Του Μανώλη Μπαλτά
Προέδρου & διευθύνοντα συμβούλου της Re.De-Plan A.E. Consultants
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (ΕΠΣ) δρομολόγησε συντονισμένη στρατηγική για μια κλιματικά ουδέτερη, αποδοτική, από πλευράς πόρων, και ανταγωνιστική οικονομία. Η γενικευμένη εφαρμογή κατάλληλων μοντέλων στην παραγωγή και την εφοδιαστική αλυσίδα, σε συνδυασμό με τη σταθερή αναβάθμιση της κυκλικής οικονομίας, θα συμβάλει αποφασιστικά στην επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και θα αποσυνδέσει την οικονομική μεγέθυνση από τη χρήση των πόρων.
Στο πλαίσιο αυτό είναι σε εξέλιξη νομοθετικές πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στην εφαρμογή πολιτικής παραγωγής βιώσιμων προϊόντων. Βασική αρχή βιωσιμότητας, η οποία, μεταξύ άλλων, αφορά και τον πρωτογενή τομέα, είναι αυτή της μείωσης του αποτυπώματος άνθρακα και γενικότερα του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Κυκλική οικονομία στον πρωτογενή τομέα; Ας ξεκινήσουμε από την ανακύκλωση των θερμοκηπιακών πλαστικών.
Πολλοί, μεταξύ των οποίων και ο υπογράφων, πιστεύουμε, βασίμως, ότι η ίδρυση και λειτουργία ενός Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) που θα έθετε υπό τον έλεγχο και την εποπτεία του τη νόμιμη και ορθή διαχείριση των αποβλήτων πλαστικών γεωργικής χρήσης, αντί να καίγονται και να πετιούνται ανεξέλεγκτα, θα ήταν μια καλή αρχή συμμόρφωσης στις επιταγές της ΕΠΣ και μάλιστα με προφανή και αξιόπιστο τρόπο (και μεγάλο περιβαλλοντικό όφελος).
Η χρήση των πλαστικών στον πρωτογενή τομέα, ιδίως στη γεωργία, είναι ευρύτατα διαδομένη και εκτεταμένη σε παγκόσμια κλίμακα. Διάφορα είδη πλαστικών προϊόντων χρησιμοποιούνται για την προστασία των καλλιεργειών και τη σκίαση, την πολτοποίηση του εδάφους, την παραγωγή συστημάτων άρδευσης, την επικάλυψη ενσίρωσης, τη συγκομιδή και τις εργασίες μετά τη συγκομιδή. Χρησιμοποιούνται επίσης για την προστασία, τη στεγάνωση και την επιμέλεια, των δεξαμενών και σε πολύ μεγάλες ποσότητες στις συσκευασίες λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και άλλων παρασκευασμάτων που χρησιμοποιούνται από τους αγρότες. Υπολογίζεται ότι μόλις 10% των πλαστικών γεωργίας ανακυκλώνεται διεθνώς.
Σύμφωνα με καταχωρήσεις που έχουν εντοπιστεί σε επίσημες δημόσιες πηγές και ΜΜΕ, εκτιμάται ότι 6,5 Mt πλαστικών, κυρίως πολυαιθυλενίου, χρησιμοποιούνται κάθε χρόνο σε γεωργικές εφαρμογές παγκοσμίως (1,6 Mt στην Ευρώπη). Η ποσότητα αυτή αυξάνεται σταθερά. Η μισή απ’ αυτή την ποσότητα χρησιμοποιείται σε προστατευόμενες καλλιέργειες (φύλλα θερμοκηπίων και χαμηλών τούνελ, φύλλα εδαφοκάλυψης κ.λπ.). Τα παραπάνω μεγέθη γεννούν την ανάγκη ανάπτυξης πλήθους διεργασιών και προσπαθειών που στόχο έχουν τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που αυτονόητα προκαλούνται.
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης τα κράτη-μέλη εφαρμόζουν τους δικούς τους κανονισμούς για την ανάκτηση των γεωργικών πλαστικών. Με βάση τα αποτελέσματα διαδικτυακής έρευνας της Re.De-Plan A.E., ΣΕΔ πλαστικών γεωργικής χρήσης έχουν αναπτύξει οι εξής χώρες: Ιρλανδία, Σουηδία, Γαλλία, Ισπανία /(υπό σύσταση), Νορβηγία, Ηνωμένο Βασίλειο /(υπό σύσταση), Γερμανία
Η χώρα μας είναι από ετών ενταγμένη σε έναν ευρύτερο ευρωπαϊκό σχεδιασμό και προσπαθεί άλλοτε επιτυχώς και άλλοτε όχι να εναρμονιστεί σ’ αυτές τις στρατηγικές. Στρατηγικές που επιβάλλουν την «αποπλαστικοποίηση» στη ζωή και την καθημερινότητά μας στην παραγωγή και την κατανάλωση. Η διασφάλιση της περιβαλλοντικής απορρύπανσης και της οικονομικής βιωσιμότητας του συναφούς επιχειρηματικού χώρου των παραγωγών, ταυτόχρονα, υπήρξε και συνεχίζει να είναι το μέγα ζητούμενο.
Στην Ελλάδα θεσμοθετήθηκε το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων 2020 – 2030 (ΠΥΣ 39/2020 – ΦΕΚ 185Α), μέρος του οποίου αφορά και σε στόχους, μέτρα και δράσεις διαχείρισης των γεωργοκτηνοτροφικών αποβλήτων.
Ειδικότερα:
- Στα απόβλητα που υποδεικνύονται προς διαχείριση στο νέο ΕΣΔΑ συμπεριλαμβάνεται και η κατηγορία των «Γεωργοκτηνοτροφικών αποβλήτων», όπου μεταξύ των άλλων συμπεριλαμβάνονται και τα πλαστικά κάλυψης θερμοκηπίων, όπως αναφέρονται σ’ αυτό (το νέο ΕΣΔΑ) ή πλαστικά γεωργικής χρήσης επί το ορθότερον.
- Για τη μετάβαση από την υπάρχουσα κατάσταση, στους στόχους διαχείρισης που τίθενται μέχρι το 2030 για τα γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα συμπεριλαμβάνεται και η χωριστή συλλογή και ανάκτηση των πλαστικών γεωργοκτηνοτροφικής προέλευσης με έμφαση στα πλαστικά θερμοκηπίου και τις συσκευασίες. Έχει δε εκτιμηθεί ότι η παραγωγή αποβλήτων των πλαστικών γεωργίας κυμαίνεται από 8.500 tn έως 9.769 tn.
Ακολούθως με τον Ν. 4819/2021 (ΦΕΚ 129Α) θεσμοθετήθηκε η υποχρεωτική ίδρυση και λειτουργία ΣΕΔ πλαστικών γεωργικής χρήσης.
Ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος (ΣΒΠΕ) έχει από πολύ νωρίς καταθέσει το έμπρακτο ενδιαφέρον του για το περιβάλλον και στο πεδίο των γεωργικών αποβλήτων. Με πρωταγωνιστές και πρωτοστάτες τους υπόχρεους παραγωγούς που ελέγχουν το 95% της ελληνικής αγοράς των γεωργικών πλαστικών ανέθεσε ήδη από το 2019, στη Re.De-Plan AE, την εκπόνηση Μελέτης – Επιχειρησιακού Σχεδίου περιβαλλοντικής διαχείρισης, με σκοπό τη σύσταση «Συλλογικού Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης αγροτικών φιλμ πολυαιθυλενίου μετά τη χρήση τους».
Ο σχεδιασμός του ΣΣΕΔ είναι σε πλήρη συμφωνία των υπόχρεων παραγωγών και των αρμόδιων αρχών, ενώ εξετάζεται η δυνατότητα μελλοντικής επέκτασης των δραστηριοτήτων του και σε άλλα συναφή ρεύματα αποβλήτων, όπως αρδευτικά λάστιχα, αλιευτικά δίκτυα κ.λπ. Η μελέτη έχει ολοκληρωθεί πριν καν ψηφιστεί η σχετική νομοθεσία. Όταν και εφόσον εκδοθεί η εφαρμοστική ΚΥΑ για το ρεύμα των πλαστικών γεωργικής χρήσης ο φάκελος του ΣΣΕΔ θα κατατεθεί στον ΕΟΑΝ για έγκριση, με πρόβλεψη ολοκλήρωσης εντός του 2022. Οψόμεθα.
