Της δρ. Νεφέλης Ράντου, συμβούλου Επικοινωνίας και Προσβασιμότητας, συνιδρύτριας syNNergy
ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. Όλοι μιλούν για αυτή. Τη συζητάμε σε παρέες, σε δημόσια φόρα, ημερίδες και τηλεοπτικά πάνελ, ακούμε για αυτή στη Βουλή, σε συνέδρια και δηλώσεις αξιωματούχων. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η κλιματική κρίση είναι ήδη εδώ.
Και όλοι εμείς, χωρίς να είμαστε ειδικοί, συνειδητοποιούμε τις επιπτώσεις της, τόσο στις πρόσφατες καταστροφές όσο και στην καθημερινότητά μας. Οι φετινές φωτιές, οι σφοδρές βροχοπτώσεις, τα θύματα και οι καταστροφές στον πλημμυρισμένο θεσσαλικό κάμπο είναι η ατζέντα των τελευταίων ημερών, ενώ παρατεταμένοι
καύσωνες και ξηρασία, ξαφνικές μεταβολές και ακραίες καιρικές συνθήκες είναι μερικά από τα στοιχεία τα
οποία συνθέτουν την καθημερινότητά μας μας πλέον στη Μεσόγειο.
Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ περιπλέκεται έτι περαιτέρω όταν αναφερόμαστε σε πληθυσμούς ευάλωτους. Η ευαλωτότητα πληθυσμιακών ομάδων σε σχέση με την κλιματική κρίση είναι συνάρτηση της επικοινωνίας του επικείμενου κινδύνου, της δυσκολίας στη διαχείριση ενός συμβάντος την ώρα που συμβαίνει, καθώς και στις επιπτώσεις μιας φυσικής καταστροφής.
ΕΥΑΛΩΤΟΙ πληθυσμοί είναι όσοι έχουν κάποια αναπηρία -ενδεχομένως και πολλαπλές αναπηρίες- ή χρόνια πάθηση, όσοι έχουν χαμηλή αναγνωστική ικανότητα, ως απότοκο μαθησιακών δυσκολιών, κοινωνικοοικονομικών παραγόντων, διαφορετικού γλωσσικού προφίλ ή για άλλους λόγους. Ακόμα, είναι οι ηλικιωμένοι, όσοι δεν έχουν πρόσβαση σε πηγές πληροφόρησης λόγω του τόπου στον οποίο διαβιούν ή όσοι φέρουν γνωστικά ελλείμματα, τα οποία ενδέχεται να επηρεάζουν την αντίληψη και την απόκρισή τους σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης και φυσικών καταστροφών.
ΟΙ ΦΥΣΙΚΕΣ καταστροφές συμβαίνουν αιφνιδίως, η διάσταση την οποία μπορεί να λάβουν δεν μπορεί να προβλεφθεί, ενώ ως αποτέλεσμα υπάρχουν θύματα -άνθρωποι ή ζώα-, ζημιές, φθορές ή απώλειες περιουσίας, περιβαλλοντικές επιπτώσεις, αλλά και πλήθος ψυχολογικών συνεπειών στην κοινότητα. Οι φυσικές καταστροφές έχουν δυσανάλογες επιπτώσεις σε ευάλωτους πληθυσμούς, καθώς -σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό- αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου, τραυματισμών ή απώλειας περιουσίας.
ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ σχετίζονται αφενός με την πρόληψη, την προετοιμασία σχεδίων αντιμετώπισης προσαρμοσμένων στις ανάγκες τους, την εκπαίδευση και το επίπεδο ετοιμότητας σε μία πιθανή καταστροφή, αλλά και αφετέρου με την επικοινωνία του κινδύνου και το σύστημα προειδοποίησης για μία καταστροφή τη στιγμή που συμβαίνει, τη διαχείριση των σχετικών πόρων και την υποστήριξη μετά από ένα συμβάν.
ΩΣ ΠΡΟΣ το επίπεδο ετοιμότητας σε μία φυσική καταστροφή, το ζητούμενο είναι οι ευάλωτοι πληθυσμοί να μπορούν να λαμβάνουν και να κατανοούν προειδοποιήσεις κινδύνου και οι πληροφορίες οι οποίες παρέχονται να είναι σε προσβάσιμες και κατανοήσιμες μορφές. Πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από ένα συμβάν οι ευάλωτοι πληθυσμοί πρέπει να γνωρίζουν πώς να προστατεύσουν τον εαυτό τους ή σε ποιον να απευθυνθούν για βοήθεια. Διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι οι ευάλωτοι πληθυσμοί αντιμετωπίζονται όπως ο γενικός πληθυσμός σε μία καταστροφή και δεν λαμβάνουν υπηρεσίες στη βάση των αναγκών τους κατά την εκκένωση, την αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης και τις διαδικασίες αποκατάστασης μετά από ένα συμβάν. Οι οδοί διαφυγής, τα καταφύγια και οι εγκαταστάσεις είναι δύσκολο να προσεγγιστούν ή/και δεν είναι προσβάσιμα σε όλους, ενώ δεν υπάρχει η απαραίτητη μέριμνα ή υποδομές οι οποίες να καλύπτουν τις ιδιαίτερες ανάγκες τους.
ΕΠΙΠΛΕΟΝ, μία φυσική καταστροφή μπορεί να προκαλέσει τραυματισμούς και αναπηρίες ή επιδείνωση μίας υφιστάμενης κατάστασης αν χαθεί ο εξοπλισμός ή η ενδεδειγμένη αγωγή, ενώ δεν υφίσταται μέριμνα για την ανακούφιση του πόνου μετά από μία καταστροφή. Ένα άλλο σημείο το οποίο χρήζει προσοχής είναι ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο βίας και σωματικής κακοποίησης ή/και σεξουαλικής εκμετάλλευσης μετά από καταστροφές λόγω εκτοπισμού και μη ασφαλών καταφυγίων και δημοσίων χώρων.
Η ΒΛΑΒΗ η οποία μπορεί να προκληθεί σε ευάλωτους πληθυσμούς αφορά πολλούς τομείς (βλάβη σωματική, ηθική, οικονομική, ψυχολογική, θεσμική), οι οποίοι τέμνονται και ενισχύονται. Η ευαλωτότητα πληθυσμιακών ομάδων πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στον αλγόριθμο της διαχείρισης φυσικών καταστροφών και στη διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού σχεδίου πολιτικής προστασίας. Η καταγραφή των ευάλωτων πληθυσμών και των αναγκών τους, η αξιοποίηση σχετικών ερευνών και επιστημονικής βιβλιογραφίας, η οικοδόμηση γνώσης και η διεύρυνση της επικοινωνίας, η αξιοποίηση της εμπειρίας από τις καταστροφές σε παγκόσμιο επίπεδο αποτελούν εργαλεία πολύτιμα.
