Από την έντυπη έκδοση
Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Έως και πριν από δύο εβδομάδες η μεγάλη είδηση για την Ιταλία ήταν η δραστική υποχώρηση στο κόστος δανεισμού της και η ισχυρή ζήτηση σε δημοπρασία ομολόγων. Το 2019 φαινόταν να έχει έρθει με τους καλύτερους οιωνούς για την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του ευρώ, με τους επενδυτές να επικροτούν τον τερματισμό της αντιπαράθεσής της με τις Βρυξέλλες και τους εν γένει «χαμηλότερους τόνους». Πώς φτάσαμε λοιπόν ο Φεβρουάριος να μπει με σενάρια τρόμου και την επιστροφή του «Italexit» στο λεξιλόγιο του διεθνούς Τύπου;
Δημοσίευμα της Telegraph έκανε λόγο για νέα κρίση στα σκαριά, που μπορεί να οδηγήσει «σε χρεοκοπία, έξοδο από το ευρώ ή και στα δύο». Το Forbes σχολίαζε πως η ιταλική οικονομία βυθίζεται στην ύφεση και «η κυβέρνησή της αρνείται την πραγματικότητα», ο Guardian παρατηρούσε πως τελείωσε η «dolce vita» και οι New York Times τόνιζαν πως τα ιταλικά στοιχεία γεννούν φόβους για την παγκόσμια οικονομία.
Οι αποδόσεις των ομολόγων
Το κλίμα έχει βεβαίως αρχίσει να αλλάζει και στις αγορές. Μετά τη δραστική υποχώρησή τους στα τέλη του 2018 και τις αρχές του 2019, οι αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων ακολουθούν και πάλι την ανιούσα. Η απόδοση του 10ετούς κινείται σε υψηλά τριών εβδομάδων, κοντά στο 2,8% – αν και σε απόσταση ασφαλείας από τα επίπεδα στα οποία είχε εκτιναχθεί όταν η κόντρα με τις Βρυξέλλες βρισκόταν στο απόγειό της. Οι επενδυτές ανησυχούν. Από την πρώτη στιγμή αμφισβητούσαν το αφήγημα της ισχυρής ανάπτυξης, που προωθούσε η κυβέρνηση Κινήματος Πέντε Αστέρων – Λέγκα, αφού ακόμη και το Γραφείο Προϋπολογισμού της ιταλικής Βουλής είχε χαρακτηρίσει υπερβολικά αισιόδοξες τις εκτιμήσεις στις οποίες στηριζόταν ο προϋπολογισμός. Μάλλον όμως δεν περίμεναν η ιταλική οικονομία να παγιδευτεί σε τεχνική ύφεση (δύο διαδοχικά τρίμηνα συρρίκνωσης) το δεύτερο εξάμηνο του 2018 και να κινδυνεύει με πλήρη στασιμότητα το 2019.
Ο φαύλος κύκλος
Επί δεκαετίες η ιταλική οικονομία αδυνατούσε να ακολουθήσει τους ρυθμούς της υπόλοιπης Ευρωζώνης. Υποτίθεται όμως ότι η αλλαγή του μίγματος πολιτικής και το τέλος της λιτότητας θα έδιναν μία ανάσα. Αποδεικνύεται ότι η αβεβαιότητα και οι αναταράξεις στις αγορές «έφαγαν» τα όποια οφέλη. Και οι απογοητευτικοί ρυθμοί ανάπτυξης δεν αφορούν μόνο τη διατήρηση των πιέσεων στα ιταλικά νοικοκυριά και το εισόδημά τους, αλλά και τους δημοσιονομικούς στόχους.
Η Ρώμη έχει συμφωνήσει να μειώσει το έλλειμμα στο 2,04% του ΑΕΠ φέτος. Ωστόσο περίμενε ρυθμούς ανάπτυξης άνω του 1% για τη φετινή χρονιά. Αυτό σημαίνει ότι δύσκολα θα ανταποκριθεί στη δέσμευση. Η ιταλική κεντρική τράπεζα ανησυχεί και εκείνη για την υγεία του τραπεζικού συστήματος. Ο διοικητής της, Ιγκνάσιο Βίσκο, πρόσφατα προειδοποίησε ότι οι υψηλές αποδόσεις των ομολόγων μεταφράζονται σε υψηλό κόστος και για τη χρηματοδότηση των τραπεζών. Δημιουργείται ουσιαστικά ένας φαύλος κύκλος, από τον οποίο η Ιταλία δύσκολα μπορεί να ξεφύγει: η επιδείνωση των οικονομικών προοπτικών πιέζει τις τράπεζες και οι τράπεζες υπό πίεση αδυνατούν να ανοίξουν τις στρόφιγγες σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ώστε να στηρίξουν την πραγματική οικονομία. Το αποτέλεσμα, αναιμική ανάπτυξη (ή και ύφεση) διαρκείας και υψηλό κόστος δανεισμού για όλους.
Το τρένο της μεγάλης κόντρας
Και ενώ τα σύννεφα πάνω από την ιταλική οικονομία πυκνώνουν, νέα κόντρα ετοιμάζεται να ξεσπάσει ανάμεσα στην Ιταλία και τη Γαλλία – αυτή τη φορά όχι για το μεταναστευτικό, αλλά για τα σχέδια από κοινού ανάπτυξης σιδηροδρομικού δικτύου υψηλών ταχυτήτων. Η κόντρα βρίσκεται μάλιστα ήδη σε εξέλιξη μέσα στους κόλπους της ιταλικής κυβέρνησης. Ο επικεφαλής των Πέντε Αστέρων και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Λουίτζι ντι Μάιο, υποστήριξε χθες ότι η σιδηροδρομική σύνδεση Ιταλίας – Γαλλίας «δεν έχει κανένα μέλλον». Τόνισε δε πως το έργο «στηρίζεται από τα χειρότερα λόμπι της χώρας». Λίγες ημέρες νωρίτερα ο έτερος αντιπρόεδρος και αρχηγός της Λέγκα, Ματέο Σαλβίνι, υποστήριζε ότι το έργο θα ολοκληρωθεί κανονικά. Πρόκειται για μία γραμμή 270 χλμ., το κόστος της οποίας υπολογίζεται στα 26 δισ. ευρώ και θα καλυφθεί εν μέρει με γαλλικά κεφάλαια και κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών σε ιταλικό χρέος
Τα προβλήματα της Ιταλίας απασχολούν έντονα ολόκληρη την Ε.Ε., όχι μόνο γιατί είναι ιδρυτικό μέλος και δη το τρίτο μεγαλύτερο ή γιατί οι πολιτικές εξελίξεις εκεί προοιωνίζονται ανάλογες τάσεις και στην υπόλοιπη ήπειρο. Το υψηλό δημόσιο χρέος (1,5 τρισ. ευρώ) της Ιταλίας θεωρείται συστημικός κίνδυνος, αφού έχουν έκθεση σε αυτό πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες. Σύμφωνα με ανάλυση δεδομένων της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής από το Bloomberg, οι τράπεζες σε Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Βέλγιο και Βρετανία έχουν έκθεση ύψους 425 δισ. ευρώ σε ιταλικό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος. Στη Γαλλία, τη μεγαλύτερη έκθεση εμφανίζει η BNP Paribas (143,2 δισ. ευρώ), ενώ ακολουθεί η Credit Agricole (97,2 δισ. ευρώ). H Societe Generale εμφανίζει έκθεση 21,2 δισ. ευρώ. Στη Γερμανία η Deutsche Bank έχει έκθεση 29,6 δισ. ευρώ και η Commerzbank περίπου 12,4 δισ. ευρώ, ενώ έκθεση 5,3 δισ. ευρώ εμφανίζει και η Volkswagen Bank. Εκτεθειμένη σε ιταλικό χρέος ύψους 13,2 δισ. ευρώ είναι επίσης η ισπανική BBVA, ενώ η έκθεση των Sabadell και Abanca είναι 6 και 2,3 δισ. ευρώ αντίστοιχα. Στο Βέλγιο η έκθεση της Dexia υπερβαίνει τα 23 δισ. ευρώ, ενώ στη Βρετανία η Barclays παρουσιάζει έκθεση 17,4 δισ. ευρώ.
