Του Αντώνη Αγγελάκη
Διδάσκοντα Πανεπιστημίου Κρήτης και επιστημονικού στελέχους Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ
Ο ΤΟΜΕΑΣ της μεταποίησης βρίσκεται στο επίκεντρο μιας βαθιάς παραγωγικής μεταβολής σε διεθνές επίπεδο τα τελευταία έτη, εν μέρει ως συνέπεια της εντατικοποιημένης αξιοποίησης νέων τεχνολογικών συντελεστών, της μεταβολής των σχετικών όρων παραγωγής και της εφαρμογής νέων υποδειγμάτων παραγωγής και διάθεσης προϊόντων. Στις σημαντικές παραγωγικές προκλήσεις για τον τομέα της μεταποίησης, ωστόσο, έρχονται να προστεθούν η πρόσφατη διαταραχή των αλυσίδων αξίας και η ενεργειακή κρίση. Αντιστοίχως, επιμέρους οικονομίες αντιμετωπίζουν διαφοροποιημένες προκλήσεις συναρτήσει των ειδικών χαρακτηριστικών του εκάστοτε μεταποιητικού τομέα (π.χ. σχετικό κόστος εισροών, επίπεδα τεχνολογικής έντασης, βαθμός διεθνοποίησης).
ΟΙ ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΟΙ μετασχηματισμοί συσχετίζονται ευθύγραμμα με μια δέσμη παραγόντων που υπερβαίνουν την τεχνολογική διάσταση. Οι συγκεκριμένοι παράγοντες, μεταξύ άλλων, αφορούν: τις κατευθύνσεις του τεχνολογικού και εμπορικού ανταγωνισμού, τη διασφάλιση παραγωγικής αυτάρκειας, την ανάγκη περαιτέρω τόνωσης των επιπέδων παραγωγικότητας και αποδοτικότητας κεφαλαίου, την αντιμετώπιση πτυχών της λεγόμενης «δομικής στασιμότητας» [secular stagnation] (Summers, 2014o 2020), τις ευρύτερες τάσεις αποκεντρωμένης παραγωγής, παραγωγικού επαναπατρισμού [reshoring] και επαναδιάταξης των διεθνών αλυσίδων αξίας (Rodrik, 2018o Kaplinsky, 2021), τη σημασία πρόσβασης σε αναγκαίους πόρους, καθώς και την ανάδειξη νέων πεδίων παραγωγικής – επιχειρηματικής δραστηριότητας, αλλά και διαμόρφωσης νέων ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων που μετακινούν τα τεχνολογικά όρια [technological frontiers] (π.χ. πράσινες τεχνολογικές ακολουθίες).
ΒΑΣΙΚΗ κινούσα δύναμη στη διαδικασία της τρέχουσας παραγωγικής μεταβολής αποτελεί η εκπόνηση εκτεταμένων πλέον βιομηχανικών πολιτικών «νέας γενιάς». Μία από τις πρώτες σχετικές πρωτοβουλίες εκκινεί στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας στη Γερμανία (βλ. Industrie 4.0) και ακολουθούν αρκετές προηγμένες οικονομίες. Η προώθηση του Innovation and Competition Act στις ΗΠΑ με επικέντρωση στους ημιαγωγούς, την Τεχνητή Νοημοσύνη, τα ρομποτικά συστήματα και τους τεχνολογικούς κόμβους συνιστά μια εμβληματική πρωτοβουλία που έρχεται να συμπληρώσει μια ευρύτερη δέσμη μηχανισμών και μέτρων πολιτικής (π.χ. DARPA, ARPA-E, ATP, SBIR, STTR, Manufacturing USA Institutes). Συναφώς, η Κίνα προωθεί την ταχύτατη αναβάθμιση στρατηγικών θεματικών περιοχών μέσα από στρατηγικές όπως το Made in China 2025 (π.χ. τεχνολογίες πληροφορικής, ενέργεια, νέα υλικά, αγροτεχνολογικός εξοπλισμός), ενώ η Γαλλία προωθεί τη στρατηγική «Industrie du Futur – IdF» και το France 2030.
Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ προωθεί μια συστοιχία μέτρων πολιτικής στο πλαίσιο της αναθεωρημένης ευρωπαϊκής βιομηχανικής στρατηγικής (EU Industrial Policy Strategy, 2017) και της νέας βιομηχανικής πολιτικής για την Ευρώπη (A new Industrial Strategy for Europe, 2020) σε συνδυασμό με στοχευμένες παρεμβάσεις (π.χ. IPCEI’s, European Innovation Council, Digital Europe Programme) και εμβληματικές πρωτοβουλίες (π.χ. Horizon Europe, European Institute of Innovationand Technology).
ΣΕ ΑΥΤΟ το περιβάλλον, ο εγχώριος τομέας της μεταποίησης αντιμετωπίζει ιδιαίτερες προκλήσεις (π.χ. μέσο μέγεθος επιχειρήσεων, επικέντρωση σε δραστηριότητες χαμηλής και μέσης – χαμηλής τεχνολογικής έντασης, μερίδιο προϊόντων χαμηλής και μέσης τεχνολογίας στο εξαγωγικό μίγμα, σχετικό κόστος εισροών). Δεδομένου ότι οι αλλαγές στον τομέα της μεταποίησης αναμένονται να επιταχυνθούν διεθνώς, έτι περαιτέρω, η ανάγκη διαμόρφωσης μιας στοχευμένης πολιτικής για τις εγχώριες μικρομεσαίες μεταποιητικές επιχειρήσεις είναι επιτακτική. Ο σχεδιασμός μιας πολιτικής για τις μεταποιητικές ΜμΕ συνδέεται με τη διαμόρφωση ολοκληρωμένων παρεμβάσεων στο πλήρες εύρος των παραγωγικών αναγκών και την υλοποίηση πρωτοβουλιών τεχνολογικού και παραγωγικού εκσυγχρονισμού σε όλο το φάσμα των μεταποιητικών κλάδων, με εξειδικευμένη προσέγγιση παρέμβασης στις μεταποιητικές επιχειρήσεις μικρότερης κλίμακας.
