Του δρ. Π. Τζεφέρη, γεν. δ/ντή υπ. Περιβάλλοντος και Ενέργειας
Η ΕΛΛΑΔΑ διαθέτει το δυναμικό για παραγωγή ορισμένων ΚΟΠΥ και ΣΟΠΥ, αλλά και τις ενδείξεις για περαιτέρω στοχευμένη έρευνα στον τομέα αυτό. Το δυναμικό αυτό απαιτεί εστίαση στην έρευνα (πρωτογενή και δευτερογενή), και ακόμη επικαιροποίηση των υφιστάμενων δεδομένων και ειδικότερη μελέτη σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Ενδεικτικά: διαθέτει βωξίτη (σε πλήρη παραγωγική διαδικασία), αντιμόνιο (Sb, σε 3 τουλάχιστον διαπιστωμένα κοιτάσματα αντιμονίτη άνευ εκμετάλλευσης μέχρι σήμερα), νικέλιο (Ni), κοβάλτιο (Co) (περιεχόμενα στον λατερίτη, που όμως δεν παράγονται αυτοτελώς και απαιτούν αλλαγή της μεθόδου σε υδρομεταλλουργική από τον νέο ανάδοχο της ΛΑΡΚΟ), χαλκό (Cu, προγραμματίζεται -υπό προϋποθέσεις- η παραγωγή από το κοίτασμα των Σκουριών Χαλκιδικής), μαγνησίτη (ΜgCΟ3, παράγει τελικά προϊόντα δίπυρης και καυστικής μαγνησίας, καθώς και πυρίμαχες μάζες και όχι μεταλλικό μαγνήσιο), μαγγάνιο (Μn, τα ιστορικά κοιτάσματα μαγγανίου στην ευρύτερη περιοχή του Νομού Δράμας, που αποτέλεσε στο παρελθόν κύριο μεταλλευτικό κέντρο της Ελλάδας, απαιτούν επαναδρομολόγηση για παραγωγή Μn battery grade), χαλαζία (SiO2) υψηλής ποιότητας για παραγωγή μεταλλικού πυριτίου (δεν υφίσταται εξόρυξη μέχρι σήμερα) και έχει ορισμένες ενδείξεις εμφανίσεων (occurrences) για σπάνιες γαίες (REE) κυρίως εντός άλλων κοιτασμάτων.
ΤΕΛΟΣ, ΕΧΟΥΝ αναφερθεί -σε πανεπιστημιακές κυρίως έρευνες- κοιτασματολογικοί τύποι που περιέχουν κατά τόπους σημαντικές περιεκτικότητες σε βολφράμιο (W), τελλούριο (Te), ρήνιο (Re), μολυβδαίνιο (Μο), γάλλιο (Ga), γερμάνιο (Ge) κ.ά. Ας σημειωθεί ότι οι εμφανίσεις δεν αποτελούν ώριμα κοιτάσματα προς δημοπράτηση, απλώς εφαλτήριο για περισσότερη έρευνα.
ΆΡΑ, ΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ δημοσιεύματα που κυκλοφορούν είναι υπερβολικά έως ανακριβή ως προς την ύπαρξη και το δυναμικό της χώρας σε ΚΟΠΥ. Έρχομαι να επαναλάβω τη διαπίστωση που είχα διατυπώσει σε άρθρο μου εδώ και τρεις και πλέον δεκαετίες ότι «η Ελλάδα δεν είναι Ψωροκώσταινα, ούτε Ελντοράντο» παρά τα αντιθέτως κατά καιρούς θρυλούμεθα, η οποία επιβεβαιώνεται όλα αυτά τα χρόνια εν τοις πράγμασι…
ΑΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ορισμένες παρατηρήσεις για τον Νέο Ευρωπαϊκό Κανονισμό (σχέδιο συμβιβαστική πρόταση, τέλος Ιουνίου 2023) για κρίσιμες και στρατηγικές ΟΠΥ (Critical Raw Materials Act), που βρίσκεται στην τελική φάση και που θα είναι καθοριστικός για τη μετέπειτα πορεία της Ε.Ε. στον τομέα. Όλοι συμφωνούν επί της αρχής ότι είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί μια Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα ορυκτά, που να συμβαδίζει με τις ανάγκες της Ευρώπης για την ενεργειακή μετάβαση και να προϋπολογισθούν οι αντίστοιχες χρηματοδοτήσεις για την εύρεση και ανάπτυξη κοιτασμάτων, πάντα σύμφωνα με τους περιβαλλοντικούς κανόνες και τις επιταγές διατήρησης της κοινωνικής συνοχής.
ΚΙ ΑΚΟΜΗ, ότι το συγκεκριμένο σχέδιο Κανονισμού κινείται επί της αρχής στη θετική κατεύθυνση διατυπώνοντας συγκεκριμένους ρυθμιστικούς στόχους για την προτεραιοποίηση και επιτάχυνση έργων που θα αφορούν την έρευνα, εξόρυξη, επεξεργασία και ανακύκλωση των στρατηγικών και κρίσιμων πρώτων υλών εντός Ε.Ε.
ΩΣΤΟΣΟ, δεν φτάνει μόνο αυτό, δηλ. να το οριοθετήσεις λεκτικά.
ΚΑΤΑΡΧΗΝ, η Γενική Διεύθυνση Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΓΔΟΠΥ ΥΠΕΝ) έχει προτείνει αρμοδίως προς τα ευρωπαϊκά όργανα, μεταξύ άλλων, την επικαιροποίηση του καταλόγου Στρατηγικών Υλών (ΣΟΠΥ) (Παράρτημα 1 του Κανονισμού) ώστε να συμπεριληφθούν: ο βωξίτης, που δεν χρειάζεται συστάσεις, αλλά και το αντιμόνιο, καθώς η χώρα διαθέτει κοιτάσματα αντιμονίτη τα οποία διαμορφώνουν προοπτική άμεσων επενδύσεων.
ΒΑΣΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ είναι η δυνατότητα πρόσβασης και των ανωτέρω ΚΟΠΥ σε χρηματοδότηση που προβλέπεται για τις ΣΟΠΥ από τα ενωσιακά Ταμεία (ΕΣΠΑ, Just Transition Fund, RePowerEU, InvestEU, Innovation Fund) και την ΕΚΤ.
ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ πρέπει να ειπωθούν ορισμένες αλήθειες. Με τη θέσπιση του Κανονισμού θα τεθεί επί τάπητος το δύσκολο εγχείρημα επίσπευσης της αδειοδότησης εντός των Κ-Μ. Στο σημείο αυτό ο κανονισμός είναι αρκετά άτολμος και σε μεγάλο βαθμό μη λειτουργικός και αναποτελεσματικός αν δεν συνοδευτεί και από πρόσθετες δράσεις που θα εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη υλοποίησή του εντός των επιμέρους Κ-Μ.
Η ΓΕΝΙΚΗ τοποθέτηση ότι όλες οι εμπλεκόμενες αρχές διασφαλίζουν ότι οι διαδικασίες αδειοδότησης για τα Στρατηγικά Έργα θα αντιμετωπίζονται με τον ταχύτερο δυνατό τρόπο σύμφωνα με το ενωσιακό και το εθνικό δίκαιο (άρθρο 9), δεν είναι επαρκής. Αν δεν γίνουν θεσμικές παρεμβάσεις κυρίως στην υφιστάμενη περιβαλλοντική νομοθεσία, που λίγο πολύ έχει ενσωματωθεί οριζοντίως σε όλα τα Κ-Μ, είναι εξαιρετικά δύσκολη η επίτευξη των χρονικών πλαισίων αδειοδότησης που προβλέπονται στο άρθρο 10. Όπως έχω αρκετές φορές επισημάνει, οne stop shop δεν μπορεί να υπάρξει επί της ουσίας στον τομέα μας όσο η περιβαλλοντική αδειοδότηση λειτουργεί οριζοντίως (Α1, Α2 και Β) και με διακριτές αρχές, εκτός αν επιλεγεί ως υπηρεσία one stop shop η ίδια η περιβαλλοντική αρχή.
ΚΑΙ ΚΑΤΙ ακόμα. Το κριτήριο της χρηστικότητας των ΟΠΥ (δηλ. να πείσουμε τους πολίτες ότι τα ορυκτά επικουρούν ή καλύτερα μονοπωλούν σχεδόν όλη την καθημερινότητά μας!) αποδείχθηκε ανίσχυρο και απλώς «ακαδημαϊκό». Ο υποφαινόμενος το υπηρέτησε για πάνω από τρεις δεκαετίες προσπαθώντας να πείσει, χωρίς ιδιαίτερο αποτέλεσμα. Η αλήθεια είναι ότι ο κόσμος δεν νοιάζεται αν το «κινητό» του έχει σπάνια και κρίσιμα μέταλλα και από πού προέρχονται αυτά. Ούτε πώς παράγονται.
ΤΟ ΜΟΝΟ που τον νοιάζει είναι να μπορεί να το βρει στην αγορά και μάλιστα σε αποδεκτή τιμή. Συνεπώς, επανερχόμαστε στο μοναδικό αποτελεσματικό τελικό κριτήριο, εκείνο της αναγκαιότητας και της κρισιμότητας. Διότι αν δεν το βρει στην αγορά, λόγω έλλειψης του τάδε κρίσιμου ορυκτού, αναγκαστικά θα αναρωτηθεί, θα λογαριάσει, θα σκεφτεί, θα πράξει…
ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ όμως είναι ότι η κρισιμότητα και η αναγκαιότητα πρέπει εκτός από την επείγουσα και ρεαλιστική (έως κυνική) τους διάσταση να εμπεριέχουν και τη διάσταση της βιωσιμότητας. Αλλιώς δεν έχει νόημα να προσπαθούμε… Τα ‘χω γράψει εκατό φορές, ας τα πούμε πάλι: Ανάπτυξη χωρίς βιωσιμότητα είναι επένδυση σε βαρέλι χωρίς πάτο, αλλά και αειφορία χωρίς ανάπτυξη είναι απλά αειφόρο… τίποτε, ούτε τρώγεται, ούτε αβγατίζει, ούτε μετακυλίεται στις επόμενες γενιές. Και προφανώς πίσω από τις δύο άκρες, πίσω από τα χρώματα και τις σημαίες της ανάπτυξης, υπάρχουν τα κάθε λογής συμφέροντα. Και ο βασιλιάς εκεί πάντα γυμνός!
