Τoυ Γιώργου Ατσαλάκη, οικονομολόγου, αναπληρωτή καθηγητή Πολυτεχνείου Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
ΤΟ 2024 δηλώνει το τέλος του μακροχρόνιου οικονομικού κύκλου που ξεκίνησε από το 1968 και διήρκεσε 56 έτη και παράλληλα δηλώνει την αρχή του νέου μακροχρόνιου οικονομικού κύκλου που θα διαρκέσει και αυτός 56 έτη. Θα είναι έτος μετάβασης από τον έναν κύκλο στον άλλο και εκκίνησης σαρωτικών αλλαγών για τις κοινωνίες και οικονομίες παγκοσμίως, που θα βιώσουν τις επόμενες δεκαετίες.
Ο ΠΑΡΩΝ κύκλος φεύγει αφήνοντας πολλά άλυτα προβλήματα. Τα άλυτα προβλήματα θα κληρονομηθούν στον επόμενο οικονομικό κύκλο, πράγμα το οποίο θα αυξήσει τα προβλήματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν στον νέο οικονομικό κύκλο που ξεκινά από το 2024.
ΜΕΤΑ το κύμα στασιμότητας του 1968-1996, η παγκόσμια κοινωνία στο ανοδικό τμήμα του προηγούμενου κύκλου 1996-2024 γνώρισε πρωτοφανή ανάπτυξη και αφθονία αγαθών και υπηρεσιών, με κινητήριο μοχλό τα φθηνά επιτόκια που χρηματοδότησαν τεράστιες επενδύσεις στην πληροφορική, στις επικοινωνίες, στις ψηφιακές πλατφόρμες και σε πολλές άλλες νέες τεχνολογίες. Αλλά δημιουργήσαν και το μεγαλύτερο χρέος στην παγκόσμια ιστορία, 307 τρισ. δολ., που αντιστοιχεί στο 336% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Η χώρα μας έχει μειώσει το χρέος της στο 160% του ΑΕΠ. Τα φθηνά επιτόκια έδωσαν τη δυνατότητα να δανειστούν οι χώρες της Ε.Ε. και έτσι να μας δανείσουν οι κυβερνήσεις με μακροχρόνιο χαμηλό επιτόκιο (το μέσο επιτόκιο που πληρώνει η χώρα μας είναι περίπου 1,6%).
Τόσο χαμηλά επιτόκια θα ήταν αδύνατο να επιτευχθούν σήμερα που η Ευρώπη φλερτάρει με την ύφεση. Πολλές όμως υπερχρεωμένες χώρες του τρίτου κόσμου έχουν τεράστια χρέη, για τα οποία, ενώ το ΔΝΤ προσπαθεί να τα αναδιαρθρώσει, άλλοι δανειστές, όπως η Κίνα, αρνούνται την αναδιάρθρωση και δεν ακολουθούν τις διεθνείς πρακτικές για κούρεμα του χρέους και μείωση επιτοκίων. Οι κοινωνίες αυτές θα αντιμετωπίσουν σημαντικά οικονομικά προβλήματα, καθώς τα διεφθαρμένα συστήματα διακυβέρνησής τους είναι ανίκανα να αντεπεξέλθουν στην αποτελεσματική διαχείριση των πόρων.
ΤΑ ΥΨΗΛΑ επιτόκια για την καταπολέμηση του πληθωρισμού φέρνουν σε δύσκολη θέση τους δανειολήπτες και καθιστούν λιγότερο ελκυστικές τις νέες επενδύσεις με δάνεια. Αυτό μειώνει τις αξίες των ακινήτων, όπως μειώνει και την ανάπτυξη. Η παγκόσμια ανάπτυξη είναι περίπου 2,9% για το 2023 και 2,7% το 2024. Ποσοστά αρκετά χαμηλότερα από τον παγκόσμιο πληθωρισμό, 6,9% για το 2023 και 5,8% το 2024. Δηλαδή, ανάπτυξη κάτω από τον πληθωρισμό, που ισοδυναμεί με κατάσταση στασιμοπληθωρισμού για τις περισσότερες οικονομίες του κόσμου.
Για τη χώρα μας η ανάπτυξη το 2023 θα είναι περίπου 2,2% με πληθωρισμό περίπου 4,2% και το 2024 περίπου 2,5% με πληθωρισμό περίπου 3%-4%.
ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΕΣ εντάσεις διαταράσσουν την ομαλότητα της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας, προερχόμενες κυρίως από χώρες με ανελεύθερα καθεστώτα. Πολλές χώρες κατά τον παρόντα οικονομικό κύκλο απέκτησαν πλούτο είτε μέσω των εμπορικών πλεονασμάτων είτε μέσω των εξαγωγών ενέργειας. Οι περισσότερες από αυτές τις χώρες δεν χρησιμοποίησαν τον πλούτο για την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των λαών τους. Αντίθετα τον διοχέτευσαν είτε σε ολιγάρχες είτε σε στρατιωτικές δαπάνες για να αποκτήσουν στρατιωτική ισχύ. Την ισχύ αυτή πλέον τη χρησιμοποιούν για να απειλούν τις γειτονικές τους χώρες και για τη δημιουργία διαφόρων γεωπολιτικών εντάσεων που επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη.
Η ΕΞΕΛΙΞΗ της πολιτικής επιστήμης δεν έχει βρει ακόμα τρόπους να απομονώνει τις ακραίες πολιτικές και η διακυβέρνηση των λαών να γίνεται από ορθολογικούς ηγέτες προς το συμφέρον των πολιτών. Μέσω των πολιτικών τους τα δύο άκρα αλληλοτρέφονται και μάχονται χωρίς ηθικούς φραγμούς για να επιβληθούν στους φιλήσυχους πολίτες που δεν μπορούν να εκπροσωπηθούν στα κοινοβουλευτικά έδρανα. Όποια από τις ακραίες πολιτικές και να επικρατήσει, μόλις αναλάβει την εξουσία, με τη χρήση της κρατικής βίας θα στερήσει ατομικές ελευθερίες από τους πολίτες και θα διαβάλει τη λειτουργία πολύχρονων θεσμών που προστατεύουν τη δημοκρατία. Η εύρεση τρόπου εκπροσώπησης των «φωνών της λογικής» θα απασχολήσει τον επόμενο κύκλο, καθώς σε πάνω από τις μισές χώρες θα διεξαχθούν εκλογές το 2024. Χωρίς ορθολογική διοίκηση των χωρών, οι λαοί θα συνεχίσουν να υποφέρουν.
ΟΙ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ έχουν τεράστιες ανάγκες από χρηματικά κεφάλαια για να αντιμετωπίσουν μια σειρά προβλημάτων σε ένα περιβάλλον όπου τα επιτόκια των κεντρικών τραπεζών έχουν πενταπλασιαστεί, φθάνοντας περίπου στο 5%. Χρειάζονται χρήματα για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών, χρήματα για να επιδοτηθεί η πράσινη μετάβαση, να κατασκευαστούν τα δίκτυα μεταφοράς ενέργειας, και άλλες υποδομές πράσινης ενέργειας.
ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ χρήματα για να αυξηθούν οι αμυντικές δαπάνες, καθώς ολοένα και πιο συχνά αυταρχικές χώρες απειλούν χώρες με δημοκρατικά καθεστώτα.
ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ κεφάλαια για την προσαρμογή των κρατών, των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών στις νέες τεχνολογίες, με κυρίαρχη την τεχνητή νοημοσύνη. Το 2024 θα είναι το έτος που θα διαφανεί πλήρως η αναγκαιότητα υιοθέτησης της τεχνικής νοημοσύνης σε κάθε κλάδο της οικονομίας και σε ολόκληρη την κοινωνία. Όλες αυτές οι ανάγκες για χρήματα θα δημιουργήσουν περαιτέρω πληθωριστικές πιέσεις και επιπλέον θα επιβαρύνουν με πολύ υψηλοτέρους φόρους τους πολίτες για να πληρώσουν τους αυξημένους τόκους των δανείων.
ΠΟΛΛΕΣ νέες τεχνολογίες -αλλά κυρίως η τεχνητή νοημοσύνη- θα φέρουν αλλαγές στις κοινωνίες που ούτε καν μπορούσαμε να φανταστούμε πριν από μερικά χρόνια. Θα αυξηθεί η γνώση μας, η παραγωγικότητά μας, θα αυξηθούν οι δυνατότητες επικοινωνίας και οι δυνατότητες να λαμβάνουμε πληροφορίες σε ακαριαίο χρόνο. Τα παιδιά στα σχολεία έχοντας έναν βοηθό τεχνητής νοημοσύνης θα έχουν απεριόριστη πρόσβαση στη γνώση. Θα μπορούν να μάθουν ό,τι θέλουν, όποτε το θέλουν, θα μπορούν να ικανοποιήσουν κάθε περιέργειά τους στη γνώση. Κάθε μορφή επαγγέλματος θα αποκτήσει έναν βοηθό, έναν σύμβουλο, εκπαιδευμένο με όλη τη συσσωρευμένη γνώση και με την εμπειρία πολλών διαφορετικών περιπτώσεων. Κάθε επαγγελματίας θα μπορεί να δίνει γρηγορότερες και πιο αξιόπιστες συμβουλές, εξοικονομώντας χρόνο και ανεβάζοντας σε πολύ υψηλά επίπεδα την ποιότητα των υπηρεσιών του και την παραγωγικότητά του. Η άφθονη γνώση, η απεριόριστη επικοινωνία θα εκτοξεύσουν την παραγωγικότητα και θα εξοικονομήσουν χρόνο ώστε η εργασία των 4 ημερών να μπορεί να πραγματοποιηθεί σύντομα.
Για όλα αυτά η προετοιμασία πρέπει να ξεκινήσει μέσα στη χρονιά του 2024. Για την Ελλάδα ήρθε η ώρα να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που φέρνει ο νέος κύκλος και να αποφύγει τους κινδύνους που θα επιφέρει. Αυτή τη φορά η χώρα πρέπει να τα καταφέρει!
