Του Δημήτρη Παπαστεργίου,
Δήμαρχος Τρικκαίων και πρόεδρος Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος
Στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης που διεξάγεται για τη μελλοντική μορφή των πόλεών μας είναι η αναζήτηση της απάντησης στο ερώτημα πόσο σύντομα, με ποιον τρόπο και με τι κόστος θα πετύχουμε να κάνουμε πράξη τον στόχο για πιο έξυπνες, πιο καθαρές και πιο βιώσιμες πόλεις. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ως θεσμός που βρίσκεται περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον εγγύτερα στον πολίτη, χαράσσει και υλοποιεί δημόσιες πολιτικές, οι οποίες έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον. Οι δήμοι είμαστε καταναλωτές ενέργειας, για να τροφοδοτήσουμε τις υπηρεσίες που παρέχουμε και τα έργα που υλοποιούμε. Και στο μέλλον φιλοδοξούμε να καταστούμε και παραγωγοί «πράσινης» ενέργειας. Παράλληλα, όμως, εξαρτιόμαστε από βίαιες μεταβολές, σαν αυτές που βιώνουμε τους τελευταίους μήνες.
Το μοντέλο ζωής στις πόλεις, από τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τα απόβλητά μας, τα μέσα που επιλέγουμε για να μετακινούμαστε, μέχρι και το πώς συμπεριφερόμαστε ως καταναλωτές, αφήνει το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα. Μπροστά στη νέα πραγματικότητα που δημιουργούν αφενός οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, αφετέρου οι επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης, οι δήμοι καλούνται να επανασχεδιάσουν το μοντέλο αστικής ανάπτυξης και λειτουργίας των πόλεων. Ο επανασχεδιασμός αυτός έρχεται να ενισχύσει το άλλο μεγάλο εγχείρημα που υπηρετεί η ελληνική αυτοδιοίκηση, τη διάδοση και επίτευξη των 17 στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης στη χώρα μας. Οι δείκτες που χρησιμοποιούμε για να δούμε πόσο κοντά βρισκόμαστε στην επίτευξη των στόχων αυτών είναι ένα πολύ χρήσιμο και αξιόπιστο «εργαλείο» για να μετρήσουμε τις επιδόσεις μας ως Αυτοδιοίκηση.
Αντιμετωπίζοντας ολιστικά τη μεγάλη πρόκληση για αλλαγή, οι δήμοι της χώρας υπέβαλαν τη χρονιά που πέρασε προτάσεις που ξεπέρασαν το 1,1 δισ. ευρώ, επιχειρώντας να αντλήσουν πόρους για πόλεις πιο πράσινες και πιο βιώσιμες, δημιουργώντας θετικό αναπτυξιακό πρόσημο στις τοπικές μας κοινωνίες. Γιατί όσο σημαντικό είναι να περπατάμε σε πόλεις πράσινες, με πολλούς ελεύθερους χώρους, με μεγάλα και ασφαλή πεζοδρόμια που θα είναι φτιαγμένα από υλικά φιλικά προς το περιβάλλον, άλλο τόσο σημαντικό είναι στους χώρους αυτούς να περπατούν άνθρωποι που θα ζουν με αξιοπρέπεια, την οποία θα εξασφαλίζει η δυνατότητά τους να εργάζονται και να αμείβονται ικανοποιητικά, αλλά κι έχοντας μεταξύ άλλων πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης, ψυχαγωγίας κ.λπ.
Μεγάλη πρόοδος έχει σημειωθεί στον τομέα των υποδομών που αφορούν το πόσιμο νερό και τη δημιουργία δικτύων αποχέτευσης. Αξιοποιώντας το πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» και πόρους από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, 167 έργα προϋπολογισμού 700 εκατ. ευρώ έχουν ήδη εγκριθεί σε δήμους και Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης. Όμως οι πιο σημαντικές παρεμβάσεις, υπό το βάρος της τεράστιας αύξησης του ενεργειακού κόστους, θα γίνουν στον τομέα της ενέργειας. Οι δήμοι προωθούν το μοντέλο των δημοτικών ενεργειακών κοινοτήτων και την αυτόνομη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και γεωθερμία. Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης μπορούν να αποτελέσουν πηγή χρηματοδότησης για τη δημιουργία των απαραίτητων υποδομών, ενώ σημαντική είναι η πρόβλεψη μέρος της παραγόμενης ενέργειας να μπορεί να διατίθεται δωρεάν σε τοπικό επίπεδο, σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού. Το πρόγραμμα «Ηλέκτρα» καθώς και η πρόσκληση των 320 εκατ. ευρώ από το RRF και το ΕΣΠΑ για Smart Cities είναι οι ισχυρές βάσεις που μας επιτρέπουν να βλέπουμε περισσότερο αισιόδοξα το ενεργειακό μέλλον των δήμων και των δημοτών μας.
Ζούμε μια περίοδο μεγάλων αλλαγών. Μέρα με τη μέρα οι πόλεις μας αλλάζουν, γίνονται πιο ανοιχτές, πιο ασφαλείς και πιο προσβάσιμες. Τα 96 έργα από το πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης», προϋπολογισμού 631 εκατ. ευρώ, μας δίνουν τη δυνατότητα να αλλάξουμε μοντέλο και προτεραιότητες, δημιουργώντας πόλεις όχι μόνον για τα αυτοκίνητα, αλλά πόλεις που θα θέτουν σε πρώτη προτεραιότητα τους πεζούς, τα ποδήλατα και τα μέσα μικροκινητικότητας, ηλεκτροκίνητα και μη, αλλά κυρίως τα εμποδιζόμενα άτομα και τα άτομα με αναπηρίες. Παράλληλα συντελείται μια τεράστια αλλαγή στο κομμάτι της κυκλικότητας της οικονομίας σε σχέση με τη διαχείριση των απορριμμάτων, προκειμένου να προσεγγίσουμε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στην ανακύκλωση, μαζί με διαλογή στην πηγή. Ως χώρα, επίσης, συμμετέχουμε στην πρωτοβουλία της Ε.Ε. για 100 κλιματικά ουδέτερες πόλεις έως το 2030.
Όλα τα παραπάνω αναδεικνύουν πως για τους δήμους μας ο σημαντικότερος από τους 17 στόχους για τη βιώσιμη ανάπτυξη είναι αυτός που αφορά το κλίμα. Από το περιβάλλον και τον τρόπο που θα διαχειριστούμε τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης, η οποία είναι ήδη εδώ, θα εξαρτηθεί το μέλλον μας. Γιατί, τελικά, όλα είναι περιβάλλον.
Η αυτοδιοίκηση καλείται να παρουσιάσει «φρέσκες», out of the box ιδέες, απέναντι στη νέα πραγματικότητα. Δεν πρέπει να κρυβόμαστε πίσω από αναχρονιστικά μοντέλα και να εμμένουμε σε λογικές που ήδη μας ξεπερνούν. Δεν βλέπω τη σκοπιμότητα να διατηρούμε στους δήμους πλέον αυτοτελείς Διευθύνσεις Περιβάλλοντος, καθιστώντας τον ρόλο τους διακριτό, όταν η περιβαλλοντική παράμετρος θα έπρεπε να διαπερνά κάθε πολιτική σε κάθε τομέα. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα θα πρέπει να αποτελεί κυρίαρχο ζητούμενο σε κάθε δραστηριότητα και υπηρεσία μας, από την εκτέλεση των τεχνικών έργων, την πολεοδομία και τη χωροταξία, μέχρι και τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τα οικονομικά μας, που εκδίδουμε πιστοποιητικά ή σχεδιάζουμε κοινωνικές παρεμβάσεις. Η υγεία και η ευεξία, η εκπαίδευση, η διαχείριση των υδάτινων πόρων, η καινοτομία, η ανάπτυξη και η επιχειρηματικότητα, η κατανάλωση και η παραγωγή, η πολιτική προστασία, όλα είναι περιβαλλοντικά ζητήματα.
Οι δήμοι καλούμαστε να κάνουμε μια «επανάσταση», όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει εφεξής να διαχειριζόμαστε όλες τις δράσεις μας, αφού όλες τελικά έχουν επίπτωση στο περιβάλλον. Ο θεσμικός εκσυγχρονισμός που επιδιώκουμε δεν πρέπει να αφορά μόνον τις αρμοδιότητες, αλλά κυρίως τις αντιλήψεις μας.
