Της Ναταλίας Ντάσιου,
Πολιτικός Μηχανικός Msc, συγκοινωνιολόγος ΑΠΘ, πρώην αντιπρόεδρος Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων (ΣΕΣ)
ΜΕΤΑ το δυστύχημα στα Τέμπη, τα λόγια στερεύουν… Απέραντη θλίψη, πόνος, οδύνη, αδικία, οργή! Αυτή η άνοιξη ξεκίνησε αλλιώς, σαν βαρύς χειμώνας!
ΓΙΑ ΑΛΛΗ μια φορά η Ελλάδα πληγώνει πρώτα απ’ όλα τους πολίτες της! Στην πατρίδα μου, τη Λάρισα, η ατμόσφαιρα βαριά, σαν πυκνή ομίχλη. Και όμως ξεπροβάλλει μια αχτίδα φωτός, η αλληλεγγύη, η ενσυναίσθηση, η συναδέλφωση, η συλλογικότητα! Για να μας θυμίσουν ότι η λύση είναι να ξαναθυμηθούμε τις αξίες μας!
ΑΥΤΕΣ τις τόσο δύσκολες μέρες, το μυαλό μου μοιραία γυρνά στα χρόνια του Πανεπιστημίου, διαγράφοντας μια διαδρομή από τη Λάρισα στη Θεσσαλονίκη… με τρένο και φτάνοντας στα αμφιθέατρα του Πολυτεχνείου. Εκεί όπου οι καθηγητές μιλούν για ασφάλεια υποδομών, οδική
ασφάλεια, σιδηροδρομική τεχνική, πολιτική μεταφορών, νέες τεχνολογίες, ευφυή συστήματα μεταφορών, οργάνωση, διαχείριση και βελτιστοποίηση, καθώς και τις νέες προοπτικές εξέλιξης, ώστε να εξαλείψουμε τα λάθη του παρελθόντος, να μπούμε σε τροχιά ανάπτυξης, να συμβαδίσουμε με τον ρυθμό της Ευρώπης!
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΜΕ πολλοί τις προτροπές τους να βγούμε στο εξωτερικό, να πάρουμε την εμπειρία των καλών πρακτικών και να τις εφαρμόσουμε επιστρέφοντας στην Ελλάδα, αλλά στην επιστροφή απογοητευτήκαμε! Και έτσι ερχόμαστε στο 2023. Να διαπιστώσουμε ότι ναι μεν έχουμε εξελιχθεί σε αρκετούς τομείς, επιτέλους φτιάξαμε ασφαλείς αυτοκινητόδρομους και δεν είμαστε οι τελευταίοι της Ευρώπης στα τροχαία ατυχήματα και αναθαρρήσαμε. Αλλά, στον αντίποδα, η νοοτροπία δυστυχώς δεν έχει αλλάξει πολύ και οι παθογένειές μας και το πολύπαθο κράτος αργούν επικίνδυνα να αλλάξουν!
ΚΑΙ ΦΤΑΝΟΥΜΕ στον σιδηρόδρομο, που υποφέρει χρόνια τώρα γιατί δεν ήταν ποτέ προτεραιότητα στη στρατηγική πολιτική επιλογή μεταφορών στην Ελλάδα. Παρά το γεγονός ότι δεν έλειψαν ούτε οι πόροι, ευρωπαϊκοί και εγχώριοι, ούτε οι ευκαιρίες της ανάπτυξής του! Και, πέρα απ’ αυτά, η κακοδιαχείριση είναι γενικά το πρόβλημα!
Η ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΗ υποδομή στην Ελλάδα είναι περίπου 3.000 χλμ., εκ των οποίων περί το 60% ανήκει στο Κεντρικό Διευρωπαϊκό Δίκτυο (19η θέση στην Ε.Ε. 28). Από τη συνολική υποδομή, λιγότερο από το 1/3 είναι ηλεκτροδοτούμενη (21η θέση στην Ε.Ε. 28).
ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ του σιδηρόδρομου χωρίζεται σε Υποδομή, Επιδομή, Συστήματα και Συρμούς Κυκλοφορίας.
Η ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. είναι αρμόδια για την ανάπτυξη των νέων γραμμών (μελέτες, κατασκευή υποδομής – επιδομής, εγκατάσταση συστημάτων κ.λπ.).
Η ΟΣΕ Α.Ε. παραλαμβάνει από την ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. τις κατασκευασμένες γραμμές του δικτύου και είναι υπεύθυνη για τη Διαχείριση και τη Συντήρηση της Υποδομής, Επιδομής και
των Συστημάτων τους.
Η ΤΡΑΙΝΟΣΕ Α.Ε. (HELLENIC TRAIN) είναι υπεύθυνη για τη Λειτουργία και Εκμετάλλευση όλων των Σιδηροδρομικών Μεταφορών (επιβατικών, εμπορευματικών κ.λπ.) και των συρμών.
Ο ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ αρμοδιοτήτων μεταξύ ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. και ΟΣΕ Α.Ε. αποσαφηνίστηκε πολύ πρόσφατα, δεδομένων των αλληλοεπικαλύψεων.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ νομοθεσία έχουν ενσωματωθεί οι κοινοτικές οδηγίες για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων και τη διαλειτουργικότητα του σιδηροδρομικού συστήματος, ωστόσο σε επίπεδο τεχνικής εφαρμογής και υλοποίησης των απαιτήσεων του θεσμικού πλαισίου τα αντανακλαστικά των αρμόδιων φορέων δεν ήταν εξίσου αποτελεσματικά. Τα συστήματα ελέγχου και σηματοδότησης είναι καθοριστικά για την κατοχύρωση της ασφάλειας των σιδηροδρόμων.
Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ του Ευρωπαϊκού Συστήματος Διαχείρισης Κυκλοφορίας Σιδηροδρόμων (ERTMS) στο ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό δίκτυο αποτελεί σημαντική συνεισφορά στη βελτίωση των επιπέδων ασφάλειας. Η ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. έχει αναλάβει την υλοποίηση των έργων εγκατάστασης ERTMS κατά προτεραιότητα στον βασικό σιδηροδρομικό άξονα της χώρας. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι στην Ελλάδα αναφερόμαστε σε ETCS level 1 λόγω συμβατότητας με την υφιστάμενη (πριν από την αναβάθμιση) λοιπή σιδηροδρομική υποδομή, ενώ πλέον σε ευρωπαϊκό επίπεδο κυριαρχεί το ETCS level 2. Σε περισσότερο δε ανεπτυγμένες σιδηροδρομικά χώρες αναπτύσσεται πλέον το ETCS level 3.
ΤΟ ΟΡΑΜΑ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την έρευνα στον τομέα των σιδηροδρομικών μεταφορών (Rail Research Advisory Council), για το 2050, είναι οι σιδηροδρομικές μεταφορές στην Ευρώπη να αποτελούν τη ραχοκοκαλιά μιας «πολυτροπικής κινητικότητας».
ΑΞΙΖΕΙ να αναφερθεί ότι ο σιδηρόδρομος γενικά είναι ένα δύσκολα βιώσιμο μέσο παγκοσμίως. Είναι όμως το ασφαλέστερο επίγειο μέσο μεταφοράς και συνεισφέρει περισσότερο από κάθε άλλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ που κρίνονται επιτακτικά για τον σιδηρόδρομο στη χώρα μας είναι:
Η αναβάθμιση των συστημάτων και υποδομών ηλεκτροκίνησης, σηματοδότησης, τηλεπικοινωνιών με εφαρμογή των ευρωπαϊκών συστημάτων ασφαλείας, κυρίως του ERTMS, με άμεση προτεραιότητα τον άξονα Πάτρα – Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Προμαχώνα / Ειδομένη.
Ένα νέο και σαφές Εθνικό Κανονιστικό Πλαίσιο Τεχνικών Μελετών, με τα υψηλότερα δυνατά συστήματα ασφάλειας.
Ένα νέο Εθνικό Πλαίσιο Δημοπράτησης των Σιδηροδρομικών Έργων, με πολλαπλά επίπεδα ελέγχου των δημιουργούμενων υποδομών και τήρηση των ευρωπαϊκών κανονισμών ασφαλείας.
Βελτίωση του συστήματος συντήρησης και διαχείρισης της σιδηροδρομικής υποδομής, με συνεχή επίβλεψη και έλεγχο της καλής κατάστασης λειτουργίας των στοιχείων του συστήματος και επιβολή αυστηρών ποινών σε περίπτωση δολιοφθορών ή κλοπών. Στο ίδιο πλαίσιο συνιστάται η χρήση ενός Μοντέλου Δομικών Πληροφοριών (BIM) για την πρόβλεψη
του ρυθμού γήρανσης και κόπωσης της υποδομής με σκοπό την ανάπτυξη και τη βελτιστοποίηση μιας εθνικής στρατηγικής συντήρησης του δικτύου.
Η χρήση νέων τεχνολογιών και η παρακολούθηση ερευνητικών αποτελεσμάτων σχετικά με τον κύκλο ζωής του σιδηροδρομικού συστήματος και την προώθηση της βιωσιμότητάς του.
Η κατάλληλη εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού μέσω εξειδικευμένων πιστοποιήσεων.
ΚΑΙ, ΒΕΒΑΙΑ, θα πρέπει να λειτουργεί ορθά το πλαίσιο ελέγχου της εφαρμογής των αρμοδιοτήτων και υποχρεώσεων του κάθε φορέα.
ΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ δυναμικό της χώρας μας διαθέτει και την κατάλληλη τεχνογνωσία, και την εμπειρία, και την ευαισθητοποίηση στα θέματα ασφάλειας και μπορεί και πρέπει να συνδράμει τα μέγιστα στον πολύπαθο σιδηρόδρομο. Αρκεί όσοι έχουν την ευθύνη και την αρμοδιότητα να θελήσουν να χρησιμοποιήσουν και να κάνουν πράξη τα παραπάνω προσόντα του επιστημονικού δυναμικού και κυρίως των νέων επιστημόνων. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να ξαναεμπιστευθούμε τον σιδηρόδρομο με πρόταγμα «ΠΡΩΤΑ Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ»!
