Της Μαγδαληνής Σ. Ρούμπου, επιθεωρήτριας Εργασίας, νομικού, Master II Université Strasbourg III, ΠΜΣ Πάντειο Πανεπιστήμιο
ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ του 2021 η χώρα μας έγινε μία από τις πρώτες χώρες που κύρωσαν τη Διεθνή Σύμβαση Εργασίας 190 για την εξάλειψη της βίας και παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας, ψηφίζοντας τον ν. 4808/2021, με τον οποίο θεσπίσθηκε ένα πλέγμα διατάξεων για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Σχεδόν τρία χρόνια μετά, πώς αποτυπώνεται η διάσταση του φύλου στα περιστατικά αυτά; Ενυπάρχει και σε ποια έκταση το στοιχείο της κατάχρησης εξουσίας; Η παρενοχλητική συμπεριφορά είναι στοχευμένη ή υπό συνθήκες αποκτά οριζόντια διάσταση;
ΑΥΤΕΣ είναι κάποιες από τις πτυχές του φαινομένου που απασχόλησαν την Ανεξάρτητη Αρχή Επιθεώρησης Εργασίας, όπως αποτυπώνονται στην άρτι δημοσιευθείσα ετήσια έκθεση του αυτοτελούς τμήματος για την παρακολούθηση της βίας και παρενόχλησης στην εργασία.
Σύμφωνα με την έκθεση, υπήρξε αξιοσημείωτη αύξηση των καταγγελιών στην Επιθεώρηση Εργασίας (230 αναφορές το 2023 έναντι 151 το 2022). Κατά κύριο λόγο οι γυναίκες αποτελούν τα θύματα παρενόχλησης (60%) και οι άνδρες αποτελούν τους φερόμενους ως υπαιτίους (70%).
Όμως, ειδικά στις καταγγελίες σεξουαλικής παρενόχλησης η συντριπτική πλειονότητα ήταν γυναίκες (άνω του 80%), ενώ άπαντες οι καταγγελλόμενοι ήταν άνδρες. Για πρώτη φορά λοιπόν καταγράφηκαν καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση μεταξύ ανδρών.
ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ παρουσιάζει ακόμη η περίπτωση οριζόντιας παρενόχλησης και συγκεκριμένα καταγγελίας από επτά εργαζόμενες κατά εργοδότη, που είχε εγκαταστήσει κάμερες στις τουαλέτες της επιχείρησης, ενώ υπήρχε υπόνοια για διακίνηση υλικού στο διαδίκτυο. Εν προκειμένω, δόθηκε από την επιθεωρήτρια Εργασίας εντολή άμεσης λήψης του προσωρινού μέτρου απομάκρυνσης των θιγομένων από τον χώρο εργασίας με καταβολή πλήρων των αποδοχών τους, μέχρι να παύσει ο πιθανός κίνδυνος για την ασφάλειά τους. Είναι σαφές ότι οι καταγγελίες αυξάνονται κι οι εργαζόμενοι δείχνουν εμπιστοσύνη στον ρόλο της Επιθεώρησης Εργασίας. Άλλωστε, το ποσοστό των επιλυμένων (32%), υπό την έννοια της λήψης μέτρων από τις επιχειρήσεις, σε συνδυασμό με το ποσοστό των ματαιωθεισών (5%), που σε κάποιο βαθμό υποκρύπτουν επίλυση ή συμβιβασμό, καταδεικνύουν την ικανότητα των στελεχών της Επιθεώρησης Εργασίας στη διαχείριση τέτοιων διαφορών.
ΠΑΡ’ ΟΛΑ ΑΥΤΑ, είναι ανησυχητικό το πολύ χαμηλό ποσοστό καταγγελιών σεξουαλικής παρενόχλησης (μόλις 5%), κάτι το οποίο συνέχεται με τη διαπιστωμένη υποαναφορά των περιστατικών αυτών (έκθεση αξιολόγησης της GREVIO για την Ελλάδα, 2023). Το γεγονός ότι το χαμηλό αυτό ποσοστό δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα επικυρώνεται και από σχετική έρευνα, σύμφωνα με την οποία ποσοστό 85% των γυναικών στον γενικό πληθυσμό αναφέρει ότι έχει υποστεί σεξουαλικά παρενοχλητική συμπεριφορά στην εργασία, εκ των οποίων ποσοστό 18% αναγκάστηκε να παραιτηθεί (Έρευνα ActionAid «Δεν είναι αυτή η δουλειά μας», 2020). Το εγγενές δυσαπόδεικτο των περιστατικών αυτών, παρά τη ρητή αντιστροφή του βάρους απόδειξης που προβλέπεται στον νόμο, η ενδεχόμενη στοχοποίηση του καταγγέλλοντος ατόμου ή ακόμη και μαρτύρων, αν υπάρχουν, καθώς και ο φόβος για πιθανά αντίποινα -παρά τη ρητή απαγόρευση του νόμου- λειτουργούν ως αποτρεπτικοί παράγοντες για καταγγελία (Έρευνα Safe at Work, 2024).
ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΑΙ επίσης ότι το στοιχείο της ευαλωτότητας συνέχεται με τις περιπτώσεις παρενόχλησης, καθώς, σύμφωνα με την έκθεση, αφενός σε όλες τις καταγεγραμμένες περιπτώσεις υπάρχει σχέση εξουσίας θύτη – θύματος, αφετέρου οι κλάδοι με τη μεγαλύτερη παραβατικότητα (λιανικό εμπόριο, επισιτισμός, τουρισμός) χαρακτηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από επισφαλείς θέσεις εργασίας.
Υπάρχει κατά συνέπεια ανάγκη για μεγαλύτερη ορατότητα, καλύτερη ενημέρωση εργοδοτών και εργαζομένων, ενδυνάμωση των θυμάτων, κινητοποίηση των συνδικαλιστικών οργανώσεων στο πλαίσιο κατάρτισης κανονισμών εργασίας με ενσωματωμένες πολιτικές κατά της βίας και παρενόχλησης, αλλά και για επιμόρφωση των νομικών επαγγελματιών.
Η κοινωνία αλλάζει, γίνεται πιο συμπεριληπτική και στερεότυπα δεκαετιών αποδομούνται ολοένα. Επειδή όμως καμία αλλαγή δεν είναι ανώδυνη, οι αποδέκτες παραβιαστικών της προσωπικότητας συμπεριφορών πρέπει να υποστηρίζονται και κανείς να μη μένει πίσω. Και η Επιθεώρηση Εργασίας ως θεματοφύλακας του εργατικού δικαίου είναι αρωγός στην κατεύθυνση αυτή.
