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ)
Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ αποτέλεσε ορόσημο για την εξέλιξη του χώρου και χρόνου της εργασίας διαμορφώνοντας με διαφορετικό τρόπο τον βιοπορισμό της σημερινής νέας γενιάς. Με άλλα λόγια, μετέφερε πολλές θέσεις εργασίας εκτός του παραδοσιακού περιβάλλοντος και εκτός του παραδοσιακού ωραρίου εργασίας.
ΠΟΛΛΕΣ από αυτές τις αλλαγές επιβίωσαν και μετά τη λήξη της πανδημίας. Οι απασχολούμενοι του νέου ανθρώπινου δυναμικού επιθυμούν πλέον περισσότερο χρόνο για τους ιδίους και την οικογένειά τους και μεγαλύτερη ευελιξία αναφορικά με το πότε, πού και πώς θα εργάζονται. Επίσης, οι νέοι εργαζόμενοι δίνουν μεγαλύτερη προτεραιότητα στην ποιότητα της ζωής των προσφερόμενων θέσεων εργασίας. Πλέον ο συντελεστής παραγωγής «εργασία» λαμβάνει ένα μέρος του μεριδίου του από την παραγωγή με τη μορφή προνομίων, δηλ. λιγότερες ώρες εργασίας, περισσότερες παροχές, ασφαλέστερες και πιο ευχάριστες συνθήκες εργασίας.
ΈΝΑ ΑΚΟΜΑ χαρακτηριστικό είναι ότι σε κάποιες ειδικότητες η προσφορά εργασίας μειώθηκε λόγω της χαμηλότερης διάθεσης συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό και το μειωμένο ωράριο απασχόλησης, που είχαν όσοι παρέμειναν στο εργατικό δυναμικό. Σε πολλούς εργαζόμενους η τηλεργασία επέτρεψε τη σχετική χαλάρωση των ρυθμών εργασίας τους, χωρίς ιδιαίτερες επιπτώσεις. Έκτοτε, άρχισαν να αισθάνονται καλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και να απαιτούν περισσότερα προνόμια και ευελιξία.
Επομένως, ενώ πρώτα είδαν την εξ αποστάσεως εργασία ως ανάγκη, πλέον μπορούν να τη βλέπουν ως δικαίωμα/προνόμιο. Μάλιστα πολλοί προτίμησαν να παραιτηθούν παρά να εγκαταλείψουν τη βέλτιστη ισορροπία στη ζωή τους που πέτυχαν επί πανδημίας. Είναι άξιο λόγου το γεγονός ότι σε πολλές αναπτυγμένες χώρες οι θέσεις εργασίας με φυσική παρουσία και σταθερές βάρδιες καλύπτονται πια με δυσκολία.
Η ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ της τηλεργασίας είναι εμφανής στα μισοάδεια κτίρια γραφείων, που εξακολουθούν να δεσπόζουν στο οικονομικό κέντρο των πόλεων αλλά και στο δικαίωμα ορισμένων κατηγοριών εργαζομένων να δουλεύουν από το σπίτι, που σέβονται μερικές εταιρείες. Βέβαια, αν η φυσική παρουσία δεν είναι πλέον αναγκαία, πολλές από αυτές τις θέσεις εργασίας μπορούν να ανατεθούν και σε τρίτους (outsourcing) ή σε άτομα εκτός της χώρας (offshoring).
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ οι εργαζόμενοι έχουν πια αντιληφθεί ότι κάποια πράγματα ίσως να είναι πιο σημαντικά από την εργασία τους. Η άνοδος του ψηφιακού χώρου εργασίας με βάση κρίσιμες τεχνολογικές καινοτομίες (αλγοριθμικό μάνατζμεντ, μηχανική μάθηση, τεχνητή νοημοσύνη κ.ά.) στον χώρο εργασίας οδήγησε στον αναστοχασμό για την επίδραση όλων αυτών στους εργαζόμενους. Τα σχετικά σενάρια περιλαμβάνουν διαφορετικούς συνδυασμούς τεχνολογικής ανεργίας, πόλωσης των θέσεων εργασίας και αναβάθμισης των δεξιοτήτων.
Να θυμηθούμε πως η πόλωση των θέσεων εργασίας αναφέρεται στο σχίσμα μεταξύ των «καλών» υψηλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας και των «κακών» χαμηλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας, ενώ το αλγοριθμικό μάνατζμεντ αφορά τη χάραξη στρατηγικής, αξιολόγησης και διοίκησης των εργαζομένων μέσω αλγορίθμων, ιδίως στην gig economy.
Στην ανερχόμενη «ψηφιακή οικονομία» η χρήση υπολογιστικών διαδικασιών για τον συντονισμό της εισροής του συντελεστή παραγωγής εργασίας στην επιχείρηση είναι αυξημένη. Κατ’ ουσίαν η καινοτόμος «Βιομηχανία 4.0» εδραιώνει την τρέχουσα τάση προς την αυτοματοποίηση και την ανταλλαγή δεδομένων στις βιομηχανικές τεχνολογίες με την αξιοποίηση ψηφιακών επιτευγμάτων και εργαλείων που μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν τα Cyber-Physical Systems, το Internet of Things, το Cloud Computing κ.ά.
Σε αυτό το σκηνικό η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση πρέπει να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες και τις απαιτήσεις του κόσμου της εργασίας. Αυτό σηματοδοτεί την προσαρμογή στα προγράμματα εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης των εργαζομένων, που χρειάζεται να αποκτήσουν νέες ανταγωνιστικές και κομβικές δεξιότητες.
* Guest Editor στο Ειδικό Τεύχος της επιθεώρησης SOCIETIES με θέμα «Employment Relations in the Era of Industry 4.0», που θα κυκλοφορήσει στις αρχές του 2025
