Με ορίζοντα ένα πιο βιώσιμο χρηματοπιστωτικό σύστημα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε πρόσφατα (τον Μάιο του 2018) δέσμη μέτρων για την εφαρμογή ορισμένων βασικών δράσεων στο πλαίσιο του σχέδιο δράσης της για τη βιώσιμη χρηματοδότηση.
Το πακέτο μέτρων περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, πρόταση κανονισμού για τη θέσπιση πλαισίου που θα αφορά τη διευκόλυνση των βιώσιμων επενδύσεων. Ο κανονισμός αυτός καθορίζει τους όρους και το πλαίσιο για τη σταδιακή δημιουργία ενός ενοποιημένου συστήματος ταξινόμησης σχετικά με το τι μπορεί να θεωρηθεί ως μια περιβαλλοντικά βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα. Πρόκειται για ένα πρώτο και ουσιαστικό βήμα στις προσπάθειες για στροφή σε πιο βιώσιμες επενδύσεις.
Υπάρχει επίσης πρόταση κανονισμού της Ε.Ε. σχετικά με τις γνωστοποιήσεις για τις βιώσιμες επενδύσεις, τους κινδύνους και την τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2016/2341 – κανονισμός που θα εισαγάγει υποχρεώσεις γνωστοποίησης σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι θεσμικοί επενδυτές και οι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων ενσωματώνουν περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και διακυβερνητικούς παράγοντες (ESG) στις διαδικασίες διαχείρισης κινδύνου.
Προτείνεται επίσης να δημιουργηθεί μια νέα κατηγορία σημείων αναφοράς που θα περιλαμβάνει δείκτες αναφοράς χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και θετικού άνθρακα, οι οποίοι θα παρέχουν στους επενδυτές καλύτερη πληροφόρηση σχετικά με το αποτύπωμα άνθρακα των επενδύσεών τους.
Ας σημειωθεί ότι τα παραπάνω δρομολογήθηκαν από μια ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου (High Level Expert Group – ΗLEG) η οποία λειτουργώντας ως συμβουλευτικό όργανο της ΕΕ συνέταξε έκθεση που προτείνει συγκεκριμένα μέτρα τα οποία αλλάζουν άρδην το τοπίο στις χορηγήσεις δανείων.
Η ομάδα HLEG χρειάστηκε περίπου ένα χρόνο για να ολοκληρώσει τη σύνταξη της έκθεσης η οποία καθιερώνει τη βιώσιμη χρηματοδότηση στην Ευρώπη, σε μια συγκυρία που κάνει επιτακτική την ανάγκη για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ανάσχεση της τάσης εξαφάνισης ειδών (π.χ. ζώων) που μειώνουν τη βιοποικιλότητα του πλανήτη και εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων που προκαλούν εντάσεις και τελικά εμποδίζουν την παγκόσμια ανάπτυξη.
Ο στόχος της ομάδας ήταν να παράσχει έναν βιώσιμο οικονομικό οδικό χάρτη που να περιλαμβάνει πρακτικές συστάσεις πολιτικής για την ΕΕ. Έτσι κατέληξε σε ένα πλάνο για:
- Το πώς θα ενταχθούν οι εκτιμήσεις βιωσιμότητας πιο αποτελεσματικά στο πλαίσιο δημοσιονομικής πολιτικής της ΕΕ
- Το πώς θα προστατεύεται η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος από τους κινδύνους που συνδέονται με το περιβάλλον και
- Το πώς θα κινητοποιηθούν κεφάλαια, ιδίως από ιδιωτικούς πόρους, για τη χρηματοδότηση βιώσιμων επενδύσεων και την ανάπτυξη
Η ομάδα HLEG συνέστησε δράσεις προτεραιότητας, μεταξύ των οποίων κατάταξη των θεμάτων ώστε να καθοριστούν οι περιοχές στις οποίες χρειάζονται περισσότερες βιώσιμες επενδύσεις, εξειδίκευση των υποχρεώσεων του επενδυτή, αναβάθμιση του πλαισίου λογοδοσίας, αξιοποίηση από μικροεπενδυτές βιώσιμων ευκαιριών χρηματοδότησης, ανάπτυξη επίσημων ευρωπαϊκών προτύπων βιωσιμότητας, ανάπτυξη της Βιώσιμης Υποδομής της Ευρώπης (Sustainable Infrastructure Europe) και ενσωμάτωση της βιωσιμότητας στη διακυβέρνηση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων καθώς και στην χρηματοπιστωτική εποπτεία. Οι εμπειρογνώμονες με έκθεσή τους συνέστησαν μεταξύ άλλων στην ΕΕ να αντιμετωπίσει την έννοια του «βραχυπρόθεσμου» στις χρηματοπιστωτικές αγορές, ώστε να μειωθεί ο αρνητικός αντίκτυπός της στις μακροπρόθεσμες επιχειρηματικές επενδύσεις και την ανάπτυξη, να εξετάσει τρόπους για την ενημέρωση των πολιτών ώστε να προωθήσει καλύτερα την αειφόρο χρηματοδότηση, να παρακολουθεί τα επενδυτικά σχέδια και την παράδοσή τους μέσω ενός ειδικού παρατηρητηρίου της ΕΕ για τη βιώσιμη χρηματοδότηση/ανάπτυξη, να βελτιώσει τα επίπεδα διαφάνειας κ.ά.
Οι συμβουλές της ομάδας HLEG για το πώς θα κατευθυνθεί η ροή του δημόσιου και ιδιωτικού κεφαλαίου σε βιώσιμες επενδύσεις περιλαμβάνει μέτρα που αφορούν τόσο τα πιστωτικά ιδρύματα όσο και τις εποπτικές αρχές και προς αυτή την κατεύθυνση γίνονται συνομιλίες στα κράτη μέλη ώστε να αναπτυχθεί η βιώσιμη χρηματοδότηση σε εθνικό επίπεδο.
Στην Ελλάδα, όπου τα στελέχη της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών παρακολουθούν στενά τις παραπάνω εξελίξεις και ενημερώνουν τις ελληνικές τράπεζες, η βιώσιμη χρηματοδότηση έχει ήδη δρομολογηθεί μέσω του συστήματος Environmental & Social Management System, ESMS. Πρόκειται για μια μεθοδολογία αναγνώρισης και αξιολόγησης των περιβαλλοντικών και κοινωνικών κινδύνων (περιβαλλοντική ρύπανση, κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία, την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, τις επιπτώσεις στην κοινωνία, την απειλή για τη βιοποικιλότητα κ.ά.), που μπορούν να προκύψουν από τη λειτουργία μιας επιχείρησης ανάλογα και με τον κλάδο όπου αυτή δραστηριοποιείται. Επομένως στο πλαίσιο αυτό τα πιστωτικά ιδρύματα, κατά το στάδιο της διαδικασίας αξιολόγησης / εξέτασης κάθε νέας χρηματοδότησης, εντάσσουν στα κριτήρια αξιολόγησής τους, και τον περιβαλλοντικό αλλά και τον κοινωνικό κίνδυνο, ως υποσύνολο του πιστωτικού κινδύνου.
Η βιώσιμη χρηματοδότηση στην πράξη
Την ελληνική πρακτική μας μεταφέρει η Ιωάννα Σαπουντζή, μέλος της Επιτροπής Αειφόρου Ανάπτυξης, Ελληνική Ένωση Τραπεζών και διευθύντρια Εταιρικής Διακυβέρνησης και Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της Εθνικής Τράπεζας & του Ομίλου. «Η Εθνική Τράπεζα στηρίζει διαχρονικά την ελληνική οικονομία ενεργώντας με γνώμονα τον περιορισμό των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης μέσω της χρηματοδότησης υγιών επιχειρήσεων και παραγωγικών επενδυτικών σχεδίων και της προσφοράς εξατομικευμένων λύσεων εξυπηρέτησης οφειλών για επιχειρήσεις και νοικοκυριά», αναφέρει εισαγωγικά και εξηγεί ότι κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων χρηματοδότησης, η Τράπεζα λαμβάνει υπόψη της την αρχή της πρόληψης, τόσο στον επιχειρησιακό σχεδιασμό όσο και στην ανάπτυξη νέων προϊόντων, παρόλο που η λειτουργία της ως χρηματοπιστωτικού ιδρύματος δεν εμπεριέχει εγγενώς αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης άμεσου περιβαλλοντικού κινδύνου (όπως μια βαριά βιομηχανία).
Στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με την κ. Σαπουντζή, η Εθνική Τράπεζα αναλαμβάνει προληπτικές δράσεις, υιοθετώντας βασικές αρχές του ισχύοντος νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου, καθώς η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για την αειφόρο ανάπτυξη και βασικό πυλώνα του προγράμματος Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης που υλοποιεί. «Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εκτίμηση του περιβαλλοντικού κινδύνου κατά τη διαδικασία του ελέγχου, που προηγείται της χορήγησης δανείων σε εταιρικούς πελάτες, μέσω της εφαρμογής του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης» προσθέτει.
Κριτήρια αξιολόγησης
Ειδικότερα, όπως εξηγεί η κ. Σαπουντζή, «η Εθνική Τράπεζα κατά την εξέταση της πιστοληπτικής ικανότητας της πλειονότητας των επιχειρήσεων (μεγάλων και μεσαίων) που εντάσσονται στο επιχειρηματικό χαρτοφυλάκιό της, αξιολογεί, μεταξύ άλλων, κριτηρίων, τον κίνδυνο κλάδου και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του κάθε κλάδου οικονομικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων, η οποία διαβαθμίζεται σε τρία επίπεδα (υψηλό, μεσαίο και χαμηλό).
Επίσης, η τράπεζα φροντίζει για την έγκριση νέων χρηματοδοτήσεων με γνώμονα τη στήριξη επιχειρηματικών ενεργειών που αποσκοπούν στην ενίσχυση της απασχόλησης και την προστασία του περιβάλλοντος αλλά και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Παράλληλα, επισημαίνεται ότι, στις δανειακές συμβάσεις με μεγάλες και μεσαίες επιχειρήσεις προβλέπεται ότι η μη τήρηση της περιβαλλοντικής και υγειονομικής νομοθεσίας, από πλευράς του Πιστούχου και των τυχόν Εγγυητών, μπορεί να οδηγήσει σε καταγγελία του δανείου από πλευράς της τράπεζας.
Σημειώνεται ότι, όσον αφορά τις χρηματοδοτήσεις που γίνονται από τον Τομέα Ειδικών Πιστοδοτήσεων και Κοινοπρακτικών Δανείων της Εθνικής Τράπεζας, οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι αξιολογούνται, εφόσον απαιτηθεί, κατά περίπτωση (adhoc) από εξειδικευμένους περιβαλλοντικούς συμβούλους που ενεργούν για λογαριασμό των δανειστριών τραπεζών.
Συνοψίζοντας, η Εθνική Τράπεζα πιστή στο όραμα και τις δεσμεύσεις της, έχοντας ως παρακαταθήκη τη μέχρι τώρα ιστορία της, παρακολουθεί στενά τις νομοθετικές και κανονιστικές εξελίξεις, αντιμετωπίζει τις προκλήσεις του μέλλοντος, λαμβάνοντας και υλοποιώντας στρατηγικές αποφάσεις για τη συνεχή βελτίωση και αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών και προϊόντων της, επιδιώκοντας την ενσωμάτωση των όρων της αειφόρου ανάπτυξης στο σύνολο των δραστηριοτήτων της».
