Στη Σοφία Εμμανουήλ
[email protected]
Επί τάπητος θέτει η «N» την εθνική στρατηγική αναφορικά με την υιοθέτηση των Παγκόσμιων Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals – SDGs). Ο Νίκος Τράντας, συντονιστής του μεγάλου project για την κυβέρνηση, μιλά για τα θετικά σχόλια που απέσπασε στον ΟΗΕ η ελληνική έκθεση, τα οφέλη της οικονομίας από τη «δημόσια διπλωματία» και την πρόκληση του 2019 για το τετραετές εθνικό σχέδιο εφαρμογής για τους SDGs.
Ποιες ήταν οι εντυπώσεις από την παρουσίαση της ελληνικής έκθεσης για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης τον περασμένο Ιούλιο στον ΟΗΕ;
«H Ελληνική Δημοκρατία συμμετείχε για πρώτη φορά ως αξιολογούμενη χώρα στις εργασίες του Πολιτικού Φόρουμ Υψηλού Επιπέδου (HLPF) για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, που διεξήχθη στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη από τις 9 έως 18 Ιουλίου. Είχε προηγηθεί η σύνταξη και η έγκαιρη αποστολή στον ΟΗΕ της Εθνικής Έκθεσης Αξιολόγησης (Voluntary National Review), που έγινε από το Γραφείο μας, σε συνεργασία με τα αρμόδια υπουργεία και ενδιαφερόμενους φορείς, και αποτύπωνε τη σημαντική και σωστή δουλειά που είχε γίνει στη χώρα μας κατά το προηγούμενο διάστημα του ενάμισι έτους αναφορικά με την εφαρμογή των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των ΗΕ. Από τα πολύ καλά σχόλια όλων των συμμετεχόντων, εκπροσώπων άλλων κρατών-μελών και κοινωνικών εταίρων, καθώς και αξιωματούχων του ΟΗΕ, προκύπτει το ασφαλές συμπέρασμα ότι η παρουσία της χώρας μας στο HLPF 2018 υπήρξε απολύτως επιτυχημένη.
Από το περιεχόμενο αλλά και την καλαίσθητη έκδοση της Εθνικής Έκθεσης Αξιολόγησης μέχρι την επιλογή για πολυδιάστατη σύνθεση των ομιλητών κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης στο υπουργικό επίπεδο του Φόρουμ (την κυβέρνηση εκπροσώπησε ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Φάμελλος, τους κοινωνικούς εταίρους ο πρόεδρος της ΟΚΕ κ. Βερνίκος, και τη Βουλή η πρόεδρος της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος, κ. Ιγγλέζη) κι ακόμα τον ίδιο τον τρόπο και το περιεχόμενο των παρεμβάσεων, στο οποίο τονίστηκε ότι η Ελλάδα παραμένει σταθερά προσηλωμένη στην επίτευξη των ΣΒΑ, καθώς η Ατζέντα 2030 προσφέρει έναν οδικό χάρτη για την έξοδο της χώρας από την κρίση και την πορεία προς μια ισόρροπη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, η ανταπόκριση υπήρξε πολύ θετική.
Θέλω να σημειώσω ότι το HLPF αποτελεί την κύρια πλατφόρμα του ΟΗΕ για την παρακολούθηση της προόδου εφαρμογής των ΣΒΑ, συνεδριάζει σε υπουργικό επίπεδο κάθε χρόνο και σε επίπεδο αρχηγών κρατών κάθε τέσσερα χρόνια, και, κατά τη γνώμη μου, αποτελεί έναν ιδανικό χώρο για την προσπάθεια διαμόρφωσης μιας ευνοϊκής για τη χώρα φήμης (“nation branding”), εξαιρετικά σημαντικής παραμέτρου “δημόσιας διπλωματίας”, που έχει πολλαπλά οφέλη, μεταξύ άλλων, για τη βιώσιμη ανάπτυξη, τις ξένες επενδύσεις, το κοινωνικό κράτος, την προστασία του περιβάλλοντος και τον τουρισμό. Συνεπώς αυτός ο χώρος δεν πρέπει να αφήνεται ανεκμετάλλευτος και κάθε χώρα/κυβέρνηση οφείλει να αξιοποιεί στο έπακρο όλες τις ευκαιρίες που της παρέχονται για ανάδειξη του θετικού έργου της και διερεύνηση νέων πεδίων συνεργασιών. Θα πρέπει δηλαδή να είμαστε πάντα ενεργητικά παρόντες στις συνεδριάσεις του Φόρουμ».
Ποια είναι τα επόμενα χρονικά ορόσημα;
«Ο επόμενος μεγάλος στόχος είναι η εκπόνηση, εντός του 2019, ενός τετραετούς εθνικού σχεδίου εφαρμογής για τους ΣΒΑ, που θα βασίζεται στην Εθνική Έκθεση Αξιολόγησης και στις οκτώ εθνικές προτεραιότητες για τους ΣΒΑ, και θα δίνει έμφαση στις ολοκληρωμένες προσεγγίσεις, στη βελτίωση της συνοχής των εφαρμοζόμενων πολιτικών, στην πολυεπίπεδη εφαρμογή των ΣΒΑ, στην ανάδειξη των διατομεακών προτεραιοτήτων (κυκλική οικονομία, βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή, αντιμετώπιση κλιματικής αλλαγής, νερό-τρόφιμα-ενέργεια, εκπαίδευση, μετανάστευση κτλ.) και των καλών πρακτικών, στην ποιοτική και ποσοτική μέτρηση της προόδου εφαρμογής και στη διασύνδεση με την εθνική αναπτυξιακή στρατηγική. Το σχέδιο αυτό θα αξιολογείται, μεταξύ άλλων, με την υποβολή και συζήτηση των εκθέσεων προόδου στη Βουλή ανά διετία, και θα επικαιροποιείται με τα δύο επόμενα τετραετή σχέδια μέχρι τη λήξη διάρκειας της Ατζέντας 2030».
Τι πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση αυτή έχουν αναληφθεί;
«Σε επίπεδο δημόσιας διοίκησης, ήδη τα στελέχη-εστιακά σημεία των υπουργείων για τους ΣΒΑ, μετά την πρόσφατη συνάντηση του διυπουργικού συντονιστικού δικτύου μας, βασιζόμενοι και στην υπάρχουσα χαρτογράφηση που οι ίδιοι ετοίμασαν κατά το προηγούμενο διάστημα, ετοιμάζουν τη συνεισφορά τους, καταγράφοντας τις κεντρικές δράσεις και τις μεσο-μακροπρόθεσμες πολιτικές των υπουργείων τους, επικαιροποιώντας τα όσα αναφέρονται στην Εθνική Έκθεση Αξιολόγησης, και συνδέοντάς τες με τους επιμέρους ΣΒΑ, τις οκτώ εθνικές προτεραιότητες για τους ΣΒΑ αλλά και τους στόχους και τις εφαρμοστικές δράσεις της Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής (2018).
Συνεργαζόμαστε επίσης με την ΕΛΣΤΑΤ για την επιλογή ενός συνόλου δεικτών, στο πλαίσιο των προβλεπόμενων από τον ΟΗΕ αλλά και των διαθέσιμων από την EUROSTAT δεικτών, τους οποίους θα χρησιμοποιούμε για την ποσοτική μέτρηση της προόδου εφαρμογής των ΣΒΑ. Ταυτόχρονα επικοινωνούμε με την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ), τον συνταγματικά αναγνωρισμένο θεσμό για τη διεξαγωγή του κοινωνικού διαλόγου, αλλά και διμερώς, με σημαντικούς φορείς αντιπροσώπευσης των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να βελτιώσουμε τον τρόπο διεξαγωγής του διαλόγου για την εθνική εφαρμογή των ΣΒΑ, ώστε να γίνει πιο ευρύς και ουσιαστικός».
Ποια είναι τα ενδιαφερόμενα μέρη που έχετε προσκαλέσει στον διάλογο για να σχεδιαστεί το εθνικό σχέδιο βιώσιμης ανάπτυξης;
«Όπως έγινε με την εκπόνηση της Εθνικής Έκθεσης Αξιολόγησης, έτσι και για το εθνικό σχέδιο εφαρμογής όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς, δηλαδή οι κοινωνικοί εταίροι, η τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση, η ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, θα κληθούν να συμμετάσχουν στο διάλογο. Κι όπως ανέφερα, στόχος μας είναι να τον διευρύνουμε και να τον κάνουμε πιο ουσιαστικό ώστε να αξιοποιήσουμε τις δημιουργικές προτάσεις και κριτικές στον σχεδιασμό για το μέλλον. Αυτά όλα δρομολογούνται για το 2019, αλλά η προεργασία έχει ήδη ξεκινήσει».
Σε σχέση με άλλες χώρες του κόσμου ποια είναι η πρόοδος που έχει κάνει η Ελλάδα στην προσέγγιση των SDGs;
«Η κρίση έχει κάνει ζημιά στους κοινωνικούς δείκτες, γι’ αυτό και οι εθνικές προτεραιότητες εστίασαν σε μεγάλο βαθμό στην κοινωνική και οικονομική διάσταση των ΣΒΑ, καθώς και στην οικοδόμηση αποδοτικών, αξιόπιστων και διάφανων θεσμών. Στο στατιστικό παράρτημα της Έκθεσής μας, μπορεί κανείς να διακρίνει μια βελτίωση των δεικτών ως αποτέλεσμα των κοινωνικών πολιτικών που εφαρμόστηκαν τα τελευταία χρόνια. Συγκριτικά με τα άλλα 192 κράτη μέλη του ΟΗΕ, θα έλεγα ότι, παρ’ όλα τα προβλήματα και χωρίς να θέλω να υποβαθμίσω τις μεγάλες προκλήσεις που βρίσκονται μπροστά μας, η Ελλάδα, ως ένα αναπτυγμένο δημοκρατικό ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος δικαίου, βρίσκεται σαφώς σε μια καλή θέση αναφορικά με την εφαρμογή των ΣΒΑ, δεδομένου ότι πολλοί από τους στόχους που σε άλλες χώρες είναι ζητούμενο σε εμάς είναι δεδομένοι».
Ποια είναι τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας μας σε αυτή την προσπάθεια;
«Ας μην επαναλάβω εδώ τους κλάδους και οικονομικούς τομείς στους οποίους όλοι γνωρίζουμε ότι η χώρα μας διατηρεί συγκριτικά πλεονεκτήματα. Θα σταθώ μόνο στην περιβαλλοντική διάσταση, που αποτελεί για μένα τη βάση αυτού που ονομάζουμε βιώσιμη ανάπτυξη. Ξέρετε, στο HLPF του Ιουλίου, τα υπουργεία Περιβάλλοντος, Τουρισμού και Ναυτιλίας συνδιοργάνωσαν έκθεση φωτογραφίας και βίντεο με θέμα τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και του παραδοσιακού ανθρωπογενούς περιβάλλοντος των ελληνικών νησιών. Το βίντεο είναι πολύ καλό, πολλοί συμμετέχοντες στο Φόρουμ σταματούσαν και το έβλεπαν εκδηλώνοντας την πρόθεσή τους να μας επισκεφτούν για διακοπές, και μπορείτε να το βρείτε στο διαδίκτυο. Εκεί λοιπόν φαινόταν ότι η Ελλάδα φιλοξενεί το 35% της ευρωπαϊκής βιοποικιλότητας, το 40% των ειδών χλωρίδας και 18% των ειδών πανίδας της Ευρώπης. Προβάλλονταν η Ελλάδα ως μια νησιωτική χώρα 9.800 νησιών, όπου τα ελληνικά νησιά αποτελούν ένα μοναδικό εργαστήριο της φύσης.
Η βιοποικιλότητα και η νησιωτικότητα, παραδοσιακά, δεν λειτούργησαν ανασταλτικά αλλά ως παράγοντες ανάπτυξης βιώσιμων πρακτικών, όπως ο βιώσιμος τουρισμός, και υποστηρίζουν τη δημιουργία ανθεκτικών κοινωνιών. Το περιβάλλον, λοιπόν, που έχει πληρώσει τα σπασμένα της δίψας για οικονομική μεγέθυνση και υπερκατανάλωση πόρων, πρέπει να προστατευτεί και να αναδειχθεί ακόμα περισσότερο ως ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της χώρας, δεδομένου μάλιστα ότι στη χώρα μας το δίκτυο NATURA 2000, µε 446 περιοχές και 36 φορείς διαχείρισης, καλύπτει πλέον περίπου το 28% της χερσαίας της έκτασης και το 20% των θαλασσίων υδάτων».
Έχουμε λάβει εύσημα από διεθνείς οργανισμούς για καλές πρακτικές και μπορούν αυτές να αποτελέσουν οδηγούς για την μετέπειτα «βιώσιμη» πορεία μας;
«Και βέβαια υπάρχουν, σε διάφορους τομείς, εγώ μπορώ να μιλήσω μόνο για τα δικά μας θέματα, του συντονισμού της όλης διαδικασίας, όπου έχουμε πάρει τα εύσημα για το στήσιμο του θεσμικού μηχανισμού παρακολούθησης ή για την πρωτοβουλία μας να εισαχθεί ένα τριήμερο επαναλαμβανόμενο σεμινάριο για τους δημόσιους υπαλλήλους στο Ινστιτούτο Επιμόρφωσης της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. Το ζητούμενο για μας είναι να αναδεικνύουμε τις καλές πρακτικές από οπουδήποτε και αν προέρχονται, αυτό κάναμε στην Εθνική Έκθεση Αξιολόγησης και αυτό θα κάνουμε στο εθνικό σχέδιο εφαρμογής».
Ποια είναι σήμερα η πρόκληση που αντιμετωπίζετε ως συντονιστής των σχετικών διαδικασιών;
«Είμαστε μια ολιγομελής αλλά καλά συντονισμένη και διαβασμένη ομάδα που επιζητούμε τη συνεργασία τόσο με τους συναδέλφους των υπουργείων όσο και με τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Και πραγματικά, συνεργαζόμαστε αρμονικά και αυτό μας κάνει να αισθανόμαστε πολύ καλά. Δεν έχουμε τους πόρους να κάνουμε όλα όσα θα θέλαμε, αλλά πάντα επιδιώκουμε αυτό που έχουμε επωμιστεί να το φέρνουμε εις πέρας σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα αλλά και τις δικές μας αξίες. Η μεγαλύτερη ίσως πρόκληση για μένα είναι να συνεχίσει να υπάρχει υψηλή πολιτική δέσμευση και οικειοποίηση της Ατζέντας 2030 από τους δημόσιους και άλλους εμπλεκόμενους φορείς».
Η όλη διαδικασία έχει τη συναίνεση των κομμάτων της Βουλής και πόσο βάσιμος είναι ο κίνδυνος να χαθεί χρόνος εν όψει εκλογών;
«Η Βουλή είναι κατ’ αρχάς ενήμερη και όπως ανέφερα ήταν παρούσα με εκπρόσωπό της στην ίδια τη διαδικασία αξιολόγησης στον ΟΗΕ. Η αλήθεια είναι όμως ότι μέχρι τώρα δεν έχει εμπλακεί όσο θα έπρεπε. Αυτό παρατηρείται και σε άλλα Κοινοβούλια, πόσο μάλλον στο δικό μας, με το βεβαρημένο πρόγραμμα λόγω των προαπαιτούμενων των μνημονίων. Στο προσεχές διάστημα προβλέπεται μεγαλύτερη εμπλοκή της Βουλής στην παρακολούθηση της εφαρμογής των ΣΒΑ, μέσω της κοινής συνεδρίασης επιτροπών που καλύπτουν τη θεματολογία των ΣΒΑ και της υποβολής των εκθέσεων προόδου του σχεδίου εφαρμογής. Το θέμα των εκλογών δεν έχει τόση άμεση συνάφεια, δεδομένου ότι η διαδικασία κινείται σε μεγάλο βαθμό σε υπηρεσιακό επίπεδο, πάμε δηλαδή από κάτω προς τα πάνω, λαμβάνοντας βέβαια πάντα υπόψη τις κατευθυντήριες γραμμές της πολιτικής ηγεσίας».
Εν τέλει, ποιος είναι ο στόχος για το αποτέλεσμα που θέλουμε να φέρουμε ως χώρα, με την υιοθέτηση ενός εθνικού σχεδίου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη – για την οικονομία, την κοινωνία, τη θέση τη Ελλάδας στο παγκόσμιο περιβάλλον;
«Ο στόχος είναι μια Ελλάδα, αλλά και ένας πλανήτης, χωρίς φτώχεια, πείνα και ανισότητες, με ευημερία, ειρήνη, σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υγεία και ποιοτική εκπαίδευση για όλους, με δημοκρατικούς, αξιόπιστους και διάφανους θεσμούς, με προστατευμένο περιβάλλον, βιώσιμη διαχείριση του φυσικού κεφαλαίου και πέρασμα σε μια οικονομία χαμηλού άνθρακα. Μπορεί κάποια από αυτά να ακούγονται ουτοπικά, αλλά εμείς και άλλα 192 κράτη-μέλη του ΟΗΕ έχουμε δεσμευτεί να πετύχουμε και τους 17 ισότιμους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης μέχρι το πέρας της Ατζέντας 2030. Αξίζει να προσπαθήσουμε, όχι μόνο ως κράτη και οργανισμοί, αλλά και ως απλοί πολίτες».
