Του Νίκου Αυλώνα, προέδρου Κέντρου Αειφορίας (CSE), επισκέπτη καθηγητή, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Aθηνών (IMBA) & Πανεπιστήμιο του Ιλινόις – Σικάγο
ΑΠΟ ΤΟ ΒHΜΑ της εκδήλωσης «2022 – Η μεγάλη επιστροφή του ελληνικού τουρισμού», που διοργάνωσε το υπουργείο Τουρισμού τον Δεκέμβριο για τον απολογισμό της τουριστικής περιόδου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε δηλώσει πως η εκτίμηση ήταν ότι οι αφίξεις έως το τέλος του 2022 θα έφταναν στο 88% του αριθμού-ρεκόρ του 2019, ενώ παράλληλα οι εισπράξεις θα κινούνταν γύρω στα 18 δισ. και ίσως και λίγο ψηλότερα. Παράλληλα, ο υπουργός Τουρισμού, Βασίλης Κικίλιας, έχει δηλώσει ότι «η εξαιρετική σεζόν του
2022 έχει δώσει ισχυρή ώθηση στη φετινή τουριστική περίοδο» και πως «η κυβέρνηση, αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία, έχει προχωρήσει σε σημαντικά έργα υποδομών, ανάδειξης των θεματικών μας προϊόντων, αλλά και σε έργα βιωσιμότητας, καθώς η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη αποτελεί πρόσημο για το 2023».
ΝΑ ΘΥΜΙΣΟΥΜΕ, λοιπόν, ότι το 2022 πολλοί -νησιωτικοί κυρίως- προορισμοί έφτασαν στα όρια του αριθμού εξυπηρέτησης τουριστών, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος των ελληνικών νοικοκυριών να αποκλειστεί εξαιτίας των υψηλών τιμών από συγκεκριμένους προορισμούς και να αναζητήσει λιγότερο κορεσμένους, που όμως δεν ήταν
έτοιμοι να υποδεχθούν τον αριθμό επισκεπτών που συνέρρευσε σε αυτούς. Επίσης, τα φαινόμενα ασυδοσίας/αισχροκέρδιας, η έλλειψη υποδομών, η απουσία χώρων στάθμευσης,
η ανεξέλεγκτη χρήση ιδιωτικών οχημάτων, η προβληματική υδροδότηση και ηλεκτροδότηση (κυρίως στα νησιά) και η απουσία σχεδιασμού για τη διαχείριση των απορριμμάτων, αποτελούν μερικά μόνο παραδείγματα που καταδεικνύουν πως η απουσία στρατηγικού σχεδιασμού, που να εστιάζει σε ένα βιώσιμο «πράσινο» μοντέλο ανάπτυξης, μπορεί να αποτελέσει μπούμερανγκ για την ελληνική τουριστική βιομηχανία.
ΣΥΜΦΩΝΑ με όσα έχει δηλώσει η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ξενοδόχων (ΠΟΞ), με βάση τις έως τώρα προκρατήσεις και αν η πορεία της ζήτησης για τα ελληνικά τουριστικά πακέτα διατηρηθεί στους ίδιους ρυθμούς, θεωρείται εξαιρετικά πιθανό το 2023 να είναι η χρονιά που θα καταρριφθούν τα ιστορικά ρεκόρ που επιτεύχθηκαν το 2019 σε έσοδα και αφίξεις. Λαμβάνοντας υπόψη αυτή την πρόβλεψη, γίνεται αντιληπτό πόσο σημαντικό είναι να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε όχι μόνο να διασφαλιστεί πως θα εξαλειφθούν τα κακώς κείμενα που παρατηρήθηκαν το 2022, αλλά και να δημιουργηθούν οι συνθήκες που θα επιτρέψουν στον ελληνικό τουρισμό να πορευτεί πάνω σε ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης.
ΠΟΙΕΣ είναι, λοιπόν, οι προϋποθέσεις για μια βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη; Η τουριστική βιομηχανία αντλεί τη δύναμή της από το περιβάλλον, την ιστορία και τον πολιτισμό. Αυτές οι πηγές όμως πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή και να ενσωματωθούν σε έναν σχεδιασμό που θα εστιάζει στη δημιουργία θέσεων εργασίας και εισροής συναλλάγματος, ενώ παράλληλα θα φροντίζει να μην επιβαρύνεται το περιβάλλον και να μην εμποδίζεται η ομαλή λειτουργία της τοπικής κοινωνίας. Οι έρευνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού δείχνουν ότι πλειονότητα των τουριστών σήμερα επιλέγει συνειδητά να επισκέπτεται περιοχές
με υψηλή περιβαλλοντική ποιότητα και έντονα στοιχεία τοπικού πολιτισμού. Και ορισμένα νησιά του Αιγαίου πελάγους έχουν ήδη κάνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Όπως το βραβευμένο «project TILOS», που μέσω της λειτουργίας ενός πρωτοποριακού υβριδικού σταθμού εξασφαλίζει την ενεργειακή αυτονομία του νησιού μέσα από την αξιοποίηση αιολικής και ηλιακής ενέργειας, καθιστώντας την ακριτική Τήλο πρότυπο ενεργειακά αυτόνομο νησί πανευρωπαϊκά. Η Αστυπάλαια διεκδικεί τα σκήπτρα του πρώτου
έξυπνου και βιώσιμου νησιού της Μεσογείου, υιοθετώντας έναν στόλο ηλεκτρικών οχημάτων και επενδύοντας σε τεχνολογία αιχμής που θα μετατρέψει το νησί σε μια ζώνη μηδενικών επιπτώσεων. Αλλά και οι Λειψοί με την απαγόρευση χρήσης ξαπλώστρας και η πρωτοβουλία «Clean Blue Paros with Common Seas» 100 και πλέον επιχειρήσεων στην Πάρο, που στοχεύει στην εξορία του πλαστικού μιας χρήσης από τις ακτές της, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα καλών πρωτοβουλιών βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης. Αν και όλες οι πρωτοβουλίες είναι εξαιρετικές, πρόκειται για μεμονωμένες ενέργειες και δυστυχώς δεν αποτελούν μέρος ενός συντονισμένου σχεδίου εθνικής ή και τοπικής δράσης.
ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ υπόψη όλα τα παραπάνω, ένα μοντέλο βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης θα πρέπει να στηρίζεται τουλάχιστον στις παρακάτω προϋποθέσεις:
Α) την υλοποίηση ενδελεχούς περιβαλλοντικής μελέτης σε βάθος χρόνου,
Β) τον σχεδιασμό αναπτυξιακής πολιτικής ηθικά και κοινωνικά σύμφωνης με τις τοπικές κοινωνίες,
Γ) την εξασφάλιση της διατήρησης του φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου για τις μελλοντικές γενιές και
Δ) τα μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη για τις περιοχές.
ΑΞIΖΕΙ να σημειωθούν ορισμένα σημεία αναφοράς στα οποία η πολιτεία και οι τουριστικοί φορείς θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη βαρύτητα, προκειμένου να μπορέσει το ελληνικό τουριστικό προϊόν να συμβαδίζει με τις αρχές της βιωσιμότητας ανά περιοχή.
Ο έλεγχος της κατανάλωσης του νερού και των μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με ιδιαίτερη εστίαση στην ορθολογική χρήση τους και την εξάλειψη της σπατάλης.
Η μείωση των απορριμμάτων και η εξασφάλιση της ανακύκλωσής τους.
Ο έλεγχος και η μείωση των προβλημάτων κυκλοφοριακής συμφόρησης και ρύπανσης.
Η προώθηση χρήσης μέσων μεταφοράς φιλικών προς το περιβάλλον.
Ο έλεγχος της πρόσβασης των τουριστών σε οικολογικά και πολιτιστικά ευάλωτες περιοχές.
Η επένδυση σε προγράμματα περιβαλλοντικής προστασίας.\
Η χορήγηση κινήτρων στις τουριστικές επιχειρήσεις ώστε να υιοθετούν περιβαλλοντικές πολιτικές ανάπτυξης.
Η εκπαίδευση των τοπικών κοινωνιών και η εξοικείωσή τους με τις έννοιες, τις αρχές και τις πρακτικές βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης.
Προώθηση και κίνητρα για την υιοθέτηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού, συμβατών με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης.
