Του Θανάση Θεοχάρη,
προέδρου Δ.Σ. ΟΚΑΝΑ
Η ΜΕΙΩΣΗ της Βλάβης αποτελεί μία ολοκληρωμένη φιλοσοφία, η οποία στοχεύει στην προσέγγιση και την παροχή βοήθειας στην ομάδα των χρηστών ψυχοδραστικών ουσιών που βρίσκονται εκτός θεραπευτικού πλαισίου με απώτερο σκοπό τον περιορισμό των κινδύνων από τη χρήση, σε επίπεδο τόσο ατομικής υγείας όσο και Δημόσιας Υγείας. Η φιλοσοφία αυτή στον ΟΚΑΝΑ είναι αλληλένδετη με την άμεση πρόσβαση σε υπηρεσίες, καθώς και τη διασφάλιση του δικαιώματος και της δυνατότητας στη θεραπεία. Το σύνολο των υπηρεσιών που συμβάλλουν στη μείωση της βλάβης παρέχεται από το Δίκτυο Άμεσης Πρόσβασης του ΟΚΑΝΑ.
ΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ που υλοποιούνται στο πλαίσιο της Άμεσης Πρόσβασης αφορούν την προσέγγιση των εξαρτημένων συνανθρώπων μας στο πεδίο. Σε σημεία συνάθροισής τους, σε άμεση επαφή με τους ανθρώπους αυτούς, στο «εδώ και τώρα», οι επαγγελματίες του ΟΚΑΝΑ έρχονται πιο κοντά στους ανθρώπους αυτούς και δημιουργούν πρώτα από όλα μία σχέση εμπιστοσύνης και συνακόλουθα μία θεραπευτική σχέση, η οποία τους ενισχύει το κίνητρο για τη λήψη υπηρεσιών και κατ’ επέκταση την ένταξη σε θεραπευτικό πλαίσιο. Η προσέγγιση των ενεργών χρηστών γίνεται εκτός δομών, στους χώρους συνάθροισής τους-«πιάτσες» μέσω του streetwork. Τα οφέλη είναι πολλαπλά και αφορούν τόσο τον ίδιο τον ωφελούμενο όσο και την κοινωνία.
Η ΜΕΙΩΣΗ της Βλάβης ουσιαστικά είναι ο περιορισμός της βλάβης, αλλά και όλων εκείνων των κινδύνων που προκαλεί η εξάρτηση. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της προάσπισης της ατομικής υγείας από μεταδιδόμενα νοσήματα, της φροντίδας υγιεινής, της σίτισης, της παροχής συμβουλευτικής/ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και της πρόσβασης σε πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας για όλους τους ωφελούμενους. Ο μεγαλύτερος στόχος της Μείωσης της Βλάβης είναι η προσέγγιση, η δημιουργία σχέσης και η διασύνδεση των ωφελούμενων με τα θεραπευτικά προγράμματα του ΟΚΑΝΑ.
ΤΑ ΟΦΕΛΗ όμως δεν αφορούν μόνο τον ίδιο τον ουσιοεξαρτημένο, αλλά και τη Δημόσια Υγεία. Συγκεκριμένα, η αποσυμφόρηση των σημείων συνάθροισης των ατόμων που κάνουν χρήση ουσιών, η μείωση της παραβατικότητας που συνδέεται συχνά με τη χρήση, ο περιορισμός της διασποράς της πανδημίας αλλά και της εξάπλωσης επιδημιών (HIV/HCV) και η μείωση των υγειονομικών απορριμμάτων σε δημόσιους χώρους αποτελούν σημαντικά οφέλη από την εφαρμογή της Μείωσης της Βλάβης.
ΣΤΟΝ ΟΚΑΝΑ η φιλοσοφία της Μείωσης της Βλάβης υλοποιείται μέσω του Δικτύου Άμεσης Πρόσβασης του Οργανισμού. Το Δίκτυο καλείται να καλύψει το σύνολο των αναγκών των ωφελούμενων καθημερινά. Με εστιασμένες και εξειδικευμένες παρεμβάσεις, η προσέγγιση των ενεργών χρηστών γίνεται εκτός δομών, στους χώρους συνάθροισής τους- «πιάτσες» μέσω του streetwork και περιλαμβάνει προγράμματα διανομής υλικών ασφαλούς χρήσης (ενέσιμης ή εισπνεόμενης), προφυλακτικών, σίτισης, φροντίδας υγείας και υγιεινής, δημιουργικής απασχόλησης, στέγασης, και άμεση πρόσβαση σε προγράμματα υποκατάστασης. Στην προσπάθεια αυτή, τα τελευταία δύο χρόνια ο Οργανισμός έχει εστιάσει στην αναβάθμιση του δικτύου αλλά και στην εντατικοποίηση των παρεμβάσεων.
ΣΗΜΕΡΑ το Δίκτυο Άμεσης Πρόσβασης του ΟΚΑΝΑ έχει την πιο ισχυρή παρουσία από την ίδρυση του Οργανισμού. Με ολιστικές παρεμβάσεις και με ανθρωποκεντρική προσέγγιση, εστιάζει στην κάλυψη όλων των αναγκών των ωφελούμενων, αλλά και της κοινωνίας. Η έμφαση στις παρεμβάσεις Μείωσης της Βλάβης αποδεικνύεται στην πράξη από την αύξηση κατά 176% στη διανομή υλικού ασφαλούς χρήσης το 2021 σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο έτος. Στις δράσεις streetwork διανεμήθηκαν 428.116 σύριγγες, 41.719 προφυλακτικά και πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 55.000 επαφές με ουσιοεξαρτημένους στο πεδίο.
Ο ΑΓΩΝΑΣ κατά των εξαρτήσεων είναι συνεχής και με νέες προκλήσεις στον χώρο των ουσιών και στο πεδίο. Μία από αυτές τις νέες προκλήσεις είναι η χρήση κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης (shisha), μίας κακής ποιότητας μεθαμφεταμίνης που εμφανίζει ανοδική τάση χρήσης. Το shisha είναι μία ουσία χαμηλού κόστους, με εύκολη πρόσβαση, πολύ επικίνδυνη όμως για την ανθρώπινη ζωή και την υγεία. Η χρήση της συνδέεται με την πολλαπλή ανταλλαγή του εργαλείου χρήσης με συνέπεια τον υψηλότατο κίνδυνο μετάδοσης μολυσματικών νόσων. Σε αυτή τη νέα πρόκληση ο Οργανισμός απάντησε άμεσα με τη διανομή ειδικού υλικού εισπνεόμενης χρήσης. Με αυτό τον τρόπο αποδεικνύεται η άμεση ανατροφοδότηση του ΟΚΑΝΑ για τις ανάγκες των ωφελούμενων και η ταχεία αντίδρασή του στην εμφάνιση νέων ουσιών.
Η ΙΣΧΥΡΗ σχέση του ΟΚΑΝΑ με τους ωφελούμενους έχει ως αποτέλεσμα να βρίσκεται συνεχώς δίπλα τους. Αυτό καταδεικνύεται στην άμεση ανταπόκριση στο πάγιο αίτημά τους για τη διεύρυνση της χορήγησης της ναλοξόνης στο πεδίο.
Ο ΟΚΑΝΑ αναγνωρίζοντας άμεσα την ανάγκη αυτή, γνωμοδότησε θετικά το 2020 για τη χορήγηση πλέον της εισπνεόμενης ναλοξόνης, με στόχο την αποφυγή θανάτων από υπερδοσολογία από κάθε επαγγελματία του πεδίου. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα η ναλοξόνη χορηγούνταν μόνο σε νοσοκομειακό περιβάλλον, χάνοντας πολύτιμο χρόνο μέχρι τη διακομιδή του περιστατικού. Σήμερα, υπάρχει το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο για τη χορήγησή της στο πεδίο και από άλλους επαγγελματίες υγείας, θεραπευτές-streetworkers, σώζοντας ζωές.
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ του πρώτου Χώρου Εποπτευόμενης Χρήσης (ΧΕΧ) «STEKI 46» στην Ελλάδα και στη νοτιοανατολική Ευρώπη έρχεται να προσθέσει μία ακόμα σημαντική υπηρεσία στην Άμεση Πρόσβαση. Ο νέος με σαφείς όρους και ρητές προϋποθέσεις ΧΕΧ είναι ο χώρος όπου ενεργοί χρήστες μπορούν να κάνουν χρήση προαποκτημένων ουσιών επιτηρούμενοι, με ασφάλεια, με καθαρά σύνεργα, μειώνοντας τους κινδύνους για την υγεία τους, αλλά και τη μετάδοση νοσημάτων. Στον ΧΕΧ παρέχονται υπηρεσίες φροντίδας υγείας, διασύνδεσης με άλλες υπηρεσίες και ψυχοκοινωνική/συμβουλευτική υποστήριξη. Εκτός από τα οφέλη για τους ίδιους τους ενεργούς χρήστες όμως, συμβάλλει και στον περιορισμό της όχλησης, που μπορεί να δημιουργείται στα σημεία συνάθροισης των ουσιοεξαρτημένων, αλλά και της παραβατικότητας, που πιθανόν συνδέεται με τη χρήση. Προστέθηκε άλλη μία δομή του ΟΚΑΝΑ για την προάσπιση τόσο της ατομικής όσο και της Δημόσιας Υγείας στη χώρα μας.
Η ΜΕΙΩΣΗ της Βλάβης αποτελεί για τον ΟΚΑΝΑ βασική πολιτική της προάσπισης της Δημόσιας Υγείας. Ο Οργανισμός, εδώ και 25 χρόνια, αποτελεί σημείο αναφοράς για τον εξαρτημένο συμπολίτη μας. Παρεμβαίνει καθημερινά, αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι είναι δίπλα στον εξαρτημένο συνάνθρωπό μας, είναι εκεί για αυτόν και θα είναι εκεί για αυτόν. Νοιάζεται για αυτόν είτε συνεχίσει να κάνει ενεργή χρήση, είτε αποφασίσει να ενταχθεί σε θεραπευτικό πλαίσιο. Η κοινωνική πολιτική της χώρας μας αποδεικνύεται μέσα από την παροχή και την κάλυψη αναγκών σε ευάλωτους πληθυσμούς, μέσα από τη φροντίδα. Και στο πρόβλημα των ναρκωτικών και της εξάρτησης, η κοινωνική πολιτική μετουσιώνεται στη Μείωση της Βλάβης.
