Τoυ Βασίλη Κορκίδη, Πρόεδρος του ΕΒΕΠ και του ΠΕΣΑ
Η ΘΕΩΡΙΑ του «μεγάλου στασιμοπληθωρισμού», γνωστή στους ειδικούς ως «stagflation», περιγράφει μια οικονομική κατάσταση όπου συνδυάζονται η στασιμότητα της οικονομικής ανάπτυξης με τον υψηλό πληθωρισμό και την ανεργία. Ωστόσο, στην περίπτωση του στασιμοπληθωρισμού στις τιμές των τροφίμων, αυτά τα φαινόμενα διαφέρουν, δυσχεραίνοντας τις πολιτικές αντιμετώπισης της κατάστασης. Οι ακριβείς αιτίες και οι τρόποι αντιμετώπισης είναι θέματα που συζητούνται στον οικονομικό κόσμο και εξαρτώνται από πολλές παραμέτρους. Ο στασιμοπληθωρισμός στα τρόφιμα είναι πιθανός όταν οι τιμές των τροφίμων επιμένουν να αυξάνονται σε συνδυασμό με τη στασιμότητα της οικονομίας. Αυτό ευτυχώς δεν συμβαίνει στην ελληνική οικονομία, όμως έχει σοβαρές επιπτώσεις στους καταναλωτές. Ο ρυθμός του πληθωρισμού των τροφίμων στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα έχει φτάσει σε υπερδιπλάσιο ποσοστό, έναντι του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, ο πληθωρισμός στην Ελλάδα τον Ιούλιο ήταν 2,5%, ενώ ο πληθωρισμός στα τρόφιμα 12,3%, έναντι 12,5% στην Ευρωζώνη. Πολλές, μάλιστα, χώρες είχαν υψηλότερο ρυθμό ανατιμήσεων στα τρόφιμα και τα μη αλκοολούχα ποτά, όπως η Γερμανία 13,8%, η Γαλλία 14,3% και η Ολλανδία 13%.
ΟΙ ΣΥΝΕΧΕΙΣ αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων οφείλονται σε πολλούς παράγοντες, όπως η αύξηση της ζήτησης λόγω ανάπτυξης του πληθυσμού, καιρικές συνθήκες που επηρεάζουν τη γεωργία, δυσκολίες στην παραγωγή και διανομή, καθώς και αλλαγές στις διαδρομές του εμπορίου. Ωστόσο, οι συγκεκριμένοι λόγοι μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με τις συγκυρίες στο παγκόσμιο και το ευρωπαϊκό οικονομικό περιβάλλον. Η Ευρώπη, όπως επιβεβαιώνεται, είναι ευάλωτη στις αυξήσεις των τιμών τροφίμων, όπως βεβαίως και άλλες περιοχές του κόσμου. Η εξάρτηση από τις εισαγωγές, οι κλιματικές αλλαγές, οι αυξανόμενες απαιτήσεις για τρόφιμα, καθώς και η έλλειψη εργατών γης δημιουργούν πιέσεις στις τιμές των τροφίμων. Επιπλέον, κεντρικές πολιτικές αποφάσεις και κοινοτικές επιδοτήσεις επηρεάζουν τις τιμές των τροφίμων στην Ευρώπη. Η ακρίβεια επηρεάζει την πρόσβαση, με αποτέλεσμα οι ευάλωτες ομάδες πληθυσμού να μην μπορούν πλέον να αγοράσουν επαρκή ποσότητα.
Η ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΗ κρίση μπορεί, λοιπόν, να απειλήσει ακόμα και την Ευρώπη, όταν συνδυαστούν συγκεκριμένοι παράγοντες, όπως φυσικές καταστροφές, ελλείψεις στις διεθνείς αγορές, καθυστερημένες κεντρικές αποφάσεις και οικονομικές δυσκολίες. Για να αντιμετωπιστούν τέτοιες πιθανές κρίσεις, σημαντικό ρόλο παίζει η καλή διαχείριση των ευρωπαϊκών πόρων και η λήψη κατάλληλων και έγκαιρων μέτρων από τις κυβερνήσεις και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η πρόληψη και η αντιμετώπιση των προκλήσεων στον τομέα της γεωργίας και των τροφίμων μπορούν να συμβάλουν στην αποτροπή επισιτιστικών κρίσεων. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει σοβαρές και πολυδιάστατες επιπτώσεις σε πολλούς τομείς και χώρες της ευρύτερης περιοχής, που περιλαμβάνουν αβεβαιότητα, ακρίβεια και εμπόδια στις επιχειρήσεις από εμπορικούς περιορισμούς. Η εξέλιξη και η διάρκεια του πολέμου δημιουργούν γεωπολιτικές εντάσεις και πολύπλοκες συνθήκες, αφού δυστυχώς τα τρόφιμα ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούνται ως όπλο.
ΓΙΑ ΝΑ αντιμετωπιστούν οι αιτίες που οδηγούν στον στασιμοπληθωρισμό των τροφίμων απαιτείται συνδυασμός μέτρων που να περιορίζουν τις τιμές, να υποστηρίζουν με ενισχύσεις τους αγρότες και την αύξηση της εγχώριας παραγωγής τροφίμων. Η κλιματική κρίση είναι, άλλωστε, εδώ και είναι στασιμοπληθωριστική, αφού υψηλές θερμοκρασίες, ξηρασία, πλημμύρες επηρεάζουν αρνητικά τη γεωργία και τις εκτάσεις καλλιέργειας, φρούτων, λαχανικών και λαδιού, οδηγώντας τον ευρωπαϊκό Νότο σε μείωση της παραγωγής τροφίμων και σε αύξηση των τιμών. Επίσης οι συνθήκες αναγκάζουν τους αγρότες σε ακριβότερες πρακτικές προστασίας και αντιμετώπισης των κλιματικών κινδύνων. Άλλοι λόγοι που σχετίζονται με τον στασιμοπληθωρισμό, εκτός από την επιδείνωση των αγροτικών συνθηκών, είναι οι αλλαγές στην προσφορά και τη ζήτηση σύμφωνα με τις αυξανόμενες προτιμήσεις των καταναλωτών σε οικολογικά παραγόμενα τρόφιμα, που προϋποθέτουν αύξηση του κόστους παραγωγής. Άλλο πρόβλημα είναι και οι οικονομικές απώλειες για τους παραγωγούς, αφού εάν η ζήτηση μειωθεί λόγω ακρίβειας, μπορεί να τους οδηγήσει σε μείωση του εισοδήματός τους στο μέλλον. Ο βασικός, λοιπόν, κίνδυνος που δημιουργεί τον στασιμοπληθωρισμό στα τρόφιμα είναι η επισιτιστική ανασφάλεια.
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ στον τομέα των τροφίμων αποτελούν σημαντικό μέρος της οικονομίας, αφού έχουν κοστίσει σε ένα χρόνο επιπλέον 14 δισ. ευρώ στους Ευρωπαίους καταναλωτές, ενώ οι αλλαγές στην κατανάλωση και στις τιμές μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη και την απασχόληση. Τα είδη διατροφής είναι, άλλωστε, η σημαντικότερη κατηγορία αγαθών στον υπολογισμό του πληθωρισμού, με στάθμιση 22% που σημαίνει ότι οι ανατιμήσεις στα τρόφιμα αποτυπώνονται έντονα στον ΔΤΚ. Αυτό έχει δυνητικά αντίκτυπο στην οικονομία και στην ευημερία των ανθρώπων. Σε αυτές τις καταστάσεις, η διαχείριση και η λήψη κατάλληλων πολιτικών μπορούν να παίξουν κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση των προβλημάτων και στη διασφάλιση της βιώσιμης πρόσβασης στα τρόφιμα. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί πρέπει, λοιπόν, να είναι προσεκτικοί στην αντιμετώπιση των πιθανών απειλών του στασιμοπληθωρισμού στον τομέα των τροφίμων, που μπορεί να δημιουργήσει αρκετά προβλήματα τόσο στους καταναλωτές όσο και στους παραγωγούς. Ανάλογα, μάλιστα, με την κλίμακα των αλλαγών, τα προβλήματα στην Ευρώπη μπορεί να γίνουν πιο σοβαρά για την οικονομία γενικότερα και να επηρεάσουν την κοινωνία συνολικά.
ΣΕ ΚΑΘΕ περίπτωση πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η μάχη με τον πληθωρισμό κατά πάσα πιθανότητα θα είναι μεγάλης διάρκειας, με την ΕΚΤ να προβλέπει, λόγω του τιμαρίθμου των τροφίμων, ότι δεν θα «πιάσει» τον στόχο του 2% ούτε το 2024. Στο πλαίσιο αυτό, η ελληνική κυβέρνηση συνεχίζει τους ελέγχους στην αγορά, αλλά και την στήριξη στα νοικοκυριά, που ενισχύονται για τις αγορές τους σε σούπερ μάρκετ και καταστήματα τροφίμων μέσω του Market Pass, το οποίο έχει παραταθεί έως τον Οκτώβριο. Παράλληλα, συνεχίζεται και εμπλουτίζεται το «καλάθι του νοικοκυριού», ένα εργαλείο που αυξάνει τη διαφάνεια και τον ανταγωνισμό στην αγορά. Αυτές οι πρωτοβουλίες συμπληρώνουν το θετικό αποτέλεσμα που έχει στο διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών η ενίσχυση του εισοδήματος μέσω της αύξησης μισθών και συντάξεων, τη μείωση της ανεργίας και τη μείωση φόρων, η οποία ελάφρυνε τους φορολογούμενους από βάρη της τάξης των 7 δισ. ευρώ την προηγούμενη τετραετία και προβλέπει άλλα 4 δισ. για την επόμενη. Η Ελλάδα έχει σταθερά τον πέμπτο χαμηλότερο ρυθμό αύξησης των τιμών ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, ενώ είναι μία από τις ελάχιστες χώρες που βρίσκονται κοντά στον ευρύτερο στόχο της ΕΚΤ για τιμάριθμο της τάξης του 2%.
