Η ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία, με τον γενικό στόχο να καταστεί η Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη, και η νέα βιομηχανική στρατηγική της Ε.Ε., που μετουσιώνονται σε συγκεκριμένους στόχους για τη χώρα μας, εγείρουν προκλήσεις σε μια σειρά από τομείς, από την ηλεκτροκίνηση, τον ενεργειακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων και την απολιγνητοποίηση, μέχρι την εξορυκτική βιομηχανία εν όψει της υψηλής ζήτησης πρώτων υλών για την παραγωγή μπαταριών λιθίου και ανεμογεννητριών.
Οι πρακτικές κυκλικής οικονομίας και οι αποτελεσματικές αλυσίδες αξίας, που βασίζονται σε ορυκτά και μέταλλα, έχουν αποφασιστική συμμετοχή και σημαντική συμβολή στην προώθηση και εφαρμογή τεχνολογιών και βιομηχανικών οικοσυστημάτων που υποστηρίζουν την υλοποίηση της ενεργειακής μετάβασης. Σύμφωνα με τον δρ Νικ. Αρβανιτίδη, οικονομικό γεωλόγο, συντονιστή Ευρωπαϊκών Θεμάτων Ορυκτών Πρώτων Υλών στη Γεωλογική Υπηρεσία Σουηδίας, η δυναμική, υπεύθυνη και αξιόπιστη αξιοποίηση ευρωπαϊκών κοιτασμάτων αποτελεί βασική προϋπόθεση για την τεχνολογική καινοτομία, την κλιματικά φιλική βιομηχανία και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της γρήγορα αυξανόμενης ζήτησης, απαιτείται παραγωγή ορυκτών πρώτων υλών τόσο από πρωτογενείς όσο και από δευτερογενείς κοιτασματολογικές πηγές. Μεταξύ άλλων εξηγεί ότι η Κίνα παράγει σήμερα σχεδόν τις περισσότερες ορυκτές πρώτες ύλες που απαιτούνται για στρατηγικές αλυσίδες αξίας και σχετικά βιομηχανικά οικοσυστήματα της Ε.Ε.
Στην πραγματικότητα, η Κίνα κυριαρχεί σε όλα τα στάδια και τομείς όπως εξόρυξη, επεξεργασία, μεταλλουργία και τελικά προϊόντα, των αλυσίδων αξίας για τις περισσότερες από τις κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες. Η εξαρτημένη αυτή σχέση εισαγωγών ορυκτών πρώτων υλών (π.χ. λιθίου, κοβαλτίου, σπάνιων γαιών) μπορεί να επηρεάσει βιομηχανικές μονάδες μπαταριών και μόνιμων μαγνητών που σχεδιάζονται στην Ε.Ε., με προβλεπόμενη έναρξη παραγωγικής τους λειτουργίας στα επόμενα ένα με τρία χρόνια.
Στο ίδιο μήκος κύματος είναι και η άποψη του προέδρου του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, Αθανάσιου Κεφάλα, ο οποίος στο πρόσφατο Φόρουμ των Δελφών τόνισε ότι η υλοποίηση του συζητούμενου ευρωπαϊκού μοντέλου της κλιματικά ουδέτερης οικονομίας θα απαιτήσει 60 φορές μεγαλύτερη ποσότητα λιθίου, 15 φορές μεγαλύτερη ποσότητα κοβαλτίου, 10 φορές μεγαλύτερη ποσότητα σπάνιων γαιών και πολλαπλάσιες από τις σημερινές ποσότητες νικελίου, αλουμινίου, χάλυβα και άλλων μετάλλων.
Οι εφαρμογές
Μιλώντας για τις εφαρμογές των νέων τεχνολογιών ένα ενδεικτικό παράδειγμα είναι τα έργα που υλοποιούνται για την ενεργειακή αυτονομία ελληνικών νησιών. Έτσι, η Αστυπάλαια γίνεται το εργαστήριο του μέλλοντος για την απομάκρυνση της Ευρώπης από τονάνθρακα.
Με αυτή τη φράση άλλωστε ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου της Volkswagen, δρ Herbert Diess, έδωσε πρόσφατα το στίγμα του έργου Astypalea Smart & Sustainable Island, που περνά σε φάση υλοποίησης. Πρόσφατα διοργανώθηκε επίσημη εκδήλωση για την παράδοση ενός ηλεκτρικού ID.4 για τις ανάγκες της Αστυνομίας και ικανού αριθμού EV της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας για τις ανάγκες των δημοτικών αρχών, του λιμενικού σώματος, του αερολιμένα και άλλων υπηρεσιών. Σταδιακά θα αντικατασταθεί ο υφιστάμενος στόλος των 1.500 οχημάτων στο νησί με ηλεκτρικά μέσω κινήτρων. Η επένδυση που δρομολογείται στο νησί εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 20 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 3 εκατ. ευρώ αφορούν το δίκτυο φόρτισης, που είναι επένδυση της VW.
Το σχέδιο μετατροπής της Αστυπάλαιας στο πρώτο ενεργειακά «πράσινο» και λειτουργικά «έξυπνο» νησί της Μεσογείου υλοποιείται με ταχείς ρυθμούς εν όψει και της τουριστικής περιόδου. Οι σχετικές ανακοινώσεις έγιναν σε επίσημη εκδήλωση στην Αστυπάλαια με τη συμμετοχή της ηγεσίας του γερμανικού ομίλου, που συνεισφέρει με τεχνογνωσία, οχήματα και τεχνολογία στο έργο, αλλά και του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, που συνοδευόταν από στελέχη της κυβέρνησης.
Πρόκειται για στρατηγικό πλάνο, στο οποίο συμπράττουν μια σειρά από φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με σκοπό το νησί του Αιγαίου να αναδειχθεί σε ένα νησί-πρότυπο, που θα εξασφαλίσει στον μόνιμο πληθυσμό του υψηλό βιοτικό επίπεδο, κοινωνική συνοχή και βιώσιμη ανάπτυξη, ενώ παράλληλα θα αποτελέσει πόλο έλξης για περισσότερους επισκέπτες και νέους μόνιμους κατοίκους.
«Astypalea: Smart, sustainable island»
Πρόκειται για ένα έργο πενταετούς διάρκειας, που αποβλέπει στη μετατροπή της Αστυπάλαιας σε παράδειγμα για την πράσινη μετάβαση και άλλων νησιών, ειδικά εάν πρόκειται για νησιά που είναι μικρά ή απομακρυσμένα από την ηπειρωτική χώρα. Στο πλαίσιο αυτό προωθούνται μια σειρά από πρωτοβουλίες, όπως η αντικατάσταση του υφιστάμενου στόλου οχημάτων από ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα, η συγκρότηση ενός νέου συστήματος δημόσιων συγκοινωνιών και μεταφορών που θα καλύπτει πλήρως τις ανάγκες του νησιού και η μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ώστε να περιοριστεί δραστικά το ενεργειακό αποτύπωμα.
Η ηλεκτροκίνηση προωθείται με το πρόγραμμα e-astypalaia, το οποίο προβλέπει γενναίες επιδοτήσεις για την αγορά ηλεκτρικών αυτοκινήτων από τους κατοίκους, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι τα υπηρεσιακά οχήματα στο νησί αντικαθίστανται, κάτι για το οποίο έγινε η αρχή ήδη με τη δωρεά ηλεκτρικών οχημάτων που θα εξυπηρετούν ανάγκες σωμάτων ασφαλείας, όπως Αστυνομία και Λιμενικό. Στο πλαίσιο του έργου εντάσσεται επίσης η εγκατάσταση σημείων φόρτισης σε κατοικίες και επιχειρήσεις, με τους πρώτους 12φορτιστές, δωρεά της VW, να έχουν ήδη παραδοθεί.
Σημειώνεται επίσης η προώθηση ηλεκτροκίνητων μεταφορικών μέσων on-demand και ride-sharing, η εγκατάσταση υβριδικού συμπλέγματος ΑΠΕ, με φωτοβολταϊκές και αιολικές μονάδες, που θα αντικαταστήσει τις μονάδες ντίζελ, καθώς και η εγκατάσταση μπαταριών για αποθήκευση ενέργειας.
Ο στόχος είναι μια ουσιαστική αναδιάρθρωση των δημόσιων συγκοινωνιών και των μετακινήσεων στο νησί, το οποίο σήμερα δεν εξυπηρετείται από λεωφορεία κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ ταυτόχρονα δεν υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα ενοικίασης αυτοκινήτου. Για τον λόγο αυτό, το σχέδιο προβλέπει ένα σύστημα παραγγελίας και διαμοιρασμού ηλεκτροκίνητων μεταφορικών μέσων (on-demand και ride-sharing), μέσω ψηφιακής εφαρμογής. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα εξυπηρετούνται οι πολίτες και οι επισκέπτες ανάλογα με τις ανάγκες τους, για κάθε προορισμό στο νησί και καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Οι αλλαγές αυτές προϋποθέτουν την εγκατάσταση ενός υβριδικού συμπλέγματος ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, το οποίο θα πάρει τη θέση των μονάδων ντίζελ. Οι φωτοβολταϊκές και αιολικές μονάδες που θα τοποθετηθούν, σε συνδυασμό με μπαταρίες για την αποθήκευση αποθέματος, θα ηλεκτροδοτούν τόσο σπίτια και επιχειρήσεις όσο και τα σημεία φόρτισης αυτοκινήτων, διασφαλίζοντας πως το νησί θα απεξαρτηθεί από τα ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2026.
Σημειώνεται ότι αυτές οι πρωτοβουλίες ευθυγραμμίζονται οργανικά με τους στρατηγικούς στόχους που έχει θέσει η κυβέρνηση για πράσινη μετάβαση και ψηφιακό μετασχηματισμό, ενώ η συνολική δέσμη δράσεων συνιστά ένα συνεκτικό σχέδιο τοπικής ανάπτυξης, πρότυπο για άλλους δήμους τόσο στην υπόλοιπη Ελλάδα όσο και διεθνώς.
Η μετάβαση σε έναν βιώσιμο τρόπο ζωής
«Θα μελετήσουμε σε πραγματικό χρόνο ποια είναι τα κίνητρα που ωθούν τους πολίτες να κάνουν τη μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση και ποια θέλγητρα απαιτούνται για τη μετάβαση σε έναν βιώσιμο τρόπο ζωής», είπε ο δρ Herbert Diess, επικεφαλής της Volkswagen, εξηγώντας πώς η Αστυπάλαια θα γίνει εργαστήριο για το μέλλον της απανθρακοποίησης στην Ευρώπη. Η Αστυπάλαια είναι ένα project που θα μας προσφέρει γνώσεις και διδάγματα και για μεγαλύτερης κλίμακας έργα, σύμφωνα με τον πρωθυπουργό.
«Η προοπτική είναι αυτό το πιλοτικό έργο, που εφαρμόζεται δοκιμαστικά σε ένα νησί 1.300 μόνιμων κατοίκων, να μεταφερθεί σε μεγαλύτερη κλίμακα σε άλλα μέρη της Ελλάδας και σε άλλες χώρες ανά την υφήλιο», πρόσθεσε σε δηλώσεις του κατά την επίσημη εκδήλωση.
Εξάλλου, το μοντέλο που εφαρμόζεται στην Αστυπάλαια αποτελεί οδηγό για την εγκατάσταση υβριδικών σταθμών στα μη διασυνδεδεμένα νησιά, επενδυτικό πλάνο 750-800 εκατ. ευρώ. Ενδεικτικές εξάλλου είναι οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται στη Χάλκη, όπου προωθείται συνεργασία με τις γαλλικές εταιρείες Citroen, Vinci Energie και Akuo Energy Greece. Σε όλα τα projects η αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών, όπως IoT, Blockchain και 5G, αναμένεται να ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα των νησιών. Έτσι θα δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες ανάπτυξης για νέους ανθρώπους, προσφέροντας παράλληλα δυνατότητα εργασίας εξ αποστάσεως από ψηφιακούς νομάδες που συνδυάζουν την εργασία με το ταξίδι, καθώς και δυνατότητας τοπικής τουριστικής και οικονομικής ανάπτυξης.
