Του Μελέτη Μελετόπουλου,
διδάκτορος Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης
Ο ΜΥΘΟΣ του ξένου επενδυτή, που θα αναζωογονούσε θεαματικά την ελληνική οικονομία, θα δρομολογούσε σπιράλ ανέλιξης, θα εκτόξευε το ΑΕΠ και θα δημιουργούσε χιλιάδες θέσεις εργασίας, αναπαραγόταν μηχανικά επί δεκαετίες και εμφανιζόταν ως πανάκεια από το πολιτικό σύστημα και διάφορους υπεραισιόδοξους οικονομικούς αναλυτές.
ΚΑΙ ΟΜΩΣ, μια απλή ανάγνωση της ελληνικής οικονομικής ιστορίας αρκούσε για να καταδείξει μια διαχρονική αλήθεια: το ξένο κεφάλαιο ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε να επενδύσει στην ελληνική οικονομία παρά μόνον για να ελέγξει συγκεκριμένους τομείς στρατηγικής σημασίας. Και αυτό με όρους που δημιουργούσαν στεγανά και όχι ευρύτερη αναπτυξιακή προοπτική.
Η ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ανάπτυξη, εκβιομηχάνιση και ιλιγγιώδης άνοδος του ΑΠΕ και του κατά κεφαλήν εισοδήματος πραγματοποιήθηκε με εσωτερική χρηματοδότηση και με δημιουργία θεσμών όπως η ΕΤΒΑ ή η Αγροτική Τράπεζα. Βασικό ρόλο έπαιξε και η παροχή της αντίστοιχης δασμολογικής προστασίας στα εγχώρια προϊόντα. Όταν αυτά κατά τη δεκαετία του ’70 καταργήθηκαν, επήλθε βίαιη αποβιομηχάνιση, που αντιμετωπίστηκε με τεχνητή μετατόπιση του κέντρου βάρους στον τριτογενή τομέα και στείρα χρηματοπιστωτική υπερεπέκταση, βασισμένα σε εξωτερικό δανεισμό.
ΟΤΑΝ ΑΥΤΑ, με τη σειρά τους, κατέρρευσαν με τη διάλυση της χρηματιστηριακής φούσκας το 1999-2000 και εν συνεχεία με τη βίαιη χρεοκοπία του 2010, ακολούθησαν ο διεθνής οικονομικός έλεγχος, τα μνημόνια, η φτωχοποίηση, η ανεργία, η μαζική μετανάστευση, η δημογραφική κατάρρευση, η σάρωση των υπολειμμάτων της παραγωγικής δομής και η ερημοποίηση της υπαίθρου. Και παρηγορητική και αποπροσανατολιστική άφθονη ρητορεία περί επενδύσεων από μεγάλα funds.
Η ΑΙΤΙΑ της μη έλευσης των ξένων επενδυτών στην Ελλάδα έχει αναλυθεί επαρκώς: αστάθεια, διαφθορά, γραφειοκρατία κ.λπ. Φυσικά υπάρχουν και άλλοι, πιο δομικοί λόγοι: το μικρό μέγεθος της ελληνικής αγοράς, η γεωπολιτική αστάθεια, η απουσία καπιταλιστικής νοοτροπίας στην ελληνική κοινωνία. Αλλά κανείς δεν προχωράει στο λογικό επόμενο βήμα της συζήτησης: Αφού δεν υπάρχουν ξένοι μεσσίες, τι μπορεί να υπάρξει;
ΕΔΩ ΛΟΙΠΟΝ θα έπρεπε να εξυμνηθεί ο αφανής, παραμελημένος, κατατρεγμένος ήρωας της ελληνικής οικονομίας: η μικρομεσαία επιχείρηση των 5 έως 50 εργαζομένων. Μια δομή που έχει επιδείξει τεράστια ανθεκτικότητα σε όλη τη διάρκεια των διακεκαυμένων δεκαετιών που πέρασαν. Μια δομή που ακολουθεί την ελληνική οικονομία κυριολεκτικά από τα βάθη της ιστορίας.
ΜΙΑ ΔΟΜΗ που διήνυσε τον 20ό αιώνα, τον ταραχώδη Μεσοπόλεμο, τη Μεγάλη Ύφεση του 1930, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την Κατοχή, τον Εμφύλιο, τον Μεταπόλεμο, τη Μεταπολίτευση, τη φοβερή δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα και έφθασε ασθμαίνουσα, ακρωτηριασμένη, πληγωμένη, αλλά ζωντανή μέχρι τις μέρες μας, εκπροσωπώντας πλέον αυτή μόνη της σχεδόν ολόκληρη την ελληνική οικονομία.
ΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ δομή ιδιότυπη, με όλα τα ελαττώματα και τα πλεονεκτήματα της ελληνικής πραγματικότητας. Με τα κενά μιας κοινωνίας που δεν πέρασε ποτέ από τη φάση της Βιομηχανικής Επανάστασης, με την οικογενειακή της διάσταση, με την προχειρότητα και τον ερασιτεχνισμό της, με την τεράστια εμπειρία στη συνεχή αναβολή δαπανών και εξόφλησης υποχρεώσεων, με τα δεκάδες ανοιχτά μέτωπα σε ΦΠΑ, ΙΚΑ, εφορία, ΕΝΦΙΑ, τράπεζες, ΔΕΚΟ, προμηθευτές, αποσβέσεις, με τον διαρκώς επαναρρυθμιζόμενο και μετακυλιόμενο υπερδανεισμό, με τις συνεχείς ρυθμίσεις και επαναρρυθμίσεις των χρεών, με την αντιθεσμική μίξη οικογενειακού προϋπολογισμού και εταιρικού ισολογισμού (που ενίοτε όμως λειτουργεί και υπέρ του δεύτερου), με τις πολύ ισχυρές συναισθηματικές και ψυχολογικές παραμέτρους στη λήψη των αποφάσεων, με τον ανορθολογισμό της, με το πλέγμα πελατειακών και τοπικιστικών δεσμεύσεων και εκδουλεύσεων, με την ψυχολογική στήριξη της τοπικής κοινωνίας, με την υπερωριακή μη αμειβόμενη υπερεργασία ιδιοκτητών και υπαλλήλων, με την ικανότητα συστολής και διαστολής του κύκλου των εργασιών και την τεράστια ελαστικότητα προσφοράς ανάλογα με τη συγκυρία.
ΑΥΤΟΝ τον ήρωα πρέπει επιτέλους να αναγνωρίσουμε όλοι ως τον πρωταγωνιστή της εθνικής μας οικονομίας. Και αυτόν πρέπει να θέσουμε στο επίκεντρό της. Πρέπει να βρεθούν πιστωτικά εργαλεία ώστε να ανακουφισθεί από τα συσσωρευμένα χρέη που τον βαρύνουν, να αυξηθούν οι χρηματοδοτικές ροές, τα προγράμματα τεχνολογικού εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης υποδομών, οι μη επιστρεπτέες προκαταβολές, να διευκολυνθεί η πρόσληψη προσωπικού μέσω ΟΑΕΔ, να μειωθούν τα βάρη προς την εφορία.
ΓΙΑΤΙ προς το παρόν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις λειτουργούν βασικά για να αμείβονται το προσωπικό, οι προμηθευτές, οι τράπεζες και το κράτος. Άρα το κίνητρο του κέρδους απουσιάζει και υποκαθίσταται από άυλα κίνητρα, όπως το φιλότιμο, η αλληλεγγύη και η συνήθεια. Η δε χρεοκοπία μιας μικρομεσαίας επιχείρησης δημιουργεί σε μια περιορισμένης κλίμακας τοπική οικονομία μια «μαύρη τρύπα» σε πολλά επίπεδα, πέραν του οικονομικού, καθώς και αλυσιδωτές επιδράσεις καταληκτικού χαρακτήρα.
ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡΟΝ τα οικονομικά προγράμματα των κομμάτων αποτελούν ευχολόγια διανθισμένα με ψευδοτεχνοκρατικές διατυπώσεις. Θα ήταν μια καλή αρχή για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας να δούμε ένα συγκροτημένο και συγκεκριμένο τεκμηριωμένο πρόγραμμα στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
