Του Νίκου Μηλαπίδη, γενικού γραμματέα Κοινωνικής Ασφάλισης
ΟΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ τάσεις που θα χαρακτηρίσουν το μέλλον του κοινωνικού κράτους στην Ευρώπη είναι το δημογραφικό, η κλιματική αλλαγή, οι νέες μορφές απασχόλησης και η ψηφιοποίηση της οικονομίας. Από τις παραπάνω τάσεις, το δημογραφικό είναι αυτό που αναμένεται να έχει τις πιο άμεσες επιπτώσεις στα ασφαλιστικά μας συστήματα. Η δημογραφική δύναμη της Ευρώπης μειώνεται, με τον δείκτη γονιμότητας σε όλες τις χώρες να απέχει παρασάγγας από τον απαιτούμενο 2/1 για τη διατήρηση σταθερού του πληθυσμού και μάλιστα χωρίς να αναμένεται επανάκαμψη στο άμεσο μέλλον.
Η ΕΛΛΑΔΑ βρίσκεται σε ακόμα κρισιμότερη κατάσταση, καθώς εκτιμάται ότι έως το 2050 ο πληθυσμός μας θα έχει μειωθεί κατά ένα εκατομμύριο. Αρχικά, η αυξημένη γήρανση του πληθυσμού έχει σοβαρές επιπτώσεις στην αγορά εργασίας, μέσω της συρρίκνωσης του εργατικού δυναμικού. Αυτό σημαίνει πως απαιτούνται ενεργητικές πολιτικές με στόχο την αύξηση της απασχόλησης συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, καθώς και την ανάπτυξη κλάδων της οικονομίας που συνδέονται με υψηλή παραγωγικότητα και μισθούς.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ επικρατεί ειδική ανησυχία για τη χαμηλή συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, αν και υπάρχουν ενδείξεις βελτίωσης μέσω κοινωνικής και οικονομικής προόδου. Ενέργειες που ενθαρρύνουν την καλύτερη ισορροπία μεταξύ οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής των γυναικών, πρέπει να αποτελέσουν βασικό άξονα άσκησης πολιτικής. Επιπλέον, η ανάγκη για αναμόρφωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και προγραμμάτων upskilling και reskilling καθίσταται ζωτικής σημασίας για την απορρόφηση των νέων και την επανένταξη των ανέργων στην αγορά εργασίας, ειδικά σε μια χώρα με διαχρονικά υψηλή ανεργία, όπως η Ελλάδα. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής σημαίνει ότι άτομα μεγαλύτερης ηλικίας είναι πιθανό να επιθυμούν -και να είναι σε θέση- να εργαστούν ειδικά μετά το νέο ευνοϊκό πλαίσιο, ενθαρρύνοντας την ενεργό γήρανση. Τέλος, η ενσωμάτωση μεταναστών με συμπληρωματικά προσόντα στο εργατικό δυναμικό, μέσω νόμιμων οδών, είναι επίσης σημαντική για την ανάσχεση των δημογραφικών επιπτώσεων στην αγορά εργασίας και για την εύρυθμη λειτουργία της οικονομίας.
ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ δεκαετία, η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού μας συστήματος επετεύχθη μέσω αναγκαίων μέτρων, όπως ο περιορισμός των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων και η σύνδεση των ορίων συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής. Η χώρα μας, όμως, συνεχίζει να πραγματοποιεί τομές στο ασφαλιστικό. Η ίδρυση του νέου Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ) στο οποίο σωρεύουν τις εισφορές τους οι νέοι σε ατομικούς λογαριασμούς, καθώς και η πρόσφατη μεταρρύθμιση του πλαισίου λειτουργίας των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) είναι κινήσεις που ενισχύουν τον κεφαλαιοποιητικό χαρακτήρα του ασφαλιστικού συστήματος. Με τον τρόπο αυτό, η δομή του συστήματός μας σταδιακά θα συγκλίνει προς εκείνη των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης, αμβλύνοντας τις επιπτώσεις του δημογραφικού μέσω της επίτευξης καλύτερου διαμοιρασμού ασφαλιστικών κινδύνων. Ταυτοχρόνως, τα αποθεματικά που δημιουργούνται μέσω της σώρευσης αποταμιεύσεων στα κεφαλαιοποιητικά συστήματα έχουν ευεργετικές μακροοικονομικές συνέπειες μέσω της χρηματοδότησης των εγχώριων επενδύσεων. Το ΤΕΚΑ προβλέπεται να αποτελέσει στο μέλλον τον μεγαλύτερο θεσμικό επενδυτή στην ελληνική οικονομία.
Η ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ γήρανση απαιτεί παράλληλα τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου γύρω από τη μακροχρόνια φροντίδα, εξασφαλίζοντας τη σταθερή και βιώσιμη χρηματοδότηση των αναγκαίων παροχών. Ενδεικτικά, μία σειρά ειδικοτήτων που σχετίζονται με τη μακροχρόνια φροντίδα, όπως αυτή των φροντιστών, σύντομα θα είναι περιζήτητες σε όλη την Ευρώπη. Η αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων απαιτεί έγκυρες απαντήσεις και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, αποφεύγοντας λαϊκιστικές λύσεις με καταστροφικές συνέπειες για τις επόμενες γενιές.
