Μάχη δίνουν οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο για να θωρακίσουν τα συστήματα υγείας, αλλά και τις οικονομίες τους. Την ίδια στιγμή επιστήμονες και ερευνητές δίνουν τον δικό τους αγώνα δρόμου για την ανακάλυψη ενός εμβολίου ασφαλούς και αποτελεσματικού. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας σε διαφορετικά σημεία ανάπτυξης βρίσκονται περίπου 140 εμβόλια ανά τον κόσμο. Εξ αυτών, 13 υποψήφια εμβόλια είναι σε προχωρημένο στάδιο της κλινικής δοκιμής: Πέντε στην Κίνα, τρία στις ΗΠΑ, δύο στη Βρετανία και από ένα σε Αυστραλία, Γερμανία και Ρωσία.
Κάποια από αυτά βασίζονται σε τεχνολογίες DNA ή RNA, δηλαδή παράγουν τμήματα του ιού μετά τον εμβολιασμό μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό ώστε να ενεργοποιηθεί το ανοσοποιητικό σύστημα. Ορισμένα βασίζονται σε ανασυνδυασμένες υπομονάδες που περιέχουν ιικούς επίτοπους, ενώ άλλα βασίζονται σε φορείς με βάση απενεργοποιημένο αδενοϊό και άλλα σε χορήγηση κεκαθαρμένου αδρανοποιημένoυ ιού. Να σημειωθεί ότι κάποιες χώρες ήδη πραγματοποιούν συμφωνίες με φαρμακευτικές εταιρείες για να παραγγείλουν δόσεις, έστω και αν η αποτελεσματικότητα κάποιου εμβολίου δεν έχει ακόμη αποδειχτεί.
Ωστόσο, πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι δεν είναι δυνατόν να έχουμε στα χέρια μας ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο πριν από 12 με 18 μήνες. Η είδηση όμως ότι το εμβόλιο που αναπτύσσουν το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης με την Astra-Zeneca βρίσκεται στο τελικό στάδιο της κλινικής δοκιμής έχει γεννήσει τις τελευταίες ημέρες ελπίδες για θετικές εξελίξεις αρκετά νωρίτερα. Πολύ κοντά στην κούρσα βρίσκεται και το εμβόλιο της αμερικανικής Moderna.
Ας δούμε λοιπόν τις κυριότερες έρευνες που βρίσκονται σε εξέλιξη:
Oxford University-AstraZeneca
Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες ηγείται της κούρσας. Η βρετανική φαρμακοβιομηχανία βρίσκεται ήδη στο τρίτο στάδιο των κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους του AZD1222 (προηγουμένως γνωστού ως ChAdOx1 nCoV-19). Θα χορηγηθεί σε περίπου 800 ανθρώπους. Η Βραζιλία εξασφάλισε συμφωνία 127 εκατ. δολαρίων για την παραγωγή του στο έδαφός της.
Moderna
Η αμερικανική εταιρεία βιοτεχνολογίας Moderna, η οποία έχει αρχίσει το δεύτερο στάδιο των κλινικών δοκιμών για το εμβόλιο mRNA1273 έχει συνεργαστεί με την φαρμακοβιομηχανία Catalent Inc για την παρασκευή 100 εκατομμυρίων δόσεων από το τρίτο τρίμηνο του 2020. Το τελικό στάδιο των δοκιμών αναμένεται να αρχίσει μέσα στον Ιούλιο. Θα γίνουν δοκιμές σε 30.000 ανθρώπους.
Bharat Biotech
Σε μία πολύ σημαντική εξέλιξη για την Ινδία, οι αρμόδιες αρχές έδωσαν την έγκριση στην Bharat Biotech για κλινικές δοκιμές του Covaxin σε ανθρώπους. Η εταιρεία πραγματοποιεί την έρευνα από κοινού με το Συμβούλιο Ιατρικών Ερευνών της Ινδίας και το Εθνικό Ινστιτούτο Ιολογίας. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, οι προκαταρκτικές δοκιμές έδωσαν θετικά αποτελέσματα.
BioNTech-Pfizer
Η γερμανική εταιρεία βιοτεχνολογίας BioNTech και η αμερικανική Pfizer έχουν ενώσει δυνάμεις για ένα εμβόλιο το οποίο έχει θετικές ενδείξεις στα πρώτα στάδια των κλινικών δοκιμών. Είναι ένα από τα 17 που δοκιμάζονται σε ανθρώπους. Σύμφωνα με την BioNTech οι έλεγχοι σε δύο δόσεις του BNT162b1 σε 24 υγιείς εθελοντές έδειξαν ότι ύστερα από 28 ημέρες είχαν αναπτύξει υψηλότερα επίπεδα αντισωμάτων στον Covid-19 από αυτά που συναντάμε συνήθως σε ανθρώπους που έχουν μολυνθεί από τη νόσο.
CanSino
Έχει εγκριθεί για χρήση από τον στρατό της Κίνας ύστερα από κλινικές δοκιμές που έδειξαν ότι είναι ασφαλές και έως εάν βαθμό αποτελεσματικό, όπως μετέδωσε πρόσφατα το Reuters. Το εμβόλιο είναι γνωστό ως Ad5-nCoV και είναι ένα από τα οκτώ υποψήφια, που αναπτύσσονται από κινεζικές εταιρείες. Έχει λάβει έγκριση για κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους και στον Καναδά.
Sanofi-GSK
Η γαλλική φαμαρκοβιομηχανία Sanofi, που έχει αναπτύξει ένα υποψήφιο εμβόλιο για τον Covid-19 με την GSK πρόσφατα ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να αρχίσει το πρώτο στάδιο των κλινικών δοκιμών έως τα τέλη του έτους. Εάν υπάρξουν θετικά αποτελέσματα θα επιδιώξει έγκριση για μαζική παραγωγή στο δεύτερο εξάμηνο του 2021.
Novavax
Η αμερικανική Novavax πραγματοποιεί κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους στο NVX-CoV2373 στην Αυστραλία. Τα αποτελέσματα αναμένονται μέσα στον Ιούλιο.
Έγκριση υπό όρους στη χρήση του remdesivir
Στο μεταξύ, μέσα από μία fast track διαδικασία αναθεώρησης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε έγκριση υπό όρους στη χρήση του remdesivir για θεραπεία του Covid-19, της νόσου που προ
καλεί ο νέος κορωνοϊός. Όπως ανακοίνωσε ο εκτελεστικός βραχίονας της Ε.Ε., το φάρμακο που παρασκευάζεται από τη Gilead Sciences, είναι το πρώτο που λαμβάνει έγκριση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τη θεραπεία του Covid19, ύστερα από μία διαδικασία εξέτασης που άρχισε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκου στα τέλη Απριλίου. Η Κομισιόν είχε ανακοινώσει ότι είναι σε διαπραγματεύσεις με την Gilead για την εξασφάλιση δόσεων του remdesivir για τις 27 χώρες της Ε.Ε. Ωστόσο αυτές ενδεχομένως να αποδειχθούν δύσκολες, μετά τη συμφωνία που έκλεισαν οι ΗΠΑ με την οποία εξασφαλίζουν όλη την παραγωγή του φαρμάκου για τον Ιούλιο και το 90% της παραγωγής για τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο.
Το σχέδιο τιμολόγησης στις ΗΠΑ
Συγκεκριμένα, στα σχέδια τιμολόγησης που παρουσίασε η Gilead Sciences θα χρεώνει τα νοσοκομεία των Ηνωμένων Πολιτειών το ποσό των 3.120 δολαρίων για έναν τυπικό ασθενή με ιδιωτική ασφάλιση, όπως μεταδίδει η Wall Street Journal. Οι ΗΠΑ διανέμουν το remdesivir ως δωρεά από την Gilead από τον Μάιο, όταν και εγκρίθηκε για έκτακτη χρήση. Από τον Ιούλιο η εταιρεία ετοιμάζεται να χρεώνει κανονικά για τη χρήση του. Το κόστος θα είναι υψηλότερο για ασθενείς με ιδιωτική ασφάλιση στις ΗΠΑ και χαμηλότερο για εκείνους με κρατική ασφάλιση (Medicare) όπως και για ασθενείς με δημόσια ασφάλιση σε άλλες οικονομίες του πλανήτη. Για την κυβέρνηση η χρέωση θα είναι 390 δολάρια ανά δόση ή 2.340 δολάρια για ασθενείς που χρήζουν σύντομης περιόδου θεραπείας ή 4.290 δολάρια για όσους χρειάζονται μεγαλύτερης διάρκειας θεραπεία. Στις ΗΠΑ μη κρατικοί αγοραστές όπως ιδιωτικά νοσοκομεία, θα πληρώνουν 520 δολάρια ανά δόση δηλαδή περίπου 30% περισσότερο από το κράτος. Αυτό σημαίνει ότι το συνολικό κόστος για τη σύντομη θεραπεία είναι 3.120 δολάρια και για την μεγαλύτερης διάρκειας θεραπεία φτάνει τα 5.720 δολάρια.
Άγνωστο πώς θα αποζημιωθεί το φάρμακο στην Ελλάδα
Με αφορμή το σχέδιο τιμολόγησης του φαρμάκου στις ΗΠΑ κύκλοι της αγοράς στην Ελλάδα επισημαίνουν ότι είναι πολύ πρώιμο να μιλάμε για τιμές ακόμα και για το πως θα γίνουν οι διαπραγματεύσεις. Η Ελλάδα σίγουρα θα συμπεριληφθεί στη διαπραγμάτευση που θα γίνει με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ωστόσο δεν γνωρίζουμε αν στη συνέχεια θα ακολουθηθεί το μέχρι σήμερα πρωτόκολλο και το φάρμακο θα πρέπει να περάσει από την Επιτροπή Διαπραγμάτευσης και Αξιολόγησης στη χώρα μας ή θα μπει με ειδική διαδικασίαλόγω της σοβαρότητας της κατάστασης από την πανδημία.
Προτεραιότητα στους εργαζόμενους στην Υγεία
Την ελπίδα ότι εντός του έτους θα μπορούν να παραχθούν εκατοντάδες εκατομμύρια δόσεις εμβολίου για τον Covid-19 και δύο δισεκατομμύρια δόσεις έως το τέλος του 2021 εξέφρασε πρόσφατα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Όπως δήλωσε η επικεφαλής επιστήμονας του ΠΟΥ Σούμια Σουαμινάθαν, ο Οργανισμός σχεδιάζει τώρα ποιος θα πρέπει να λάβει τις πρώτες δόσεις, μόλις το εμβόλιο εγκριθεί. Προτεραιότητα θα δοθεί στους εργαζομένους που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, γιατρούς και νοσηλευτές, στις ευπαθείςομάδες λόγω ηλικίας ή άλλων νοσημάτων, και σε αυτούς που εργάζονται ή ζουν σε περιβάλλον υψηλής μεταδοτικότητας, όπως φυλακές και γηροκομεία. Η Σουαμινάθαν χαρακτήρισε αισιόδοξη τη φιλοδοξία για εκατοντάδες εκατομμύρια δόσεις φέτος και ένα «μεγάλο εάν» την ελπίδα για έως δύο δισεκατομμύρια δόσεις από έως τρία διαφορετικά εμβόλια του χρόνου. Επίσης, τόνισε ότι σύμφωνα με τα στοιχεία γενετικής ανάλυσης έως τώρα ο νέος κορονοϊός δεν έχει ακόμα μεταλλαχθεί με τρόπους που θα μπορούσαν να μεταβάλουν τη σοβαρότητα της ασθένειας που προκαλεί.
Στα Ιεροσόλυμα δοκιμάσθηκε το πρώτο ελεγμένο εμβόλιο κατά του κορονοϊού
Αισιόδοξα είναι τα νέα από την Ιερουσαλήμ και συγκεκριμένα από το πανεπιστημιακό νοσοκομείο Hadassah όπου εφαρμόσθηκε παθητική θεραπεία εμβολίου για τον κορωνοϊό (COVID-19) με τη χορήγηση ανοσοσφαιρίνης G (IgG) σε ασθενή με υποκείμενα νοσήματα. Το νοσοκομείο Hadassah στα Ιεροσόλυμα είναι το πρώτο παγκοσμίως στο οποίο οι επιστήμονες προέβησαν στη χορήγηση παθητικού εμβολίου σε σοβαρά άρρωστη νεαρή με υποκείμενα νοσήματα, της οποίας η αξονική τομογραφία που ακολούθησε έδειξε καθαρούς πνεύμονες, τη στιγμή που όλες οι γνωστές μέχρι σήμερα μέθοδοι θεραπείας είχαν αποτύχει. Αρκετές ώρες μετά η κατάσταση της ασθενούς φάνηκε να σταθεροποιείται. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη θεραπεία δοκιμάζεται με την έγκριση του υπουργείου Υγείας του Ισραήλ σε συνεργασία με τον Magen David Adom (“Red Shield of David” – Αντίστοιχο του Ερυθρού Σταυρού). Η ανοσοσφαιρίνη είναι ο πιο κοινός τύπος αντισώματος που βρίσκεται στην κυκλοφορία του αίματος, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 75% του ορού αντισωμάτων στους ανθρώπους. Το νοσοκομείο Hadassah εδώ και δύο μήνες συλλέγει πλάσμα εμπλουτισμένο με αντισώματα ασθενών με κορονοϊό οι οποίοι είχαν αποθεραπευτεί, στοχεύοντας στην παραγωγή θεραπείας για ασθενείς που νοσούν βαριά. Το πλάσμα επεξεργάστηκε από την εταιρεία Kamada στο K?bbutz Beit Kama στο Negev για μία θεραπεία αντισωμάτων με βάση την ανοσοσφαιρίνη IgG για ασθενείς με κορονοϊό σε σοβαρή κατάσταση. Η εταιρεία Kamada, η οποία αναπτύσσει και παράγει φάρμακα με βάση το πλάσμα, έχει ολοκληρώσει την παραγωγή της πρώτης δόσης θεραπείας για COVID-19 βασισμένης σε ανθρώπινο πλάσμα. Όπως αναμενόταν, αυτή η εξέλιξη προκάλεσε διεθνές ενδιαφέρον.
Φάρμακο της οστεοπόρωσης κατά του ιού
Οι ερευνητές που υποστηρίζονται από την ΕΕ ζητούν κλινικές δοκιμές για να μελετήσουν το φάρμακο οστεοπόρωσης Raloxifene μετά από εικονικές και εργαστηριακές δοκιμές που υποδηλώνουν ότι θα μπορούσε να είναι δραστική κατά του ιού Covid-19. Η ερευνητική κοινοπραξία, γνωστή ως Exscalate4CoV, χρησιμοποίησε υπερυπολογιστές για να εξετάσει ουσιαστικά περισσότερα από 400.000 μόρια για πιθανή αποτελεσματικότητα έναντι του κορονοϊού. Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν εργαστηριακές και βιολογικές δοκιμέςγια να δουν 7.000 δείγματα που φαίνονται πολλά υποσχόμενα. Από τα 40 μόρια που έδειξαν δραστηριότητα κατά του ιού, το Raloxifene φαίνεται να είναι το «πιο υποσχόμενο», σύμφωνα με την Επιτροπή Φαρμάκων. Βέβαια, απαιτούνται ακόμη κλινικές δοκιμές για να δείξει εάν θα λειτουργούσε πραγματικά σε μολυσμένους ασθενείς. Ωστόσο, η ραλοξιφαίνη έχει τη δυνατότητα να αποτρέψει την πρόοδο της νόσου σε ασυμπτωματικές και ήπιες περιπτώσεις, σταματώντας την αναπαραγωγή του ιού στα κύτταρα, ανέφεραν οιερευνητές.
Η κοινοπραξία Exscalate4CoV βρίσκεται σε συνομιλίες με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και τις αρμόδιες ιταλικές αρχές σχετικά με κλινικές δοκιμές, οι οποίες θα μπορούσαν να αρχίσουν αυτό το καλοκαίρι, δήλωσε εκπρόσωπος της Dompe farmaceutici, η οποία ηγείται της κοινοπραξίας.
Ξαναξεκίνησε έρευνα για τη χρήση της υδροξυχλωροκίνης
Ξεκίνησε εκ νέου διεθνής έρευνα για το αν τα φάρμακα κατά της ελονοσίας υδροξυχλωροκίνη και χλωροκίνη μπορούν να προλάβουν την μόλυνση από τον νέο κορονοϊό, έπειτα από άδεια της Βρετανικής Ρυθμιστικής Αρχής. Η Medicines and Healthcare Products Regulatory Agency (MHRAαποφάσισε να συνεχίσει την έρευα COPCOV που είχε ανασταλεί. Ο καθηγητής Νίκολας Γουάιτ, επικεφαλής της έρευνας, επεσήμανε ότι δεν υπάρχει οριστικό αποτέλεσμα για τη χρήση της υδροξυχλωροκίνης ως προληπτικού φαρμάκου. «Η υδροξυχλωροκίνη ενδέχεται να μπορεί να προλαμβάνει μολύνσεις και αυτό πρέπει να ελεγχθεί», επεσήμανε και συμπλήρωσε: «Το ερώτημα αν μπορεί να αποτρέψει τη μόλυνση από την Covid-19 ή όχι εξακολουθεί να παραμένει σχετικό». Στην έρευνα θα συμμετάσχουν 40.000 εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και άλλοι εργαζόμενοι υψηλού κινδύνου από όλο τον κόσμο και πραγματοποιείται από το Mahidol Oxford Tropical Medicine Research Unit του πανεπιστημίου της Οξφόρδης στην Μπανγκόκ. Τα αποτελέσματα αναμένονται στο τέλος του έτους. Υπενθυμίζεται ότι ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε δηλώσει τον Μάρτιο ότι η υδροξυχλωροκίνη μπορεί να αλλάξει τα πάντα στην επιδημία του κορονοϊού, ενώ είχε προσθέσει ότι λαμβάνει και ο ίδιος το φάρμακο αυτό για προληπτικούς λόγους, ακόμη και αφού ο FDA ανακοίνωσε ότι δεν είναι αποδεδειγμένη η αποτελεσματικότητά της. Ο FDA ανακάλεσε αργότερα την άδεια έκτακτης ανάγκης που είχε δώσει στην υδροξυχλωροκίνη για τη θεραπεία των ασθενών που έχουν προσβληθεί από covid-19, αφού οι δοκιμές που είχαν γίνει έδειξαν ότι δεν παρουσιάζει οφέλη ως θεραπεία.
Στο μεταξύ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε ότι τερματίζει τις κλινικές δοκιμές του σχήματος Solidarity για τα φάρμακα υδροξυχλωροκίνη και Lopinavir/Ritonavir. Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα των δοκιμών του σχήματος Solidarity έδειξαν ότιη υδροξυχλωροκίνη και το αντιρετροϊκό Lopinavir/Ritonavir κατά του HIV «δείχνουν περιορισμένη ή καθόλου μείωση της θνητότητας νοσηλευόμενων ασθενών της Covid-19». Ωστόσο, στην ανακοίνωση διευκρινίζεται ότι η απόφαση τερματισμού των δοκιμών αφορά μόνο τις δοκιμές επί νοσηλευομένων ασθενών και δεν αφορά άλλες έρευνες όπου τα σκευάσματα χρησιμοποιούνται σε μη νοσηλευόμενους ασθενείς ή ως προφύλαξη.
Δεξαμεθαζόνη: Μελέτη για το φάρμακο που δίνει ελπίδα
Σύμφωνα με πρώτα αποτελέσματα της τυχαιοποιημένης κλινικής μελέτης RECOVERY, που τελείωσε στις 8 Ιουνίου, και αφορούσε στην δραστικότητα της δεξαμεθαζόνης, διαπιστώθηκε ότι με τη χορήγηση χαμηλής δόσης δεξαμεθαζόνης για 10 μέρες θα μπορούσε να προληφθεί 1 επιπλέον θάνατος για κάθε περίπου 8 διασωληνωμένους ασθενείς, ενώ μεταξύ των ασθενών που χρειάζονται μόνο οξυγόνο, θα μπορούσε να προληφθεί 1 θάνατος για κάθε 25 ασθενείς περίπου. Η μελέτη RECOVERY ξεκίνησε στο Ηνωμένο Βασίλειο τον Μάρτιο του 2020, ως τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή με σκοπό να δοκιμάσει μια σειρά πιθανών θεραπειών για την COVID-19. Στη μελέτη έχουν ενταχθεί πάνω από 11.500 ασθενείς σε περισσότερα από 175 νοσοκομεία του Εθνικού Συστήματος Υγείας (NHS) του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι επιστήμονες δοκίμασαν τη χορήγηση χαμηλής δόσης δεξαμεθαζόνης (μια μορφή κορτιζόνης η οποία χρησιμοποιείται εδώ και πολλές δεκαετίες σε πολλά νοσήματα και έχει ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση). Σύμφωνα με τα ευρήματα, η χορήγηση της δεξαμεθαζόνης σε διασωληνωμένους ασθενείς μείωσε τους θανάτους κατά 35% (σχετικός κίνδυνος 0.65, δηλαδή 35% ελάττωση του κινδύνου θανάτου, με 95% διάστημα αξιοπιστίας 0.48 έως 0.88, και ήταν στατιστικά σημαντικό σε επίπεδο p=0.0003). Μεταξύ των ασθενών που λάμβαναν συμπληρωματικό οξυγόνο αλλά δεν είχαν ανάγκη διασωλήνωσης κατά την ένταξη στη μελέτη, η θνητότητα ελαττώθηκε κατά 20% (σχετικό κίνδυνος 0.80, με 95% διάστημα αξιοπιστίας 0.67 έως 0.96, και p=0.0021). Όμως, δεν υπήρχε όφελος μεταξύ των ασθενών που δεν χρειάζονταν αναπνευστική υποστήριξη και είχαν πιο ήπια νόσο COVID-19. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα δεδομένα αυτά είναι σημαντικά, καθώς η δεξαμεθαζόνη είναι το πρώτο φάρμακο που αποδεικνύεται ότι βελτιώνει την επιβίωση στην COVID-19. Με βάση την ανακοίνωση αυτών των αποτελεσμάτων το όφελος είναι σαφές και είναι εμφανές στους ασθενείς με πιο σοβαρή νόσο, δηλαδή αυτούς που χρειάζονται διασωλήνωση και σε αυτούς που χρειάζονται συμπληρωματικό οξυγόνο. Επιπλέον, η δεξαμεθαζόνη είναι ένα παλιό, φθηνό και δοκιμασμένο φάρμακο που βρίσκεται σε κάθε φαρμακείο σε όλο τον κόσμο. Οι ερευνητές τώρα ετοιμάζουν τη δημοσίευση της μελέτης με τις πλήρεις λεπτομέρειες και τα αναλυτικά αποτελέσματα ώστε να εκτιμηθούν όλες οι παράμετροι αυτής της θεραπευτικής παρέμβασης. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί όμως ότι ακόμα και με την χορήγηση της δεξαμεθαζόνη και την σχετική μείωση των θανάτων, η θνησιμότητα μεταξύ των διασωληνωμένων ασθενών με COVID-19 παραμένει υψηλή.
Mavrilimumab: Δοκιμές με επιτυχία
Η θνησιμότητα σε ασθενείς με σοβαρή πνευμονία από τη νόσο COVID-19 και συστηματική υπερβολική φλεγμονώδη ανοσολογική απόκριση είναι υψηλή. Η υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού με υπερπαραγωγή κυτταροκινών θεωρείται ένας από τους βασικούς μηχανισμούς που οδηγούν σε ταχεία και απότομη κλινική επιδείνωση ασθενείς με COVID19. Πολλές κυτταροκίνες έχουν ενοχοποιηθεί και διάφορα φάρμακα που αναστέλλουν τη δράση τους έχουν δώσει κάποια ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Σημαντικός παράγοντας φλεγμονής είναι η ιντερλευκίνη-6 και το φάρμακο tocilizumb που την αναστέλλει έχει δοκιμαστεί με κάποια επιτυχία, ενώ βρίσκεται υπό αξιολόγηση σε τυχαιοποιημένες κλινικές δομικές. Επιπλέον και άλλα φάρμακα που δρουν είτε στην ιντερλευκνη-6 είτε σε άλλες κυτταροκίνες ή παράγοντες φλεγμονής αξιολογούνται σε πολλές κλινικές μελέτες. Ο παράγοντας διέγερσης των αποικιών κοκκιοκυττάρων-μακροφάγων (GM-CSF) είναι μια κυτταροκίνη με βασικό ρόλο στη ρύθμιση της φλεγμονής. Η σύνδεση του στον υποδοχέα GM-CSF-α (GM-CSFRa) ενεργοποιεί πολλαπλές οδούς που αυξάνουν την φλεγμονώδη αντίδραση. Δρα στα μακροφάγα και τα ουδετερόφιλα κύτταρα με αποτέλεσμα την αυξημένη έκκριση και άλλων προ-φλεγμονωδών κυτταροκινών, που περιλαμβάνουν την ιντερλευκίνη-6 καιάλλες ιντερλευκίνες (όπως η -1, -23, -12), τον παράγοντα νέκρωσης όγκου, ενώ διεγείρει και άλλες οδούς της φλεγμονής. Είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που συνδέεται με τον υποδοχέα GM-CSFRa και διακόπτει τη μετάδοση της σηματοδότησης από τον GM-CSF. Έχει δείξει αποτελεσματικότητα και ασφάλεια σε αρκετές κλινικές μελέτες σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα και γιγαντοκυτταρική αρτηρίτιδα. Επίσης, φαίνεται να σχετίζεται με χαμηλότερα ποσοστά σοβαρών λοιμώξεων σε σύγκριση με άλλες ανοσορυθμιστικές θεραπείες που χρησιμοποιούνται στη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Σε μικρή προοπτική μελέτη που διεξήχθη στο νοσοκομείο San Raffaele στο Μιλάνο, οι ερευνητές χορήγησαν μια δόση mavrilimumab σε ασθενείς με τεκμηριωμένη λοίμωξη από COVD-19, οι οποίοι δεν ήταν διασωληνωμένοι αλλά νοσηλεύτηκαν λόγω πνευμονίας από τη νόσο και είχαν αυξημένους δείκτες φλεγμονής. Τα αποτελέσματα της μελέτης δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό «The Lancet Rheumatology». Στη μελέτη έλαβαν τη θεραπεία 13 ασθενείς οι οποίοι συγκρίθηκαν με 26 άλλους με παρόμοια χαρακτηριστικά οι οποίοι όμως δεν επιλέχθηκαν με τυχαίο τρόπο αλλά δεν έλαβαν την αγωγή για άλλους λόγους (ο συχνότερος ήταν ότι δεν υπήρχε διαθεσιμότητα του φαρμάκου). Και οι δυο ομάδες ασθενών λάμβαναν την καθιερωμένη θεραπεία κατά την περίοδο που έγινε η μελέτη (Μάρτιος και Απρίλιος 2020) η οποία συμπεριλάμβανε και υδροξυχλωροκίνη και αζιθρομυκίνη. Οι περισσότεροι ασθενείς και στις δύο ομάδες είχαν ανάγκη για συμπληρωματικό οξυγόνο. Στην παρακολούθηση των 28 ημερών, δεν πέθανε κανένας ασθενής που έλαβε mavrilimumab ενώ κατέληξαν επτά (27%) ασθενείς στην ομάδα ελέγχου, με έξι από τους επτά θανάτους να σημειώνονται κατά την πρώτη εβδομάδα παρακολούθησης. Επίσης, όλοι οι ασθενείς στην ομάδα του mavrilimumab και 17 (65%) ασθενείς στην ομάδα ελέγχου είχαν παρουσιάσει κλινική βελτίωση κατά δύο ή περισσότερα σημεία σε μια κλίμακα επτά σημείων. Ένας (8%) ασθενής στην ομάδα του mavrilimumab χρειάστηκε διασωλήνωση σε σύγκριση με εννέα (35%) ασθενείς στην ομάδα ελέγχου. Ο ασθενής που έλαβε mavrilimumab και χρειάστηκε διασωλήνωση βελτιώθηκε κατόπιν εντός της περιόδου παρατήρησης των 28 ημερών. Οι ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με mavrilimumab εμφάνισαν επίσης κλινική βελτίωση σε μικρότερο χρόνο από ό,τι η ομάδα ελέγχου (διάμεσος χρόνος 8 έναντι 19 ημέρες) και έλαβαν εξιτήριο από το νοσοκομείο νωρίτερα (διάμεσος χρόνος 10 έναντι 20 ημέρες). Η ομάδα που έλαβε mavrilimumab εμφάνισε μεγαλύτερη βελτίωση στις παραμέτρους της οξυγόνωσης και της αναπνευστικής λειτουργίας, εμφάνισε πτώση του πυρετού ταχύτερα και εμφάνισε σημαντικότερη και πρωιμότερη ελάττωση στους δείκτες φλεγμονής. Ωστόσο, η μελέτη έχει σημαντικούς περιορισμούς όσον αφορά το μέγεθος της και την έλλειψη τυχαιοποίησης, γι’ αυτό προτείνουν να αξιολογηθεί περαιτέρω σε μεγαλύτερες ελεγχόμενες κλινικές δοκιμές οι οποίες και προγραμματίζονται.
Θεραπεία βλαστοκυττάρων δοκιμάζεται στο Αμπού Ντάμπι
Μια ομάδα γιατρών και ερευνητών στο Κέντρο Βλαστoκυττάρων του Αμπού Ντάμπι, ADSCC, με επικεφαλής τον εφευρέτη και κύριο ερευνητή δρ Yendry Ventura, ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε μια μοναδική νέα θεραπεία για ασθενείς με COVID-19, η οποία όπως φαίνεται, βοηθά το σώμα να καταπολεμήσει τον ιό και να κάνει την ασθένεια λιγότερο επιβλαβή. Η θεραπεία περιλαμβάνει την εξαγωγή βλαστoκυττάρων από το αίμα του ίδιου του ασθενούς και την επανεισαγωγή τους ως νεφελοποιημένη ομίχλη μετά την επανενεργοποίησή τους. Τα αρχικά αποτελέσματα από τη θεραπεία, που χορηγήθηκαν στα ΗΑΕ σε 73 ασθενείς με COVID-19 με μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα, ήταν πολλά υποσχόμενα, με όλους τους ασθενείς να ανταποκρίνονται καλά στη θεραπεία. Ωστόσο, οι ερευνητές τόνισαν ότι τα αποτελέσματα ήταν
προκαταρκτικά και χρειάστηκε περαιτέρω ανάλυση των δεδομένων.
Το ADSCC ανακοίνωσε ότι τα αποτελέσματα αυτής της ανάλυσης έδειξαν ότι η θεραπεία ήταν αποτελεσματική και ασφαλής. «Οι ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με βλαστοκύτταρα βελτιώθηκαν ταχύτερα από εκείνους που έλαβαν μόνο τη βασική/τυπική θεραπεία. Συγκεκριμένα, όσοι έλαβαν θεραπεία με βλαστοκύτταρα παρουσίασαν κλινική βελτίωση εντός των πρώτων 4 ημερών της θεραπείας, όπως αποδεικνύεται από τη χαμηλή βαθμολογία σοβαρότητας. Η τυπική ομάδα θεραπείας χρειάστηκε 8 ημέρες για να δείξει παρόμοια ευρήματα» επεσήμανε η δρ Fatema Alkaabi, συν-κύριος ερευνητής και ειδική αιματολόγος στο Sheikh Khalifa Medical City.
Για τους ασθενείς με σοβαρά συμπτώματα, η διάρκεια της νοσηλείας για όσους έλαβαν θεραπεία με βλαστοκύτταρα ήταν 6 ημέρες κατά μέσο όρο – σημαντικά χαμηλότερη από ό,τι μεταξύ παρόμοιων ασθενών που έλαβαν τη βασική θεραπεία, οι οποίοι πέρασαν κατά μέσο όρο 22 ημέρες στο νοσοκομείο. Περαιτέρω αναλύσεις αποκάλυψαν ότι οι ασθενείς που πήραν θεραπεία με βλαστοκύτταρα είναι 3,1 φορές πιο πιθανό να ανακάμψουν σε λιγότερο από 7 ημέρες από εκείνους που έλαβαν τη βασική θεραπεία ενώ, το 67% των ασθενών που πήραν θεραπεία με βλαστοκύτταρα η ανάκαμψη τους οφείλετε καθαρά σε αυτήν. Το Κέντρο ADSCC ενημέρωσε επίσης ότι είχε εξασφαλίσει προστασία δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, συμπεριλαμβανομένων πνευματικών δικαιωμάτων και τεχνογνωσίας, για τη θεραπεία. Αυτό του άνοιξε τον δρόμο για να καταστήσει διαθέσιμες τις λεπτομέρειες της θεραπείας μέσω διακανονισμού αδειοδότησης μόλις είχε επίσημη έγκριση από την κυβέρνηση των ΗΑΕ.
Τοσιλιζουμάμπη: Νεότερες εξελίξεις σε ασθενείς με Covid-19 & πνευμονία
Πιο συγκεκριμένα, ξεκίνησε η διεθνής κλινική μελέτη φάσης ΙΙΙ REMDACTA για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας της τοσιλιζουμάμπης, σε συνδυασμό με το υπό έρευνα αντιιικό φάρμακο ρεμδεσιβίρη, σε νοσηλευόμενους ενήλικες ασθενείς με Covid-19 σοβαρή πνευμονία. Η ένταξη ασθενών στη μελέτη ξεκίνησε τον Ιούνιο, με στόχο περίπου 450 ασθενείς παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων ασθενών από τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Ευρώπη. Παράλληλα, έχει ολοκληρωθεί η ένταξη ασθενών στη διεθνή κλινική μελέτη φάσης ΙΙΙ COVACTA για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας της ενδοφλεβίως χορηγούμενης τοσιλιζουμάμπης σε συνδυασμό με την καθιερωμένη θεραπεία σε ενήλικες ασθενείς με Covid-19 σοβαρή πνευμονία. Ο συνολικός αριθμός των ασθενών που έχουν ενταχθεί στη μελέτη ανέρχεται στους 450 – έναντι του αρχικού στόχου των 330 ασθενών, ενώ η αύξηση του αριθμού των ασθενών θα επιτρέψει την εξαγωγή πιο αξιόπιστων δεδομένων. Να σημειωθεί ότι το πρωτόκολλο της μελέτης COVACTA επιτρέπει την ένταξη ασθενών, που έχουν λάβει αντιιική θεραπεία, συμπεριλαμβανομένων των υπό διερεύνηση αντιιικών φαρμάκων, ενώ ο σχεδιασμός της μελέτης REMDACTA έχει γίνει με τέτοιον τρόπο ώστε τα δεδομένα που θα προκύψουν, να συμπληρώνουν τα δεδομένα από τη μελέτη COVACTA. Προς το παρόν, δεν υπάρχουν αξιόπιστες, καλά ελεγχόμενες κλινικές μελέτες, που να αξιολογούν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της τοσιλιζουμάμπης στην κλινική θεραπεία της Covid-19 σοβαρής πνευμονίας και η τοσιλιζουμάμπη δεν είναι εγκεκριμένη γι’ αυτήν τη χρήση.
Πώς χορηγείται το φάρμακο
Λαμβάνοντας υπόψη τα διαθέσιμα δεδομένα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων έκρινε ότι το ισοζύγιο οφέλουςκίνδυνου ήταν θετικό σε ασθενείς με πνευμονία και με χορήγηση συμπληρωματικού οξυγόνου δηλαδή ασθενείς με σοβαρή νόσο.
Το remdesivir χορηγείται με έγχυση (στάγδην) σε φλέβα και η χρήση του περιορίζεται σε νοσοκομειακές εγκαταστάσεις στις οποίες οι ασθενείς παρακολουθούνται στενά. H ηπατική και νεφρική λειτουργία θα πρέπει να παρακολουθούνται πριν και κατά τη διάρκεια της θεραπείας, ανάλογα με την περίπτωση. Η θεραπεία θα πρέπει να ξεκινά με έγχυση 200 mg την πρώτη ημέρα, ακολουθούμενη από μία έγχυση 100 mg την ημέρα για τουλάχιστον 5 ημέρες και όχι περισσότερο από 10 ημέρες.
Φάρμακο για τη λευχαιμία δείχνει να είναι αποτελεσματικό έναντι της νόσου Covid-19
Η χρήση του φαρμάκου acalabrutinib σε ασθενείς με σοβαρή νόσο Covid-19 και αναπνευστική δυσχέρεια βελτίωσε τους δείκτες που χαρακτηρίζουν την υπερβολική φλεγμονώδη αντίδραση και πιθανόν την αναπνευστική δυσχέρεια. Το acalabrutinib, ενός αναστολέα της BTK που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της χρόνιας λεμφοκυτταρικής λευχαιμίας και άλλων λεμφωμάτων. Τα πρώιμα αυτά δεδομένα μας έρχονται από μια μικρή κλινική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο «Science Immunology» και υποδηλώνουν ότι ο αποκλεισμός της πρωτεΐνης (BTK) (Bruton tyrosine kinase) μπορεί να παρείχε κλινικό όφελος σε μια μικρή ομάδα ασθενών με σοβαρή COVID-19. Η μελέτη διεξήχθη από ερευνητές στο Κέντρο Έρευνας για τον Καρκίνο στο Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου (NCI) των ΗΠΑ, σε συνεργασία με ερευνητές από το Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων (NIAID).
Οι ερευνητές, σε αυτή την κλινική μελέτη χορήγησαν τον αναστολέα acalabrutinib σε 19 ασθενείς με επιβεβαιωμένη διάγνωση COVID-19 που απαιτούσαν νοσηλεία, εμφάνιζαν χαμηλά επίπεδα οξυγόνου στο αίμα και είχαν ψηλά επίπεδα δεικτών φλεγμονής στο αίμα. Από αυτούς τους ασθενείς, οι 11 λάμβαναν συμπληρωματικό οξυγόνο και οκτώ ήταν διασωληνωμένοι. Μέσα σε 1-3 μέρες από την έναρξη χορήγησης του φαρμάκου, οι περισσότεροι ασθενείς στην ομάδα που λάμβανε συμπληρωματικό οξυγόνο (δεν ήταν όμως διασωληνωμένοι) εμφάνισαν σημαντική πτώση στους δείκτες της φλεγμονής ενώ βελτιώθηκαν και οι δείκτες οξυγόνωσης.
Οι 8 από τους 11 ασθενείς έλαβαν εξιτήριο από το νοσοκομείο. Στους ασθενείς που ήταν διασωληνωμένοι το όφελος από τη χορήγηση του acalabrutinib ήταν λιγότερο εμφανές. Οι 4 από τους 8 μπόρεσαν να αποσωληνωθούν και 2 κατέληξαν. Οι συγγραφείς σημειώνουν ότι η ομάδα των διασωληνωμένων ασθενών ήταν κλινικά διαφορετική και περιελάμβανε ασθενείς που βρίσκονταν διασωληνωμένοι για μεγάλο χρονικό διάστημα και εμφάνιζαν σημαντική δυσλειτουργία πολλαπλών οργάνων. Σε δείγματα αίματος από τους ασθενείς διαπιστώθηκε ότι τα επίπεδα διαφόρων κυτταροκινών [όπως η ιντερλευκίνη-6 (IL-6)], μειώθηκαν μετά τη θεραπεία με acalabrutinib. Επιπλέον ο αριθμός των λεμφοκυττάρων, ενός τύπου λευκών αιμοσφαιρίων που ελαττώνεται σε σοβαρή COVID-19, βελτιώθηκε γρήγορα στους περισσότερους ασθενείς.
Οι μεταβολές αυτές ήταν πιο δραματικές σε ασθενείς που δεν ήταν διασωληνωμένοι και πιθανόν σε πρωιμότερο στάδιο της νόσου, ενώ στους ασθενείς που ήταν διασωληνωμένοι οι μεταβολές ήταν λιγότερο σταθερές και σημαντικές. Οι ερευνητές εξέτασαν επίσης κύτταρα αίματος από ασθενείς με σοβαρή COVID-19 που δεν συμμετείχαν στη μελέτη. Σε σύγκριση με δείγματα από υγιείς εθελοντές, διαπίστωσαν ότι οι ασθενείς με σοβαρή COVID-19 εμφάνιζαν υψηλότερη δραστηριότητα της πρωτεΐνης BTK και μεγαλύτερη παραγωγή της κυτταροκίνης IL-6. Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι το acalabrutinib μπορεί να ήταν αποτελεσματικό επειδή ο στόχος του, η BTK, είναι υπερδραστήρια στα κύτταρα του ανοσοποιητικού σε σοβαρή COVID-19. Με βάση τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης σχεδιάστηκε μια τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη κλινικής δοκιμή (μελέτη CALAVI), η οποία θα εξετάσει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του acalabrutinib σε ασθενείς με σοβαρή COVID-19.
