Μπορούν να εκτελεστούν τα εντάλματα σύλληψης που εξέδωσαν οι δικαστές του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ICC) κατά του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, του Γιόαβ Γκάλαντ.
Το ιδρυτικό καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, προβλέπει ότι και τα 124 κράτη – μέλη του ΔΠΔ υποχρεούνται από το ιδρυτικό καταστατικό του οργάνου να συλλάβουν και να παραδώσουν οποιοδήποτε άτομο υπόκειται σε ένταλμα σύλληψης, με το που θα «πατήσει πόδι» στην επικράτειά τους.
Και εδώ τελειώνουν τα «εύκολα»: Το Διεθνές Δικαστήριο δεν έχει κανένα μέσο για να επιβάλει μια τέτοια σύλληψη. Δεν διαθέτει αστυνομική δύναμη, επομένως η σύλληψη των όποιων υπόπτων πρέπει να πραγματοποιείται από κράτος – μέλος ή κάποιο συνεργαζόμενο κράτος.
Οι κυρώσεις για τη μη σύλληψη ατόμου εις βάρος του οποίου εκκρεμεί ένταλμα είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό… διπλωματικό ράπισμα στο χέρι, σχολιάζει το Reuters.
Μπορεί δηλαδή να υπάρξει παραπομπή της χώρας που δεν εκτέλεσε το ένταλμα στο εκτελεστικό συμβούλιο όργανο του ΔΠΔ που αποτελείται από κράτη – μέλη και τελικά στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Μέλη του ΔΠΔ είναι όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς η Ιαπωνία, η Βραζιλία και η Αυστραλία. Από την περιοχή της Μέσης Ανατολής, τα παλαιστινιακά εδάφη και η Ιορδανία είναι μέλη του. Ούτε το Ισραήλ, ούτε οι ΗΠΑ είναι μέλη του.
Το δικαστήριο στηρίζει τη δικαιοδοσία της απόφασής του επί Ισραηλινών αξιωματούχων στο γεγονός ότι τα παλαιστινιακά εδάφη έγιναν δεκτά στο ΔΠΔ ως κράτος – μέλος το 2015.
Το δικαστήριο μπορεί να διώξει φερόμενα εγκλήματα θηριωδίας που διαπράχθηκαν από υπηκόους κρατών μελών και εγκλήματα που διαπράχθηκαν από οποιονδήποτε, ανεξάρτητα από την ιθαγένειά του, επικράτεια των κρατών μελών.
Μπορεί να παυθεί η έρευνα;
Οι κανόνες του δικαστηρίου επιτρέπουν στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να εγκρίνει ψήφισμα που θα παύει ή θα αναβάλλει μια δίωξη για έναν χρόνο, με τη δυνατότητα να ανανεώνεται ετησίως.
Μετά την έκδοση εντάλματος, η εμπλεκόμενη χώρα ή το πρόσωπο που κατονομάζεται σε αυτό επίσης να προσβάλει τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου.
Μια υπόθεση μπορεί να κριθεί απαράδεκτη –υπό την έννοια της μη εισακτέας- στο ΔΠΔ όταν ήδη διερευνάται ή διώκεται από κράτος που έχει δικαιοδοσία για τα φερόμενα εγκλήματα.
Όμως το δικαστήριο έχει καταστήσει σαφές στο παρελθόν ότι αυτή η εξαίρεση θα μπορούσε να ισχύει μόνο όταν ένα κράτος ερευνά ή διώκει τα ίδια άτομα και για ουσιαστικά ίδια εγκλήματα.
Εάν υπάρξει αίτημα για καθυστέρηση της έρευνας, ο εισαγγελέας σταματά την υπόθεση και εξετάσει εάν το κράτος που ζήτησε την αναβολή διενεργεί πράγματι πραγματική έρευνα.
Εάν ο εισαγγελέας του ΔΠΔ κρίνει ότι οι εθνικές έρευνες είναι ανεπαρκείς, μπορεί να ζητήσει από τους δικαστές να ξανανοίξουν την έρευνα.
Μπορεί ο Νετανιάχου και οι άλλοι κατηγορούμενοι να ταξιδεύουν;
Ναι μπορούν. Η έκδοση εντάλματος σύλληψης του ΔΠΔ δεν αποτελεί επίσημη ταξιδιωτική απαγόρευση.
Ωστόσο, κινδυνεύουν να συλληφθούν εάν ταξιδέψουν σε κράτος που έχει υπογράψει το ΔΠΔ, κάτι που μπορεί να επηρεάσει τη λήψη αποφάσεων των κατηγορουμένων.
Επίσης, δεν υπάρχουν περιορισμοί για πολιτικούς ηγέτες, βουλευτές ή τους διπλωμάτες από το να συναντώνται με άτομα εναντίον των οποίων εκκρεμεί ένταλμα σύλληψης του ΔΠΔ.
Ωστόσο, τέτοιες συναντήσεις μπορεί να είναι αντιδημοφιλείς και να έχουν πολιτικές παρενέργειες.
Επηρεάζει το ένταλμα άλλες υποθέσεις;
Άμεσα όχι, ίσως όμως έμμεσα.
Το ένταλμα του του ΔΠΔ είναι ξεχωριστό θέμα, για παράδειγμα, από δικαστικές υποθέσεις που ζητούν να επιβληθεί εμπάργκο όπλων κατά του Ισραήλ ή την δικαστική διένεξη της Νότιας Αφρικής με το Ισραήλ για παραβίαση της Σύμβασης για τη Γενοκτονία στη Γάζα.
Ωστόσο, το να αποφασίζουν δικαστές του ΔΠΔ ότι υπάρχουν βάσιμοι λόγοι ότι ο Νετανιάχου και ο πρώην υπουργός Άμυνας Γιόαβ Γκάλαντ διαπράττουν εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στη Γάζα, θα μπορούσε να ενισχύσει τα επιχειρήματα της Νότιας Αφρικής στο Ανώτατο Δικαστήριο του ΟΗΕ. Η έκδοση εντάλματος μπορεί επίσης να περιπτώσεις κρατών που ζητούν εμπάργκο όπλων σε κράτη που ενδέχεται να τα χρησιμοποιήσουν με τρόπους που παραβιάζουν το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο.
Μόνο 21 εκτελέστηκαν
Μετά την ίδρυσή του, το 2002, το ΔΠΔ έχει αναλάβει 32 υποθέσεις για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, γενοκτονία και μη απόδοση δικαιοσύνης. Δεκατέσσερις από αυτές τις υποθέσεις (περίπου το 40%) εκκρεμούν ακόμη, ουσιαστικά επειδή οι ύποπτοι παραμένουν ελεύθεροι. Αλλά, χωρίς να διαθέτει δικές του αστυνομικές δυνάμεις, το Δικαστήριο έχει ελάχιστες πιθανότητες να τους συλλάβει γρήγορα.
Από τα 56 εντάλματα σύλληψης που έχουν εκδοθεί από το 2002, μόνο 21 εκτελέστηκαν. Το ΔΠΔ επαφίεται στις χώρες μέλη του για να συλλάβουν τους υπόπτους. Όμως οι χώρες συχνά δεν συνεργάζονται επειδή το Δικαστήριο «δεν τους προσφέρει τίποτα σε αντάλλαγμα, παρά μόνο την απόδοση δικαιοσύνης», σχολίασε ο Πασκάλ Τουρλάν, πρώην σύμβουλος του Δικαστηρίου.
