Έκλεισα τα 40 μου πριν από δυο εβδομάδες αλλά, όπως και για πολλούς άλλους, η σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών ανέσυρε μνήμες πολύ κοντινές, έστω και αν αφορούν μια εποχή που πια όλο και ξεμακραίνει. Τότε που, φοιτητής κι εγώ πριν από 20 χρόνια, χρησιμοποιούσα συχνά το τρένο για να πηγαίνω σε φοιτητικά συνέδρια στην Θεσσαλονίκη, με τον γνωστό «μουντζούρη» στον οποίο οι ώρες και (κυριολεκτικά) οι νύχτες περνούσαν ευχάριστα με την παρέα φίλων και συνομηλίκων. Η σκέψη ότι δεκάδες τέτοιες παρέες θυσιάστηκαν στον βωμό της ανικανότητας είναι πραγματικά τρομακτική.
Καθώς διαμένω στο εξωτερικό, προσπαθώ πλέον να πιάνω τον παλμό της επικαιρότητας στην Ελλάδα διαδικτυακά, όχι τόσο από τις ειδήσεις σε σάιτ όσο κυρίως από τα σχόλια των χρηστών κάτω από αυτές. Και μάλιστα όχι πάντα σε «σοβαρά» μέσα αλλά σε ιστοσελίδες «χαλαρού» περιεχομένου, όπως τα αθλητικά, όπου υπάρχει πολύ ανεπτυγμένη η κουλτούρα της συζήτησης (μεταξύ ανδρών κυρίως, η αλήθεια είναι). Aυτή η ανάγνωση έχει ενδιαφέρον και από άποψη ηλικιακή, καθώς εκεί καταλαβαίνω κάπως και τις αντιλήψεις ανθρώπων νεότερων από εμένα.
Μου τράβηξε το ενδιαφέρον λοιπόν ένα σχόλιο για την τραγωδία (κάτω από αθλητική είδηση μάλιστα) από σχολιαστή που πρέπει να ήταν 20-25 χρονών: «έχουμε κυβέρνηση το ίδιο κόμμα τα 13 από τα τελευταία 20 χρόνια». Μια προφανής παρατήρηση που όμως με έκανε πρώτη φορά να συνειδητοποιήσω ότι για τους νέους ανθρώπους σήμερα η περιοδολόγηση της ιστορίας είναι πολύ διαφορετική από αυτή που κάνουν άνθρωποι της ηλικίας μου.
Θυμήθηκα έτσι πώς, στα χρόνια που είχα την ίδια ηλικία με πολλά από τα θύματα του δυστυχήματος, όταν έπαιρνα κι εγώ το τρένο για Θεσσαλονίκη, τα πάντα στην πολιτική περιστρέφονταν γύρω από το τότε κυρίαρχο ΠΑΣΟΚ. Ένα κόμμα που ήταν κυβέρνηση 15 από τα προηγούμενα 19 χρόνια το 2000 όταν τελείωσα το σχολείο, και 19 από τα 23 το 2004 όταν αποφοίτησα από το πανεπιστήμιο. Για τους περισσότερους νέους της εποχής, ακόμα και αυτούς που δεν στέκονταν ιδεολογικά απέναντί του όπως εγώ, το ΠΑΣΟΚ ήταν στην καλύτερη περίπτωση το κόμμα των γονιών τους, παλιομοδίτικο, σκουριασμένο και κουρασμένο.
Το σχόλιο που διάβασα όμως με έκανε να καταλάβω ότι για τους σημερινούς νέους, την γενιά που στιγματίστηκε από το δυστύχημα, το κράτος και η εξουσία είναι ταυτισμένη με την Νέα Δημοκρατία με τον ίδιο τρόπο που εμείς βλέπαμε το ΠΑΣΟΚ. Ενώ στα μάτια μου η κυβέρνηση της ΝΔ του 2004-09 ήταν (όπως και του 1990-93) διάλειμμα πριν την επιστροφή στην αναπόφευκτη κανονικότητα του ΠΑΣΟΚ, για τους νέους σήμερα εκείνη ήταν η πρώτη κυβέρνηση που γνώρισαν ως παιδιά, όντας όμως πολύ μικροί για να θυμούνται την ξεγνοιασιά των πρώτων χρόνων της. Για αυτούς, ήταν επίσης η πρώτη από τις πολλές κυβερνήσεις (συνήθως με κορμό την ΝΔ) των συνεχών κρίσεων της τελευταίας εικοσαετίας, από τα μνημόνια και το προσφυγικό στην πανδημία και τον πόλεμο. Το ότι ο άμεσα πολιτικός υπεύθυνος του δυστυχήματος των Τεμπών λέγεται Κώστας Καραμανλής ενισχύει την ενστικτώδη αντίληψη των νέων ότι η ΝΔ είναι το «σύστημα» των τελευταίων τουλάχιστον 20 χρόνων.
Με άλλα λόγια, αν ένας άνθρωπος γεννήθηκε κοντά στην αλλαγή της χιλιετίας, η παιδική και εφηβική ηλικία και η ενηλικίωσή του είναι στιγματισμένη από την ΝΔ όσο ήταν η δική μας από το ΠΑΣΟΚ. Για αυτήν την γενιά, ακόμα και η τομή του μνημονίου είναι μια αμυδρή παιδική ανάμνηση που έδωσε την εκκίνηση σε μια αλληλουχία δυσανεξίας και ανασφάλειας με το ίδιο πολιτικό πρόσημο. Και είναι ενδιαφέρον όταν διαβάζω σχόλια νέων ανθρώπων στο διαδίκτυο πόσο διατυπώνουν σήμερα τα ίδια παράπονα, τον ίδιο κυνισμό για την ΝΔ που πολλοί από εμάς είχαμε για το ΠΑΣΟΚ τότε, ιδιαίτερα στην εποχή της «εκσυγχρονιστικής» κυριαρχίας του. Ότι η ΝΔ σήμερα έχει όλα τα μεγάλα ΜΜΕ μαζί της, ότι είναι το κόμμα των «ολιγαργών» (η αντίστοιχη «διαπλοκή» που ακούγαμε παιδιά), ότι ελέγχει το φανερό αλλά και το βαθύ κράτος, ότι κάνει διορισμούς ημετέρων, ότι έχει την εύνοια Ευρωπαίων και Αμερικάνων.
Ένας εικοσάρης σήμερα επομένως, ένας τυπικός φοιτητής που θα μπει στο νυχτερινό τρένο για την Θεσσαλονίκη, φαίνεται ότι νιώθει για την ΝΔ ακριβώς όπως πολλοί νέοι ένιωθαν για το ΠΑΣΟΚ πριν από 20 χρόνια: ότι είναι το σύμβολο ενός συστήματος μέσα στο οποίο, κυριολεκτικά, ασφυκτιούν. Για αυτόν τον κόσμο, αυτήν την γενιά, η σημερινή Νέα Δημοκρατία είναι το ΠΑΣΟΚ της εποχής μας. Με τις προοπτικές της χώρας, της Ευρώπης και του κόσμου βέβαια απείρως πιο απαισιόδοξες σήμερα από ό,τι τότε. Το πώς αυτή η γενεακή αλλαγή παραδείγματος θα μεταφραστεί πολιτικά είναι ένα ερώτημα χωρίς ξεκάθαρη απάντηση ακόμα. Αποκλείεται όμως να μην έχει συνέπειες στο άμεσο μέλλον.
*Ο Άγγελος Χρυσόγελος είναι Αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο London Metropolitan University.
