Των Σάνδρας Κοέν, καθηγήτριας Λογιστικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και Θάνου Πολύδωρου, διευθύνοντος συμβούλου της ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ Α.Ε.
ΤΟ 2015 τα Ηνωμένα Έθνη συμφώνησαν στην υιοθέτηση μιας νέας ατζέντας για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης μέχρι το 2030, η οποία αποτυπώθηκε στο ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών με τίτλο «Μετασχηματίζοντας τον κόσμο μας για το 2030 – Ατζέντα για Βιώσιμη Ανάπτυξη» (Agenda 2030). Η ατζέντα αυτή έχει ως προτεραιότητα την εξάλειψη της φτώχειας σε όλες τις μορφές, την προστασία του πλανήτη, την εξασφάλιση της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την εγγύηση ευημερίας για όλους και θέτει 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals, SDGs) οι οποίοι εξειδικεύονται σε 169 επιμέρους υπο-στόχους (Targets) και 231 μοναδικούς δείκτες (Indicators).
ΤΑ ΚΡΑΤΗ αξιολογούνται πλέον όχι μόνο με όρους οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και με γνώμονα την επίτευξη των 17 SDGs. Οι στόχοι αυτοί ομαδοποιούνται στα 5Ps – People, Plant, Prosperity, Peace και Partnership. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) έχει αναπτύξει το δικό της πλαίσιο δεικτών μέτρησης των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (πρόκειται για 100 δείκτες) και παρακολουθεί την πρόοδο των κρατών-μελών σε συστηματική βάση. H χώρα μας έχει υιοθετήσει την προσέγγιση των Ηνωμένων Εθνών και έχει ήδη αναρτήσει δύο φορές (2018, 2022) στον ιστότοπό τους την Εθελοντική Εθνική Αξιολόγηση (Voluntary National Review, VNR) η οποία περιγράφει τις ενέργειες που γίνονται σε εθνικό επίπεδο προς αυτή την κατεύθυνση και υπογράφεται από τον πρωθυπουργό της χώρας.
Ο ΡΟΛΟΣ των πόλεων θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης. Σημειώνεται ότι ένας από τους 17 στόχους (Στόχος 11 – Βιώσιμες Πόλεις & Κοινότητες) αναφέρεται στις πόλεις και στα μέτρα τα οποία θα πρέπει να ληφθούν ώστε να καταστούν ασφαλείς, βιώσιμες, ανθεκτικές και συμπεριληπτικές. Για τον λόγο αυτό κρίθηκε αναγκαία η προσαρμογή της Ατζέντας 2030 σε τοπικό επίπεδο (Localisation of the 2030 Agenda). Στη χώρα μας ήδη δύο δήμοι, αυτοί της Σκιάθου και του Αγίου Δημητρίου Αττικής, συμμετέχουν στην προσπάθεια αυτή. Ο πρώτος έχει ήδη δημοσιεύσει στον ιστότοπο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών την Εθελοντική Τοπική Ανασκόπησή του (Voluntary Local Review, VLR) για το έτος 2020, ενώ υπό δημοσίευση είναι και το VLR 2023 του δεύτερου.
Η ΈΝΝΟΙΑ της βιωσιμότητας έχει επεκταθεί και στην αξιολόγηση επενδυτικών αποφάσεων. Παρόλο που προς το παρόν η βιωσιμότητα σε κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς όρους και όρους διακυβέρνησης αντιμετωπίζεται διακριτά από την οικονομική διαχείριση, στο άμεσο μέλλον οι δύο αυτές διαστάσεις θα ενσωματωθούν και ο στόχος της βιωσιμότητας θα αποτελεί τμήμα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων και αξιολόγησης επενδυτικών έργων. Πρόκειται λοιπόν για μια αλλαγή στη φιλοσοφία που θα αλλάξει άρδην τον τρόπο που επενδύονται οι πόροι, αξιολογούνται οι πολιτικές και παρέχεται η λογοδοσία.
Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ τομέας δεν θα μπορούσε να αγνοήσει την εξέλιξη αυτή και ήδη έχουν αρχίσει να υιοθετούνται διεθνώς νέα εργαλεία που αφορούν τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ο πράσινος προϋπολογισμός (green budgeting) και ο προϋπολογισμός που ενσωματώνει τη διάσταση του φύλου (gender budgeting) που προωθούνται από την Ε.Ε., καθώς και ο προϋπολογισμός ευημερίας (well-being budgeting), που έχει εφαρμοστεί στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, παρουσιάζουν τον τρόπο που τα κράτη αντιμετωπίζουν περιβαλλοντικά και κοινωνικά θέματα με στόχο την ανάπτυξη και την ευζωία των πολιτών.
ΦΟΡΕΙΣ του δημόσιου τομέα θέτουν συγκεκριμένες προδιαγραφές επίτευξης στόχων βιωσιμότητας στους συνεργάτες και προμηθευτές τους κατά την προμήθεια αγαθών και υπηρεσιών στο πλαίσιο των πράσινων δημόσιων προμηθειών (green public procurement).
ΟΙ ΝΕΕΣ συνθήκες και προκλήσεις απαιτούν νέα εργαλεία, εξειδικευμένες γνώσεις και μεθοδολογίες, συνεργασία, εκπαίδευση, πόρους, προσεκτικό σχεδιασμό και προτεραιοποίηση, προκειμένου οι πολιτικές της βιώσιμης ανάπτυξης να αποφέρουν καρπούς. Ειδικότερα, όσον αφορά το λογιστικό πλαίσιο του δημόσιου τομέα το έργο της σύνταξης και δημοσιοποίησης αναφορών είναι πολύ σημαντικό ώστε να παρακολουθείται η πρόοδος και να επιτυγχάνεται διαφάνεια και λογοδοσία. Ωστόσο, η μορφή και το περιεχόμενο των αναφορών για τη βιώσιμη ανάπτυξη, η διεθνής εναρμόνιση και οι επιλογές των κατάλληλων δεικτών περιβαλλοντικής, κοινωνικής και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG) δεν βρίσκονται δυστυχώς ακόμα σε στάδιο επαρκούς ωριμότητας, καθώς η πρόοδος στον δημόσιο τομέα υπολείπεται σημαντικά των αντίστοιχων ενεργειών που γίνονται στον ιδιωτικό τομέα.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ο κρατικός προϋπολογισμός του 2024 περιλαμβάνει την πρώτη εφαρμογή του πράσινου προϋπολογισμού σε συνδυασμό με τον προϋπολογισμό επιδόσεων. Ωστόσο, θα απαιτηθεί σημαντική υποστήριξη από τα πληροφοριακά συστήματα, το αναμορφωμένο δημοσιονομικό σύστημα στη Γενική Κυβέρνηση (GovERP), και πλήρως αναπτυγμένα κοστολογικά συστήματα για να παρακολουθείται η υλοποίηση του πράσινου προϋπολογισμού κατά την εκτέλεσή του και όχι μόνο σε επίπεδο κατάρτισης. Ειδικότερα, το Π.Δ. 54/2018 που αφορά τη λογιστική μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα και έχει εφαρμογή σε όλους του φορείς Γενικής Κυβέρνησης, αποτελεί μια λαμπρή ευκαιρία για να υιοθετηθεί εξειδικευμένη ταξινόμηση στο πλαίσιο των επιμέρους προβλεπόμενων ταξινομήσεων για την παρακολούθηση της πράσινης διάστασης του προϋπολογισμού. Μια τέτοια ταξινόμηση μπορεί να υιοθετηθεί εκτός από την Κεντρική Διοίκηση και από άλλους φορείς Γενικής Κυβέρνησης.
ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕΙ όμως η επιδίωξη της βιωσιμότητας αναπόσπαστο τμήμα της καθημερινότητας, η ενημέρωση σχετικά με αυτήν, αλλά και η κατανόησή της, πρέπει να ξεπεράσει τα όρια εξειδικευμένων μόνο αποδεκτών. Ο στόχος είναι οι πολίτες, οι καταναλωτές, οι συνεργάτες επιχειρήσεων, ο δημόσιος τομέας ως αγοραστής και οι επενδυτές να λαμβάνουν αποφάσεις έχοντας πληροφόρηση για το πώς τα υπόλοιπα εμπλεκόμενα μέρη ενεργούν προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης. Για να μπορέσει να γίνει κάτι τέτοιο, και οι φορείς του δημοσίου τομέα πρέπει να προχωρήσουν άμεσα στην κατάρτιση ευρέως προσβάσιμων αναφορών που αφορούν την επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας ώστε όλοι οι ενδιαφερόμενοι να αξιολογούν τις εφαρμοζόμενες πολιτικές τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο και να τις επικροτούν ή να τις απορρίπτουν με βάση κριτήρια βιωσιμότητας.
