Για την κατάσταση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, το πρόβλημα του διαβήτη στη χώρα μας αλλά και τα θετικά και τα αρνητικά που επέφερε στη ζωή μας η πανδημία μας μιλά ο Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας – Διαβήτη της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών “Η Ελπίς” Παναγιώτης Γ. Χαλβατσιώτης.
Στην Ανθή Αγγελοπούλου
- Τι μας δίδαξε η πανδημία στο κομμάτι της υγείας;
Η πανδημία μας δίδαξε ότι τελικά η ανθρωπότητα φαίνεται να είναι πολύ ευάλωτη σε ποικίλες επιβουλές της υγείας μας και μόνο με τη συλλογική προσπάθεια μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε. Η παγκοσμιοποίηση δεν βοήθησε μόνο το εμπόριο, τις χρηματοπιστωτικές μας συναλλαγές και τις μεταφορές αλλά συνέδραμε στην ταχεία και ανεξέλεγκτη διασπορά του παθογόνου αιτίου που σήμερα δυναστεύει τη ζωή μας. Αποδείχθηκε όμως περίτρανα ότι για την ορθή κι αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας δεν αρκεί μόνο η ατομική μας προστασία αλλά και η υιοθέτηση της κοινωνικής ευθύνης που μας αναλογεί στον καθένα ξεχωριστά.
2. Δεν πάει πολύ καιρός που αναλάβατε ένα νέο ρόλο στην καριέρα σας, και εκτός από ένας αναγνωρισμένος επιστήμονας είστε πλέον στο τιμόνι της διοίκησης ενός από τα ιστορικότερα νοσοκομεία της χώρας. Πόσο σημαντικό και πόσο δύσκολο είναι να «κρατήσεις» όρθιο ένα νοσοκομείο μέσα σε τόσες δύσκολες συγκυρίες;
Είναι μεγάλη τιμή η πρόσκληση που δέχθηκα από τον Δήμαρχο Αθηναίων κ. Κ. Μπακογιάννη να αναλάβω τη θέση του Προέδρου στο Δ.Σ του ιστορικότερου Νοσοκομείου της Ελλάδας, του Δημοτικού Νοσοκομείου “Η Ελπίς”. Το Νοσοκομείο ιδρύθηκε το 1836, ουσιαστικά πολύ κοντά στην ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους και με μια απλή μελέτη των ιστορικών του αρχείων, μπορούμε να αντλήσουμε πολλές πληροφορίες για τον τρόπο και τις πρακτικές αντιμετώπισης των επιδημιών που επιβάρυναν την υγεία των κατοίκων της Αθήνας από την εποχή του Όθωνα μέχρι και τώρα.
Σίγουρα οι συνθήκες σήμερα είναι ιδιαίτερα πιεστικές μέσα στην πανδημία, με ειδικές απαιτήσεις που χρήζουν άμεση εφαρμογή. Δεν πρέπει βέβαια να μας διαφεύγει, ότι εδώ και περίπου δέκα χρόνια βιώνουμε παράλληλα και τις επιβαρύνσεις των μνημονιακών υποχρεώσεων που στραγγαλίζουν οικονομικά τις όποιες δυνατότητες ανάπτυξης για κάθε δημόσιο φορέα. Αυτό σημαίνει ότι οδηγηθήκαμε στις συμπληγάδες πέτρες της πανδημίας με μεγάλες ελλείψεις προσωπικού αλλά και με υστέρηση στην ανανέωση του ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού. Το προσωπικό όμως με αυταπάρνηση προσπαθεί να ξεπεράσει τις αντιξοότητες και να διασφαλίσει υψηλό επίπεδο στις παρεχόμενες υπηρεσίες.
Στο 3ο κύμα της πανδημίας τα 2/3 των κλινών του νοσοκομείου διατέθηκαν για τη νοσηλεία covid ασθενών. Το προσωπικό με αφοσίωση στο καθήκον του υπέρβαλλε εαυτόν και προσέφερε τις άριστες συνθήκες νοσηλείας και εξυπηρέτησης των πασχόντων. Σήμερα στο 4ο κύμα, δεχόμαστε μια νέα πρόκληση αλλά είμαστε και σοφότεροι και πιο πεισμωμένοι να νικήσουμε και πάλι.
3. Το νέο σχέδιο ανασυγκρότησης του ΕΣΥ θα βοηθήσει κατά τη γνώμη σας στο να καλυφθούν οι αδυναμίες του συστήματος υγείας;
Το Εθνικό Σύστημα Υγείας έχει ενηλικιωθεί χωρίς όμως να έχει υιοθετήσει και τις απαραίτητες εκείνες αλλαγές που θα το καθιστούσαν πιο αποδοτικό. Τα κριτήρια που εφαρμόστηκαν κατά την ίδρυσή του δεν σημαίνει απαραίτητα ότι μπορούν να καλύψουν με επάρκεια κι επιτυχία τις σύγχρονες ανάγκες. Πιστεύω ότι σήμερα απαιτούνται πλέον τολμηρές πρωτοβουλίες με τροποποίηση δομών και υπηρεσιών ώστε να καταστήσουν πιο λειτουργικά τα νοσηλευτικά ιδρύματα και πιο ποιοτικές τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Θα πρέπει να έχουμε γεωγραφική αναδιάταξη δομών υγείας, ενίσχυση του ρόλου των Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων, μεγαλύτερη συνεργασία με τις Πανεπιστημιακές Σχολές Επιστημών Υγείας και ανάπτυξη ειδικών κέντρων αριστείας για κάθε νόσημα.
Παράλληλα ένα ισχυρά θεμελιωμένο και αποδοτικό ΕΣΥ μπορεί να στηρίξει και να διασφαλίσει έναν ιδιαίτερο προσοδοφόρο θεματικό τομέα της οικονομίας, τον ιατρικό τουρισμό. Η ποιότητα των γνώσεων των επιστημόνων υγείας εκτιμώνται διεθνώς θετικά αφού οι νέοι μας γίνονται πλέον ανάρπαστοι από τις υπηρεσίες υγείας των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Επομένως η Πολιτεία είναι υποχρεωμένη να προσαρμοστεί στις σύγχρονες απαιτήσεις, αφενός για να αναστρέψει το ρεύμα της εξόδου των νέων μας και αφετέρου για να ανταμείψει την αφοσίωσή τους στην υψηλή εκπαίδευση, προσφέροντας τους ευκαιρίες να ανεβάσουν το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. Παράλληλα, απαιτείται η οργάνωση μιας αξιόπιστης Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας που θα στηρίξει τη λειτουργία των νοσοκομείων.
4. Η εφαρμογή της ΠΦΥ θα δώσει κάποια βοήθεια ως προς την αποσυμφόρηση των νοσοκομείων;
Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας αποτελεί δομικό τμήμα ενός Εθνικού συστήματος υγείας και δυστυχώς στη Χώρα μας λείπει τις τελευταίες δεκαετίες από κάθε σχεδιασμό. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο θεσμός του προσωπικού – οικογενειακού γιατρού είναι απαραίτητος τόσο για την υγειονομική κάλυψη του κάθε πολίτη ξεχωριστά αλλά και για την περιφρούρηση της δημόσιας υγείας. Αναμφίβολα μια ορθολογικά σχεδιασμένη ΠΦΥ θα βοηθούσε τη σωστή λειτουργία των Νοσοκομείων, αφού στις εποχές της μνημονιακής οικονομικής δυσπραγίας τα νοσοκομεία υποχρεούνται να καλύπτουν και ανάγκες της ΠΦΥ αντί να αναπτύσσουν και να επεκτείνουν τις δραστηριότητες τους στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας υγείας. Τέλος οι πάσχοντες από χρόνια νοσήματα, που οι αναμφίβολα οι προσφερόμενες υπηρεσίες σε αυτούς έχουν δυστυχώς λόγω της πανδημίας υποβαθμισθεί, θα μπορούσαν μέσα από μια οργανωμένη ΠΦΥ να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις όποιες ανάγκες υγείας τους, μακριά από τα νοσοκομεία.
5. Ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού θα λειτουργήσει κατά τη γνώμη σας συνεπικουρικά στο να αποσυμφορηθούν οι δομές υγείας;
Θεωρώ ότι εάν σήμερα είχε οργανωθεί σωστά η ΠΦΥ πολλοί ασθενείς με κορωνοϊό με τη φροντίδα του οικογενειακού γιατρού θα μπορούσαν να αντιμετωπίζονται με επιτυχία στα σπίτια τους, αλλά και θα τύγχαναν επαρκούς παρακολούθησης μετά το εξιτήριο τους από το νοσοκομείο. Επίσης οι πολίτες με ύποπτη συμπτωματολογία δεν θα επιβάρυναν με υψηλή επισκεψιμότητα τα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών των νοσοκομείων που ήδη είναι κορεσμένα από νοσηλευόμενους μια που ο οικογενειακός – προσωπικός τους γιατρός θα τους έδινε τις κατάλληλες οδηγίες και θεραπεία αφού θα εκτιμούσε την κλινική τους εικόνα στους χώρους του ιατρείου του.
6. Πριν λίγο καιρό κάνατε μια μελέτη η οποία έχει διεθνή αναγνώριση αναφορικά με το διαβήτη, την παχυσαρκία και τον κορωνοϊό. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι ακριβώς πραγματεύεται η μελέτη πόσοι και ποιοι έλαβαν μέρος και ποια ήταν τα αποτελέσματα της;
Στη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επίσημο περιοδικό το International Diabetes Federation συμμετείχαν τα νοσοκομεία ΑΧΕΠΑ, Γ.Παπανικολάου και Αγ. Δημήτριος Θεσσαλονίκης, το Κουτλιμπάνειο της Λάρισας, το Πανεπιστημιακό του Ρίο στην Πάτρα, το Θριάσιο της Ελευσίνας και ο Ευαγγελισμός με το Αττικόν από την Αθήνα. Στη μελέτη αυτή αναλύθηκαν τα δημογραφικά και τα κλινικο-εργαστηριακά στοιχεία καθώς και τα υποκείμενα νοσήματα 90 βαρέως πασχόντων ασθενών με κορωνοϊό που νοσηλεύονταν κατά την πρώτη φάση της πανδημίας στις Εντατικές Μονάδες των πιο πάνω νοσοκομείων. Καταγράφηκε μια ιδιαίτερη επιβάρυνση στη νόσηση αλλά και στην επιβίωση των ασθενών με τύπου 2 διαβήτη και παχυσαρκία. Μάλιστα το υπερβάλλον σωματικό βάρος, χωρίς την παρουσία κάποιου χρόνιου νοσήματος, οδηγούσε στο θάνατο τους νεαρότερους ασθενείς. Η μεγάλη ηλικία χωρίς τη παρουσία άλλου υποκείμενου χρόνιου νοσήματος και τα καρδιαγγειακά, δεν έδειχναν να δυσχεραίνουν την έκβαση νοσηλείας, ενώ αντίθετα η παρουσία διαβήτη ήταν δυσμενές προγνωστικό στοιχείο ανεξαρτήτως της ηλικίας του ασθενούς.
Είχαμε όμως τη χαρά να έχουμε ολοκληρώσει 3 νέες μελέτες σχετικές με την πανδημία, που σύντομα θα ανακοινωθούν τα αποτελέσματά τους. Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη μελέτη που συμμετείχαν 160 υγειονομικοί, έδειξε ότι η 8ωρη συνεχή χρήση της προφυλακτικής μάσκας προσώπου δεν επηρέαζε την οξυγόνωση του αίματος.
Στη δεύτερη πολυκεντρική μελέτη με εθελοντές από νοσοκομειακές δομές της Αθήνας και της Μεσσηνίας, μετρήθηκε ο τίτλος αντισωμάτων σε 700 υγειονομικούς όπου διαπιστώθηκε ότι τα άτομα με Διαβήτη, Παχυσαρκία και Υπέρταση έχουν πτώση των επιπέδων αντισωμάτων τους έναντι του κορωνοϊού αρκετά νωρίτερα από το γενικό πληθυσμό.
Τέλος στην τρίτη όπου συμμετείχαν 170 νοσηλευόμενοι σε ΜΕΘ λόγω κορωνοϊού, επιβίωσαν όσοι είχαν αναστολή της έκφρασης ενός συγκεκριμένου γονιδίου που σχετίζεται με το ανοσοποιητικό σύστημα.
7. Διαβήτης και παχυσαρκία. Η Ελλάδα που βρίσκεται; Τι πρέπει να γίνει από πλευράς πολιτείας για να καταφέρουμε είτε να ελέγξουμε το πρόβλημα ή να το σταματήσουμε;
Δυστυχώς η χώρα μας κατέχει τα πανευρωπαϊκά πρωτεία στην παιδική παχυσαρκία και αφού αυτή σχετίζεται με πληθώρα νοσημάτων όπως ο διαβήτης, τα καρδιαγγειακά, οι κακοήθειες και η νόσος Alzheimer, θα κινδυνεύουμε σε λίγα χρόνια να γίνουμε μια χώρα υψηλής νοσηρότητας με τις όποιες συνέπειες μπορεί να υπάρξουν για την επιβίωση μας σαν Έθνος και κράτος. Τα ποσοστά παχυσαρκίας στους ενήλικες είναι επίσης πολύ υψηλά και σχεδόν οι 3 στους τέσσερις ενήλικες είναι υπέρβαροι. Τα ποσοστά του διαβήτη έχουν παράλληλα αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια επειδή η παχυσαρκία οδηγεί πολύ πιο συχνά στο διαβητικό σύνδρομο. Κυριότερη αιτία είναι η εγκατάλειψη της παραδοσιακής μεσογειακής μας διατροφής με την υιοθέτηση δυτικού τύπου διαιτητικών προτύπων. Η αυξημένη φυσική δραστηριότητα βοηθά σημαντικά στην πρόληψη του διαβήτη και η Ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία μας κατατάσσει σήμερα σε μια από τις 2-3 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πάνω από το 60% των κατοίκων της δεν έχει αθληθεί ούτε μία φορά μέσα στον προηγούμενο χρόνο. Τα στοιχεία από τον ΕΟΠΥΥ μας δείχνουν ότι συνταγογραφούνται ηλεκτρονικά αντιδιαβητικά φάρμακα στο 7% των εγγεγραμμένων ασφαλισμένων. Όμως πολλές σύγχρονες επιδημιολογικές μελέτες ανεβάζουν το ποσοστό του διαβήτη στο 12% του γενικού πληθυσμού επειδή συχνά παραμένει αδιάγνωστος για πολλά χρόνια. Βέβαια ο διαβήτης είναι πολύ πιο συχνός στις εύθραυστες υγειονομικά μεγαλύτερες ηλικίες που τις επιβαρύνει δυσανάλογα και με τις χρόνιες επιπλοκές του. Η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία διαπιστώνει ότι ο ένας στους τέσσερις συμπολίτες μας ηλικίας άνω των 75 ετών έχει σακχαρώδη διαβήτη ενώ συνυπάρχει αρτηριακή υπέρταση και δυσλιπιδαιμία που συνολικά προάγουν τον κίνδυνο του καρδιαγγειακού θανάτου. Είναι αδήριτη πλέον η ανάγκη να εφαρμοστούν προγράμματα προαγωγής της υγείας τόσο για τον ενήλικο πληθυσμό αλλά και για την παιδικο-εφηβική ηλικία με την υιοθέτηση των ορθών υγειινοδιαιτητικών συνθηκών στην καθημερινότητά μας. Η επιστροφή στην παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή μαζί με τη συμμετοχή σε επιτηρούμενα προγράμματα άσκησης, θα επιτρέψει να ατενίσουμε με αισιοδοξία το μέλλον της υγείας μας. Πρωτοβουλίες θα πρέπει να αναληφθούν άμεσα όχι μόνο από την κεντρική Κυβέρνηση αλλά και από την τοπική αυτοδιοίκηση.
8. Ποιο είναι το αύριο στην μετα-πανδημία εποχή κατά τη γνώμη σας. Τι πρέπει να προσέχουμε, τι να αφομοιώσουμε ώστε να γίνει συνήθεια ζωής;
Πιστεύω ότι το αύριο θα είναι πολύ διαφορετικό από το χθες και η νέα κανονικότητα που θα προκύψει θα έχει χαρακτηριστικά που θα στηρίζονται στην ευρεία εφαρμογή της ψηφιακής τεχνολογίας. Σίγουρα δεν θα ξεπεράσουμε γρήγορα τον φόβο ούτε θα εγκαταλείψουμε πολλά από τα μέτρα προστασίας. Θα διατηρήσουμε πολλούς από τους εργασιακούς νεοτερισμούς που μας έφερε η πανδημία και θεωρώ ότι θα αντιστραφεί το κύμα αστυφιλίας, ενώ θα μειωθούν και οι υποχρεωτικές μετακινήσεις μας. Η νέα ψηφιακή εποχή με τη τεχνολογία θα παρέχει τη δυνατότητα της άμβλυνσης των οικονομικών ανισοτήτων στην εκπαίδευση αφού δεν θα απαιτείται φυσική παρουσία του εκπαιδευόμενου, με αποτέλεσμα την εξάλειψη των οικονομικών απαιτήσεων διαμονής και διατροφής στην έδρα των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Ένα άλλο χαρακτηριστικό θα είναι οι απαιτήσεις για εξατομικευμένες υπηρεσίες όπως και οι ιατρικές παροχές από απόσταση.
Κλείνοντας, αξίζει να αναφέρουμε ότι μία από τις θετικές εξελίξεις της πανδημίας αποτελούν οι ενδείξεις αναστροφής της κλιματικής αλλαγής αφού έχει μειωθεί η παραγωγή των επιβαρυντικών αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου. Όλοι οι παθογόνοι μικροοργανισμοί που δυναστεύουν τα τελευταία χρόνια την παγκόσμια κοινότητα, όπως οι κορωνοϊοί, ο ιός του Έμπολα κ.α. αποτελούν ζωονόσους που μεταφέρθηκαν στον άνθρωπο. Επομένως η προστασία και ο σεβασμός της άγριας ζωής του πλανήτη θα πρέπει επιτέλους να τύχει της απόλυτης προτεραιότητάς μας.
