Του Νικήτα Μυλόπουλου, Καθηγητή, διευθυντή Εργαστηρίου Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων, προέδρου Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
ΨΗΦΊΖΕΤΑΙ τις επόμενες μέρες το πολυνομοσχέδιο -στην ουσία τρία νομοσχέδια- για τα νερά, την ενέργεια, τα απορρίμματα, τα δάση, τη βιοποικιλότητα, τις ΑΠΕ, την ενεργειακή δημοκρατία κ.ά. Χάριν συντομίας μένω στο πρώτο από τα τρία, αυτό για τα ύδατα, χωρίς να υποτιμώ τα προβλήματα που κρύβει το νομοσχέδιο-σκούπα για τους υπόλοιπους πόρους.
ΣΤΟ ΝΕΡΟ λοιπόν το βασικό στοιχείο που εισάγεται είναι η διεύρυνση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) και η μετονομασία της σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ). Σε αυτήν πλέον θα ενταχθούν η εποπτεία και ο έλεγχος των υπηρεσιών νερού (ύδρευσης και αποχέτευσης) και διαχείρισης αστικών αποβλήτων. Μία υπηρεσία που είναι ήδη τραγικά υποστελεχωμένη και απολύτως αδαής ως προς το αντικείμενο, αφήνω το τεράστιο success story του βιογραφικού της, τη ρύθμιση της τιμής της ενέργειας. Ωστόσο το βασικό πρόβλημα είναι άλλο και είναι επί της αρχής. Μία ρυθμιστική αρχή συστήνεται εξ ορισμού για να εποπτεύσει και να ρυθμίσει μία ελεύθερη αγορά που λειτουργεί υπό συνθήκες ανταγωνισμού – αυτό δηλαδή που έγινε με το ρεύμα και την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ. Στην περίπτωση του νερού ποιαν ακριβώς αγορά θα ρυθμίσει, όταν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Σύνταγμα της χώρας και το ΣτΕ αναγνωρίζουν το νερό ως φυσικό αγαθό που τελεί υπό καθεστώς νόμιμου μονοπωλίου, υπό την εποπτεία των κρατικών φορέων και της τοπικής αυτοδιοίκησης;
ΤΟ ΝΕΟ νομοσχέδιο έχει στο στόχαστρο την οικονομική διαχείριση του νερού σε σχέση με την τιμολόγησή του, την οργάνωση των σχετικών υπηρεσιών και τις νέες επενδύσεις σε έργα ύδρευσης-αποχέτευσης από το ΕΣΠΑ ή το Ταμείο Ανάκαμψης. Αφαιρούνται επομένως οι, έως σήμερα κρατικές, σχετικές αρμοδιότητες από τα αρμόδια υπουργεία και τις Δημοτικές Επιχειρήσεις (ΔΕΥΑ) και ανατίθενται στη νέα διευρυμένη ανεξάρτητη ρυθμιστική αρχή, γεγονός που από μόνο του καταστρατηγεί τις σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ (τρεις μέσα στα τελευταία χρόνια) και εγείρει σοβαρές επιφυλάξεις για την αναμενόμενη ποιότητα, καθολικότητα και τιμή των υπηρεσιών του νερού, και κατ’ επέκταση, ενστάσεις για το δημόσιο συμφέρον. Έχοντας δε το εργαλείο της τιμολογιακής πολιτικής σε μία ανταγωνιστική αγορά, για ένα αγαθό που παραμένει, για όλους τους προηγούμενους λόγους, σε χαμηλό κόστος (το «πλήρες κόστος» του νερού που εισήγαγε ο περιβαλλοντσμός της αγοράς είναι πολύ υψηλότερο από την τελική τιμή του), καταλαβαίνουμε τι πάρτι τιμών θα στηθεί γύρω από το νερό τα επόμενα χρόνια. Και εδώ δεν θα βλάψει να θυμηθούμε τους διάφορους «λαγούς» της κυβέρνησης που τα τελευταία χρόνια θυμούνται και υπενθυμίζουν «πόσο φτηνό είναι το νερό»!
Το νομοσχέδιο δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Όποιος παρακολουθεί προσεκτικά τις κινήσεις της κυβέρνησης στο υπ’ όψιν ζήτημα θα δει ότι υπάρχουν επανειλημμένες προσπάθειες καταστρατήγησης των αποφάσεων του ΣτΕ προς την κατεύθυνση της ιδιωτικοποίησης της διαχείρισης του νερού. Από την παραχώρηση σε ΣΔΙΤ του εξωτερικού υδραγωγείου της ΕΥΔΑΠ, έως το σχέδιο συγχωνεύσεων στις Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), αλλά και την κατάργηση της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων του ΥΠΕΝ, μόνιμος στόχος είναι η απεμπόληση της κρατικής εξουσίας στο δημόσιο νερό και η απώλεια του δημοσίου ελέγχου. Κορυφαία στιγμή ο νόμος 4964 του περσινού καλοκαιριού, με τον οποίο μεταβιβάστηκαν εκ νέου οι μετοχές των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ από το Ελληνικό Δημόσιο στο Υπερταμείο, παραβιάζοντας κατάφωρα τις δύο αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ, με τις οποίες η μεταβίβασή τους είχε κριθεί αντισυνταγματική.
Η ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΊΗΣΗ του νερού έχει λοιπόν ουσιαστικά ξεκινήσει, εφόσον οι δύο μεγάλοι φορείς ύδρευσης και αποχέτευσης της χώρας δεν υπάγονται πλέον στον έλεγχο του Ελληνικού Δημοσίου. Ακολουθεί η ιδιωτικοποίηση και του αγροτικού νερού, για το οποίο δεν μιλάει και πολύς κόσμος, ενώ πρόκειται στην ουσία για το 85% του νερού που καταναλώνεται στη χώρα. Εδώ, μέσω της διαφαινόμενης αποένταξης των μεγάλων αρδευτικών έργων που προγραμμάτιζε η προηγούμενη κυβέρνηση ως δημόσια έργα, ανοίγει ο δρόμος για τιμολόγηση με βάση ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, που θα εκτινάξει προφανώς (λόγω και του δυσθεώρητου πλέον ενεργειακού κόστους) την τιμή του αρδευτικού νερού και θα επιφέρει νέο κύκλο πληθωρισμού στη χώρα. Παρεμπιπτόντως, οι εκρηκτικές αυξήσεις στην ενέργεια χρησιμοποιήθηκαν από την κυβέρνηση και για την οικονομική εξαθλίωση και απαξίωση των ΔΕΥΑ, ώστε να ανοίξει βασιλική η οδός στη ρυθμιστική αρχή του νέου νομοσχεδίου και στην πλήρη ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης του νερού.
ΓΙΑΤΊ η ιδιωτικοποίηση του νερού ξεχωρίζει από τις άλλες; Κάτι τρέχει με το νερό τα τελευταία χρόνια, εκτός από το ίδιο στα ποτάμια της πρόσφατης ξηρασίας και της κλιματικής κρίσης. Η λειψυδρία -προϊόν της υπερκατανάλωσης και της εξάντλησης των υδατικών αποθεμάτων στο όνομα των αναπτυξιακών εμμονών- και η εμβληματική ιδιομορφία του νερού, ως οικολογική και βιολογική βάση της ζωής μας, το μετέτρεψαν σε εμπόρευμα ανυπολόγιστης αξίας και πεδίο -δυνάμει- τεράστιας κερδοφορίας. Εξ ου και τα πολυποίκιλα σχήματα ιδιωτικοποίησης και τα νεοφιλελεύθερα όνειρα για το νέο Ελντοράντο*.
ΜΊΑ ΣΕΙΡΑ όμως από οικονομικούς λόγους (περιβάλλον υψηλού επενδυτικού ρίσκου και χαμηλότερης, της αναμενόμενης, κερδοφορίας) και κυρίως κοινωνικούς (τα τοπικά κινήματα σε όλον τον κόσμο), επέβαλαν την επιστροφή στη δημόσια διαχείριση του νερού στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη. Από το Παρίσι και το Βερολίνο, έως το Μπουένος Άιρες και τη Λα Παζ, η σύγχρονη πλέον τάση είναι η επιστροφή των ιδιωτικοποιημένων επιχειρήσεων στο δημόσιο (επαναδημοτικοποίηση).
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ του επιτελικού κράτους, πάει ανάποδα. Από τα συντριπτικά δημοψηφίσματα της προηγούμενης δεκαετίας και τις απανωτές αποφάσεις του ανώτατου δικαστηρίου για τη μη ιδιωτικοποίηση του νερού, οι της κυβέρνησης επανέρχονται. Τώρα, με το φως του λύκου. Εμμονικά και κουτοπόνηρα. Σε μία παρωχημένη και αναχρονιστική δοξασία. Ίσως γιατί εδώ, οι ιδιωτικοποιήσεις γίνονται με έναν εντελώς ιδιόρρυθμο τρόπο σε όφελος των εταιρειών, όπως διαπιστώσαμε πρόσφατα με τον οδυνηρότερο τρόπο.
ΣΕ ΚΑΘΕ περίπτωση, το νομοσχέδιο αυτό δεν πρέπει να περάσει. Ειδικά η ιδιωτικοποίηση του νερού πρέπει και μπορεί να γίνει η κόκκινη γραμμή για μία ιδεοληψία που χρεοκόπησε ηθικά, πολιτικά και ιδεολογικά. Να σταματήσει η αποξήρανση της χώρας από τους δημόσιους χυμούς της. Γιατί το νερό δεν ρευστοποιείται σαν τις εταιρείες. Είναι ρευστό από μόνο του. Και ενίοτε σε πνίγει…
*Για μία πιο αναλυτική παρουσίαση των μορφών ιδιωτικοποίησης του νερού, βλ. «Για την ιδιωτικοποίηση του νερού: ροές και σχήματα», των Ν. Μυλόπουλου και Σ. Γκιάλη, στα Ενθέματα της Αυγής, τεύχος 09/09/2012 https://enthemata.wordpress.com/2012/09/09/nikita-stelio/
