Της Σάνδρας Κοέν, καθηγήτριας Λογιστικής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Θάνου Πολύδωρου, διευθύνοντος συμβούλου ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ Α.Ε., εισηγητών Προγράμματος «Νέο Λογιστικό Πλαίσιο Γενικής Κυβέρνησης – ΠΔ 54/2018» του ΚΕΔΙΒΙΜ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Η ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ Τοπική Αυτοδιοίκηση ανασυγκροτήθηκε το 1998 με το «Σχέδιο Καποδίστριας», με τη διαμόρφωση 900 δήμων και 133 κοινοτήτων από 377 και 5.398 φορείς αντίστοιχα, με στόχο να αναλάβει ενεργότερο ρόλο στην τοπική ανάπτυξη. Οι δήμοι, εκτός από νέα διοικητική – οργανωτική δομή είχαν ανάγκη και ενός νέου μοντέλου οικονομικής διοίκησης για να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις. Σε αυτήν την κατεύθυνση έγινε μια τεράστια τομή, αυτή της εισαγωγής του διπλογραφικού λογιστικού συστήματος για πρώτη φορά στην ιστορία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα. Η εισαγωγή του έγινε προαιρετική το 1999, εν αναμονή της δημοσίευσης του Π.Δ.315/1999 και υποχρεωτική το 2000 στους δήμους με πληθυσμό άνω των 5.000 κατοίκων ή με έσοδα άνω του 1,5 εκατ. ευρώ (500 εκατ. δρχ. τότε). Ο Δήμος Αμαρουσίου ήταν ο πρώτος δήμος στην Ελλάδα που κατάρτισε οικονομικές καταστάσεις. Ακολούθησε ο Δήμος Αθηναίων κ.ά.
Η ΕΙΣΑΓΩΓΗ του διπλογραφικού, παρόλο που δεν επετεύχθη καθολικά και με ενιαίο τρόπο, διαμόρφωσε δήμους «αγνώριστους» για τα δεδομένα της εποχής. Μέχρι τότε, οι δήμοι αδυνατούσαν να γνωρίζουν την οικονομική τους κατάσταση ανά πάσα στιγμή, τις απαιτήσεις, τις υποχρεώσεις και το κόστος τους ώστε να είναι σε θέση να ασκούν αποτελεσματική διοίκηση και ορθολογική διαχείριση. Με το Π.Δ. 315/1999 εξασφαλίστηκε η λογιστική τυποποίηση και ο ομοιόμορφος λογιστικός χειρισμός των λογιστικών γεγονότων από όλους τους δήμους της χώρας, με την τήρηση των ίδιων λογαριασμών για τα ίδια γεγονότα.
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ λιγότερων και ισχυρότερων φορέων με το «Πρόγραμμα Καλλικράτης» – Ν.3852/2010 (325 δήμοι) και η καθολική υποχρέωσή τους να εφαρμόσουν το διπλογραφικό λογιστικό σύστημα, παρά τις όποιες καθυστερήσεις και ελλείψεις και παρά την ατυχή σύμπτωση με τη μεγάλη δημοσιονομική κρίση της χώρας, συνέβαλε σημαντικά στο να γυρίσουν οι δήμοι σελίδα. Αυξήθηκαν η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότητά τους, ενισχύθηκαν ο έλεγχος και η διαφάνεια.
ΣΗΜΕΡΑ, το διπλογραφικό σύστημα των δήμων μετράει σχεδόν 25 χρόνια ζωής. Ο εκσυγχρονισμός των λογιστικών προτύπων του ιδιωτικού τομέα το 2015 με τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα (Ν.4308/2014) δεν επεκτάθηκε και στο Δημόσιο. Μπορούμε με ασφάλεια να πούμε πως τα κλαδικά λογιστικά σχέδια έχουν καταστεί πλέον παρωχημένα, όντας βασισμένα στο Ελληνικό Γενικό Λογιστικό Σχέδιο (ΕΓΛΣ) το οποίο αποτελεί παρελθόν για τον ιδιωτικό τομέα. Το πιο σημαντικό όμως είναι πως το διπλογραφικό σύστημα, ανεξάρτητα από την αρτιότητα στην εφαρμογή του παρέμεινε στη σκιά του απλογραφικού. Οι υπηρεσίες και διοικήσεις των δήμων δεν εξοικειώθηκαν με αυτό και κυρίως δεν το αξιοποίησαν σαν ένα εργαλείο πληροφόρησης, διοίκησης και λήψης αποφάσεων. Η καθημερινότητα των δήμων εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να περνάει σχεδόν αποκλειστικά από την καταγραφή των εσόδων και των εξόδων και των Μητρώων Δεσμεύσεων.
ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ δήμοι που διαμορφώνονται σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο με ορίζοντα το 2030 και το 2050, είναι έξυπνοι, βιώσιμοι, κλιματικά ουδέτεροι και ανθεκτικοί. Αναπτύσσουν μακροχρόνιο στρατηγικό σχεδιασμό, που ξεπερνά κατά πολύ την εκάστοτε δημοτική θητεία, με στόχο όχι απλά και μόνο την επίτευξη οικονομικών στόχων, αλλά της ευημερίας κατοίκων, επιχειρήσεων και επισκεπτών. Εξ ου και αναπτύσσουν δράσεις για την επίτευξη των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (UN SDGs) σε τοπικό επίπεδο. Στην κατεύθυνση αυτή γίνονται σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές για την καλύτερη διαχείριση των πόρων, όπως η ενέργεια και το νερό, τη μείωση της κυκλοφορίας και της ρύπανσης, τους πράσινους τρόπους φωτισμού και θέρμανσης των κτιρίων κ.ά. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, οι πόλεις δημιουργούν τα ψηφιακά τους δίδυμα (digital twins), τα οποία επιτρέπουν τη διαχείρισή τους σε πραγματικό χρόνο, τον έλεγχο της πορείας υλοποίησης των πολιτικών, αλλά και τη λήψη μακροπρόθεσμων στρατηγικών αποφάσεων, χρησιμοποιώντας μοντέλα προσομοίωσης, οπτικοποίηση και δημιουργία σεναρίων. Έχουν ανοικτά και προσβάσιμα από κάθε ενδιαφερόμενο τα απαραίτητα δεδομένα, ενισχύοντας τη διαφάνεια, τη λογοδοσία, την έρευνα αλλά και την προσέλκυση επενδύσεων.
ΕΙΝΑΙ πασιφανές πως οι σύγχρονοι δήμοι έχουν ανάγκη από ένα σύγχρονο μοντέλο οικονομικής διοίκησης. Η εισαγωγή του νέου Λογιστικού Πλαισίου της Γενικής Κυβέρνησης (Π.Δ.54/2018) την 1η Ιανουαρίου 2025, καθώς και η αναμενόμενη υιοθέτηση των Προϋπολογισμών Προγραμμάτων αποτελούν χρυσή ευκαιρία για τους ελληνικούς δήμους να βαδίσουν προς αυτήν την κατεύθυνση. Η λογιστική μεταρρύθμιση θα οδηγήσει σε καλύτερης ποιότητας οικονομική πληροφόρηση, καθώς βρίσκεται πιο κοντά στα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα Δημοσίου Τομέα (IPSAS), και θα καταστήσει δυνατή την παροχή πληροφοριών που θα επιτρέπουν αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων, κοστολόγηση των υπηρεσιών και των προγραμμάτων, παρακολούθηση των πόρων που αφιερώνονται και της απόδοσης που επιτυγχάνεται στην επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης, άρτια καταγραφή των απαιτήσεων από τους φόρους, αντικειμενική αξιολόγηση της χρηματοοικονομικής απόδοσης και γιατί όχι, δυνατότητα πρόσβασης σε χρηματοπιστωτικές αγορές για χρηματοδότηση επενδύσεων (βλ. πράσινα ομόλογα). Η ταχεία και ουσιαστική εφαρμογή του νέου Λογιστικού Πλαισίου Γενικής Κυβέρνησης μπορεί και πρέπει να αποτελέσει ένα πραγματικό εργαλείο οικονομικής διοίκησης και λήψης αποφάσεων στα χέρια των διοικήσεων των δήμων.
