Της Αθηνάς Χριστοπούλου MD, PhD
Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Το 15% περίπου των καπνιστών πρόκειται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα. Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών.
Μια μορφή καρκίνου πνεύμονα που συνήθως προσβάλλει νεότερα άτομα και άτομα με ελαφρύ ιστορικό καπνίσματος ή μη καπνιστές είναι ο ALK-θετικός καρκίνος του πνεύμονα (θετικός στην κινάση του αναπλαστικού λεμφώματος) ο οποίος εμφανίζεται σε 4%-5% των περιστατικών μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα (MMKΠ). Περίπου 75.000 άτομα διαγιγνώσκονται με ALK-θετικό ΜΜΚΠ κάθε χρόνο παγκοσμίως. Στον ALK+ΜΜΚΠ το γονίδιο της ALK παρουσιάζει μια αλλαγή, η οποία οδηγεί στην έκφραση μιας πρωτεΐνης η οποία προάγει την επιβίωση των καρκινικών κυττάρων μέσω της ενεργοποίησης μονοπατιών που εμπλέκονται στη ρύθμιση του κυτταρικού πολλαπλασιασμού και της κυτταρικής επιβίωσης. Η φαρμακευτική αναστολή της πρωτεΐνης ALK προκαλεί κυτταρικό θάνατο και αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων
Στο προχωρημένο και μεταστατικό στάδιο της ALK θετικής νόσου, υπάρχουν επί του παρόντος τέσσερις εγκεκριμένες θεραπείες για τους ασθενείς, οι οποίες έχει αποδειχτεί ότι προσφέρουν κλινικό όφελος συγκριτικά με τη χρησιμοποιούμενη στο παρελθόν καθιερωμένη αγωγή με χημειοθεραπεία. Το crizotinib ήταν ο πρώτος αναστολέας της ALK που εγκρίθηκε για τη θεραπεία του προχωρημένου και μεταστατικού ALK-θετικού ΜΜΚΠ. Έκτοτε έχουν λάβει έγκριση νεότερης γενιάς αναστολείς όπως το alectinib, το ceritinib και το brigatinib ως θεραπεία πρώτης ή δεύτερης γραμμής για τον προχωρημένο και μεταστατικό ALK-θετικό ΜΜΚΠ.
Το alectinib είναι ένας επόμενης γενιάς ισχυρός αναστολέας της ALK. Είναι ένα εξαιρετικά εκλεκτικό, από του στόματος φάρμακο που απευθύνεται σε ασθενείς με ΜΜΚΠ, οι όγκοι των οποίων ταυτοποιούνται ως ALK-θετικοί. Το alectinib έχει λάβει έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως μονοθεραπεία για τη θεραπεία πρώτης γραμμής ενήλικων ασθενών με θετικό στην κινάση αναπλαστικού λεμφώματος (ALK) προχωρημένο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (ΜΜΚΠ), εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή για τους ασθενείς αυτούς, πολλοί εκ των οποίων εμφανίζουν εξέλιξη της νόσου μέσα σε ένα έτος με τις υπάρχουσες θεραπείες. Νεότερα δεδομένα για τη θεραπεία με alectinib παρουσιάστηκαν στο πρόσφατο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO).
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα δεδομένα από τη μελέτη ALEX, το alectinib μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης εξέλιξης της νόσου ή θανάτου κατά 57%, ενώ η διάμεση επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου υπερτριπλασιάστηκε, φτάνοντας σχεδόν τα τρία χρόνια (34,8 μήνες) στους ασθενείς που έλαβαν alectinib έναντι 10,9 μηνών στους ασθενείς που έλαβαν το crizotinib. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι το alectinib φάνηκε ότι προλαμβάνει την εμφάνιση νέων μεταστάσεων στο κεντρικό νευρικό σύστημα καθώς μόνο το 12% των ασθενών που έλαβαν alectinib παρουσίασαν εξέλιξη της νόσου εκεί έναντι 45% των ασθενών που έλαβαν crizotinib.
Συμπερασματικά ο καρκίνος του πνεύμονα περιλαμβάνει διάφορους μοριακούς υποτύπους και απεικονίζει την επιτυχία της ογκολογίας της ακρίβειας. Η αναζήτηση μοριακών υποτύπων της νόσου και η χορήγηση εξατομικευμένης θεραπείας έχει αλλάξει τη φυσική πορεία της νόσου, προσφέροντας μακρά επιβίωση και βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών μας. Είναι πολύ σημαντικό να εξαντλείται η δυνατότητα λήψης ικανοποιητικής ιστικής βιοψίας για την ιστολογική και μοριακή ταξινόμηση του ΜΜΚΠ. Επιπλέον συνιστάται η διαχείριση της θεραπείας των ασθενών να γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένους παθολόγους – ογκολόγους.
