Των Βασίλη Ν. Κέφη, Καθηγητή Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών και Νίκου Μ. Πολύζου, Καθηγητή Διοίκησης και Οργάνωσης Υπηρεσιών Υγείας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ δραστηριότητα στη χώρα μας χαρακτηρίζεται από τη λειτουργία δημοσίων επιχειρήσεων, οργανισμών και υπηρεσιών, στρατηγικής σημασίας για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία τους είναι η δημιουργία ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού συστήματος διοίκησης, στα πλαίσια των δυτικοευρωπαϊκών κρατών, προσαρμοσμένο στην ελληνική κουλτούρα και πρακτική και υποστηριζόμενο από άτομα (διοικητικά στελέχη) ικανά και πάνω απ’ όλα επιστημονικά καταρτισμένα και αποτελεσματικά.
ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ του κράτους καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών και αγαθών, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται σχετικές ομοιότητες μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Η στρατηγική τους σημασία οδηγεί στην ανάγκη άσκησης μακροχρόνιας και ορθολογικής πολιτικής, ικανής να καλύπτει τις ανάγκες των πολιτών και να προσαρμόζεται στις εξελίξεις ενός ραγδαία μεταβαλλόμενου εξωτερικού περιβάλλοντος.
ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ παθογένειες που αντιμετώπιζε και σε αρκετές περιπτώσεις αντιμετωπίζει και σήμερα η ελληνική δημόσια διοίκηση εντοπίζονται στις μη επαρκείς κατευθυντήριες εντολές, στον χαμηλό βαθμό διοικητικής αυτοτέλειας, στη μη αποκέντρωση στη λήψη αποφάσεων και στη μερική αποτελεσματικότητά τους.
Η ΑΠΟΔΟΤΙΚΗ λειτουργία των δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών πρέπει να αποτελεί στόχο υψηλής προτεραιότητας για την εκάστοτε κυβερνητική πολιτική. Οι υπηρεσίες που παρέχουν και τα αγαθά που παράγουν χαρακτηρίζονται ως αναγκαία (essentials), με την έννοια ότι είναι απαραίτητα για την εύρυθμη λειτουργία του κοινωνικού συνόλου, ενώ ταυτόχρονα είναι πασιφανές ότι η παρέμβαση του κράτους στην οικονομική δραστηριότητα με τον θεσμό της δημόσιας επιχείρησης απορρέει από ιστορικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες.
ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΤΥΧΕΙ η χώρα μας την προσαρμογή της στις νέες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες ορθολογικής και ισόρροπης ανάπτυξης, πρέπει να δοθεί από τους λήπτες αποφάσεων ιδιαίτερη έμφαση στον τρόπο λειτουργίας και διοίκησης.
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ στον προγραμματισμό, στην οργάνωση, στη στελέχωση, στην ηγεσία, στην αποτελεσματικότητα του συστήματος διοίκησης – διαχείρισης, στον εκσυγχρονισμό και στην προσαρμογή στα νέα διεθνή τεχνικά και επιστημονικά πρότυπα (quality standards).
Η ΕΝΔΕΛΕΧΗΣ, επιστημονική και τεχνοκρατική ανάλυση όρων που υποβοηθούν ένα ορθολογικό και ευέλικτο σύστημα αντιμετώπισης κρίσιμων καταστάσεων και αποτελούν πυλώνα μιας ανθρωποκεντρικής θεώρησης των πραγμάτων αποτελεί αναγκαιότητα και ενισχύει το προφίλ ενός στελέχους που θεωρεί ότι η ενδυνάμωση των εργαζομένων (empowerment), η συνεχής επιμόρφωση (life-long learning) και η αυτενέργεια (self-managing) προσδίδουν ποιοτική διάσταση στο σύνολο των διαδικασιών. Οι λέξεις-κλειδιά που προσδίδουν διαφορετική διάσταση στην άσκηση των καθηκόντων των στελεχών που ασκούν δημόσιο μάνατζμεντ (public management) είναι η χρηστή διοίκηση, η αποτελεσματικότητα και η συνεργασία.
ΤΟ ΕΣΥ ΕΙΝΑΙ ΙΣΩΣ η μεγαλύτερη δημόσια υπηρεσία, από άποψη απασχόλησης (πάνω από 100.000 εργαζόμενοι), αριθμού χρηστών (όλος ο πληθυσμός) και δαπανών (πλησίον των 5 δισ. ευρώ). Ένα από τα διαχρονικά θέματά του είναι η διοίκηση των νοσοκομείων του. Την τελευταία 20ετία επελέγη ο θεσμός του διοικητή, με συνεχή νομοθετήματα για τη διασφάλιση αξιοκρατικών επιλογών και αποτελεσματικής αξιολόγησης. Οι προκηρύξεις του νέου ν. 5062/2023 είναι πάλι σε εξέλιξη (ΑΣΕΠ).
ΟΜΩΣ, ΑΥΤΑ, αλλά και η οργανωτική τους δομή και ο συντονισμός των πόρων, ιδιαίτερα των ανθρώπινων, εξαρτώνται κατά πολύ από την κεντρική διοίκηση και εν μέρει από την περιφερειακή, με χαμηλό βαθμό αυτοτέλειας, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των τελευταίων χρόνων για δράσεις εκσυγχρονισμού τους.
Η ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ των γιατρών, νοσηλευτών και λοιπών επαγγελματιών υγείας είναι σε χαμηλό επίπεδο, λόγω ανεπαρκειών σε στελέχωση και συνεχή επιμόρφωση, καθώς και της ανυπαρξίας κινήτρων, και τελικά αμοιβών, που δεν αντιστοιχούν στο παραγόμενο έργο και στις διεθνείς συγκρίσεις. Σε αυτά προσπάθησε να απαντήσει και η πρόσφατη μελέτη της ΔιαΝΕΟσις (2023).
ΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ του ΕΣΥ χρειάζονται μια σύγχρονη διαχείριση αλλαγών στη διοίκηση, για να περάσουν από το γραφειοκρατικό μοντέλο σε περισσότερο επιστημονικό, συμμετοχικό και τελικά μετασχηματιστικό, με στόχο την επικέντρωση στον ασθενή. Παράλληλα με τον βαθμό αυτονομίας τους, τα νοσοκομεία έχουν ανάγκη από πλαίσιο διαλειτουργικότητας, τόσο στο εσωτερικό τους όσο και εξωτερικά στην κάθε υγειονομική περιφέρεια. Το μοντέλο «Κόμβου και Ακτίνας» (Hub & Spoke) μπορεί το 2024 να αντικαταστήσει το «Κύριο και Διασυνδεόμενα» νοσοκομεία του 2012 στην εξής επιχειρησιακή λογική: 1. Περί τα 20 Περιφερειακά, Γενικά ή Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία, που θα λειτουργήσουν ως Κόμβοι, επικεφαλής Δικτύων, σε κάθε Περιφέρεια, με όλες τις ιατρικές (40+) κ.ά. ειδικότητες και πλήρη Βιοϊατρική Τεχνολογία (ΒΙΤ). 2. Περί τα 50 Γενικά Νοσοκομεία, ένα (κατά μέσο όρο) σε κάθε Περιφερειακή Ενότητα (Νομαρχία) ως Ακτίνες, σε κάθε Κόμβο, που αν χρειαστεί, θα παραπέμπουν ή διακομίζουν, με όλες τις αναγκαίες γι’ αυτό ιατρικές ειδικότητες (20+) και ΒΙΤ. 3. Περί τα 50 Βασικά Νοσοκομεία, συνδεόμενα σε ενιαίο νομικό πρόσωπο (ΝΠ) με τα Γενικά (Συμπλέγματα), διαθέτοντας (10+) βασικές ειδικότητες και ανάλογη ΒΙΤ. 4. Περί τα 10 Ειδικά Νοσοκομεία, που θα λειτουργούν ως 5 συμπλέγματα (ΝΠ).
Η ΝΕΑ ΔΗΜΟΣΙΑ διοίκηση στο ΕΣΥ απαιτεί πλήρη σχεδιασμό, διοίκηση αποτελεσμάτων και ποιότητας, έλεγχο της απόδοσης, σφαιρικούς προϋπολογισμούς, ενιαίες προμήθειες και ηλεκτρονική, κυρίως ιατρική – νοσηλευτική, διακυβέρνηση.
