Του Φώτη Κοκοτού,
μηχανικού Περιβάλλοντος, μέλους Δ.Σ. του ΣΕΤΕ
Ο ΜΑΖΙΚΟΣ τουρισμός είναι βιώσιμος με τον ίδιο τρόπο που βιώσιμα είναι τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Διότι ξεκινά με τη μαζική μεταφορά και προσθέτει τη μαζική διαμονή και τη μαζική εστίαση, τις μαζικές εκδρομές, τις μαζικές εμπειρίες. Όλοι συμφωνούμε πως είναι πιο βιώσιμο το μετρό από τα I.X. Παραδόξως, όμως, πολλοί έχουν την εντύπωση πως είναι πιο βιώσιμος ο εξατομικευμένος τουρισμός.
ΠΑΡΤΕ για παράδειγμα το ανθρακικό αποτύπωμα του παγκόσμιου τουρισμού, το οποίο υπολογίζεται σε 8% του συνόλου των ανθρωπογενών εκπομπών. Κατά κεφαλή και μέσο μεταφοράς, το αεροπλάνο είναι μακράν το πιο «βρόμικο» (232 γραμμάρια ανά επιβάτη-χιλιόμετρο), ενώ τα τουριστικά λεωφορεία και τα φέριμποτ τα πιο καθαρά, με μόλις 28γρ./χλμ. και 20γρ./χλμ. αντιστοίχως.
ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ το συμπέρασμα; Πώς πρέπει όλοι οι τουρίστες να έρχονται με φέρι και λεωφορεία; Να καταργηθούν οι πτήσεις; Προφανώς όχι. Η Ελλάδα θα αποκοπτόταν από τον υπόλοιπο πλανήτη. Ακόμη κι αν καταργούσαμε κάποιες πτήσεις, αυτές δεν θα ήταν οι μαζικές, διότι αυτά τα αεροπλάνα πετούν σχεδόν πάντα γεμάτα, άρα και με το μικρότερο αποτύπωμα ανά επιβάτη. Μήπως να καταργούσαμε τα ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα και τα ταξί, ώστε να πηγαίνουν όλοι υποχρεωτικά με τουριστικό λεωφορείο; Μα και αυτό ευνοεί τον μαζικό τουρισμό.
ΑΣ ΔΟΥΜΕ έναν άλλον παράγοντα βιωσιμότητας: το νερό. Εμείς στα ξενοδοχεία μας στην Ελούντα παράγουμε το νερό μας με αφαλάτωση και το ανακυκλώνουμε σε βιολογικό καθαρισμό, ποτίζοντάς το στους κήπους. Είμαστε τελείως ανεξάρτητοι από το δίκτυο του δήμου και δεν επιβαρύνουμε την τοπική κοινωνία. Ομοίως και όλα σχεδόν τα μεγάλα ξενοδοχεία. Ο μαζικός τουρισμός έχει την κλίμακα που δικαιολογεί τέτοιες επενδύσεις, οι οποίες αυξάνουν τη φέρουσα ικανότητα του τόπου.
ΠΑΜΕ στα απόβλητα. Ποιος τα διαχειρίζεται βέλτιστα; Στα ξενοδοχεία μας διαχωρίζουμε δεκάδες είδη αποβλήτων, τα μετράμε και τα δίνουμε σε εξειδικευμένες εταιρείες ανακύκλωσης: τα τροφικά, τα μέταλλα, το γυαλί, τα τηγανέλαια, τα ορυκτέλαια, τις μπαταρίες, τις λάμπες, τα πλαστικά καπάκια. Έχουμε κομποστοποίηση για τα κηπαία. Καταργήσαμε και τα πλαστικά μίας χρήσης. Τι γίνεται σε ένα AirBnb ή ένα κάμπινγκ; Ξεχειλισμένοι κάδοι σκουπιδιών παντού στη χώρα, με τον αέρα να τα παρασύρει στη φύση.
ΤΕΛΙΚΑ, όταν τα βάλουμε όλα κάτω, θα δούμε πως είναι πολύ πιο βιώσιμος ο τουρισμός που γίνεται με τρόπο μαζικό και επωφελείται από τις οικονομίες κλίμακας που προκύπτουν. Δύο είναι οι αντιρρήσεις που μπορώ να φανταστώ: αφενός την έκτασή του, δηλαδή πως είναι πάρα πολλοί οι τουρίστες και δεν τους «αντέχουν» οι προορισμοί, και αφετέρου το εάν φέρνουν ή όχι πολλά έσοδα κατά κεφαλήν στη χώρα.
Η ΠΡΩΤΗ αντίρρηση, εκείνη της φέρουσας ικανότητας, είναι μία που κι εμείς οι ίδιοι στον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων έχουμε αναδείξει. Το ότι οι δημόσιες υποδομές της χώρας είναι ανεπαρκείς: αεροδρόμια, λιμάνια, δίκτυα, δήμοι, όλα απαιτούν τεράστιες βελτιώσεις για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στη ζήτηση. Κι όχι μόνο οι δημόσιες υποδομές. Όταν, για παράδειγμα, εξαντλούνται τα διαμερίσματα σε μια τουριστική περιοχή εξαιτίας της βραχυχρόνιας μίσθωσης, τότε δεν μπορούν να βρουν κατάλυμα οι δάσκαλοι. Όσο δεν γίνονται όλες αυτές οι επενδύσεις στην ευρύτερη τουριστική περιοχή, το μόνο μοντέλο που λειτουργεί εύρυθμα είναι το μεγάλο ξενοδοχείο με ιδιόκτητη αφαλάτωση, βιολογικό καθαρισμό, κομποστοποίηση, καταλύματα προσωπικού, κ.ο.κ.
Η ΔΕΥΤΕΡΗ αντίρρηση, εκείνη της κατά κεφαλή δαπάνης, είναι πιο σύνθετη. Αφενός, όλες οι πολιτικές παρατάξεις συμφωνούν στο ότι οι διακοπές είναι δικαίωμα. Κάθε εργαζόμενος, Έλληνας ή ξένος, οποιασδήποτε οικονομικής επιφάνειας, έχει δικαίωμα στην ξεκούραση. Στη δική μας επιχείρηση, χρεώνουμε τη διανυκτέρευση ακριβά. Πιο δίπλα, σε άλλα καταλύματα, προσφέρονται τιμές για κάθε βαλάντιο. Ξενοδοχεία, διαμερίσματα και βίλες κάθε τύπου προσφέρουν διακοπές και φέρνουν συνάλλαγμα στη χώρα. ΔΙΑΒΑΖΩ συχνά, λοιπόν, πως το μοντέλο της υπερπολυτέλειας που εφαρμόζουμε στην Ελούντα, με τα πολύ ακριβά δωμάτια, είναι το μόνο επιθυμητό και πως οι άλλοι τουρίστες, οι «φτηνοί» ας πούμε, δεν είναι επιθυμητοί. Το θεωρώ τουλάχιστον λάθος, αν όχι ρατσιστικό. Στην τελική ανάλυση, το αν προσφέρεις πραγματική ποιότητα δεν είναι μόνο συνάρτηση του πόσα χρεώνεις αλλά και του εάν είσαι φιλικός, αν είσαι καθαρός, αν το μαγαζί σου τηρεί τον νόμο, κ.λπ.
Η ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ και η βιβλιογραφία περί τον βιώσιμο τουρισμό δίνει συχνά την εντύπωση πως είναι δυνατόν να αντικατασταθούν τα δισεκατομμύρια εσόδων του μαζικού τουρισμού με τον λεγόμενο «εναλλακτικό» τουρισμό. Πράγμα που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις ίδιες τις έννοιες των λέξεων: ο μαζικός παραπέμπει σε μεγάλο πλήθος ανθρώπων, ενώ ο εναλλακτικός σε μικρό. Δεν υπάρχουν ούτε κατά διάνοια αρκετοί εναλλακτικοί τουρίστες για να υποκαταστήσουν τα εκατοντάδες εκατομμύρια εκείνων που αγοράζουν το προϊόν «ήλιος και θάλασσα».
ΤΕΛΙΚΑ, είναι δική μας η υποχρέωση να προσφέρουμε βιώσιμο και ποιοτικό τουρισμό. Δεν μας φταίνε οι ξένοι επισκέπτες που θέλουν να κάνουν διακοπές στη χώρα μας για το γεγονός ότι ζορίζονται οι υποδομές μας. Η αντικατάσταση του μαζικού τουρισμού με τον εναλλακτικό είναι χίμαιρα: συμπληρωματικά προϊόντα είναι. Βεβαίως να αναπτύξουμε τον εναλλακτικό τουρισμό, αλλά ο μαζικός είναι ο πραγματικά βιώσιμος. Δεν τον καταργούμε. Τον βελτιώνουμε κι άλλο.
