Του Ολύμπιου Παπαδημητρίου*
Η πανδημία της νόσου COVID-19 ήταν και παραμένει μία πρωτόγνωρη εμπειρία για όλους μας. Έχουμε ήδη συμπληρώσει ένα χρόνο από τον πρώτο περιορισμό μετακινήσεων στη χώρα μας και αν θελήσουμε να κοιτάξουμε πόσο έχει αλλάξει η ζωή μας, θα δούμε πως τίποτα δεν είναι πλέον ίδιο. Ένας ιός εξελίχθηκε σε μία επικίνδυνη πανδημία και αποδείχθηκε πως μέσα σε λίγους μήνες ήταν αρκετός για να αλλάξει και ολόκληρο τον κόσμο και παγιωμένες συνήθειες. Βρισκόμαστε σε ένα καινούργιο περιβάλλον, με διαφορετικές προτεραιότητες και πάνω απ’ όλα με ένα νέο αναθεωρημένο τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας κάθε σύγχρονης κοινωνίας και οικονομίας. Σε αυτήν τη νέα πραγματικότητα, όμως, ένα είναι το αγαθό που παραμένει -ιδιαίτερα μετά από αυτήν την πρωτόγνωρη εμπειρία- η απόλυτη προτεραιότητα. Η καλή Υγεία! Αποτελεί προϋπόθεση για την επιβίωσή μας αλλά και κρίσιμο καταλύτη για την ευημερία κάθε σύγχρονης κοινωνίας και για την ανάπτυξη της οικονομίας. Η διασφάλιση της Υγείας είναι ο κοινός παρονομαστής σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, για να χαιρόμαστε κάθε ανθρώπινη επαφή, να εργαζόμαστε, να απολαμβάνουμε τα επιτεύγματα της ανθρωπότητας, να ζούμε κάθε στιγμή και πάνω απ’ όλα να ονειρευόμαστε για εμάς και τα παιδιά μας.
Αυτός είναι εδώ και χρόνια ο στόχος του φαρμακευτικού κλάδου, πολύ πριν από τις πρόσφατες ανατροπές. Η υπεράσπιση του σημαντικότερου αγαθού της Υγείας και της ζωής. Επενδύουμε καθημερινά στην καινοτομία και την έρευνα για την ανακάλυψη νέων θεραπειών. Η προσπάθειά μας είναι διαρκής, μέσα από αυτήν εξελισσόμαστε και προοδεύουμε.
Το επιβεβαιώσαμε και στην πρόκληση της πανδημίας όπου η πρωτόγνωρη, σε ταχύτητα και αποτελεσματικότητα, ανακάλυψη εμβολίων κατά της COVID- 19 αποτέλεσε ένα μνημειώδες επίτευγμα, σωτήριο για την ανθρωπότητα. Επίτευγμα μιας εξίσου μοναδικής συνεργασίας μεταξύ φαρμακευτικού κλάδου, επιστημόνων, διεθνών οργανισμών, ερευνητικής κοινότητας, κυβερνήσεων, ρυθμιστικών αρχών και ακαδημαϊκών φορέων με ευελιξία και ταχύτητα.
Εκατομμύρια δόσεις έχουν παραδοθεί ήδη στην Ε.Ε. από την πρώτη έγκριση εμβολίου για τον COVID-19 από τον EMA μέσα σε λίγους μήνες και η διαδικασία παραγωγής εμβολίων προχωρά με ταχύτατους ρυθμούς μέσω της διαρκώς διευρυμένης συνεργασίας πολλών φαρμακευτικών κολοσσών: η GSK συνεργάζεται με την CureVac, η Bayer με την CureVac, η Sanofi συνεργάζεται με την Pfizer / BioNTech, η Rovi συνεργάζεται με τη Moderna, η Novartis με την Pfizer/BioNTech, η Moderna με τη Lonza, η AstraZeneca έχει δημιουργήσει περισσότερες από δώδεκα περιφερειακές αλυσίδες εφοδιασμού, συνεργαζόμενη με περισσότερους από 20 συνεργάτες εφοδιασμού σε περισσότερες από 15 χώρες κοκ. Αλλά και στη χώρα μας ξεπεράσαμε ήδη το κατώφλι των 3.000.000
εμβολιασμών, περίπου 1.500.000 συμπολίτες μας έχουν ολοκληρώσει και τις δυο δόσεις.
Παράλληλα, ενισχύονται οι ερευνητικές προσπάθειες για την ανεύρεση της κατάλληλης θεραπείας. Ήδη ένα ενδοφλέβιο αντιιικό (το remdesivir της Gilead Sciences) αποδείχθηκε ότι μειώνει μετρίως τη διάρκεια της νοσηλείας σε ασθενείς. Ομοίως, οι θεραπείες μονοκλωνικών αντισωμάτων (από τις Eli Lilly και Regeneron) βοήθησαν να κρατήσουν πολλούς ασθενείς υψηλού κινδύνου έξω από το νοσοκομείο. Μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες (Merck, Ridgeback Bio, Atea Pharmaceuticals, Pfizer) έχουν ξεκινήσει ήδη κλινικές μελέτες για στοματική αντιική θεραπεία (ένα αντιικό χάπι).
Ταυτόχρονα, από την πρώτη στιγμή ο ΣΦΕΕ με τις εταιρείες μέλη του έδωσε δυναμικό παρών στη μάχη αυτή, προχωρώντας σε δωρεές νοσοκομειακού εξοπλισμού για ΜΕΘ, φαρμακευτικού και υγειονομικού υλικού. Αλλά και μέσω της πρωτοβουλίας κοινωνικής υπευθυνότητας «προΣfΕΕρουμε» -που υλοποιείται σε συνεργασία με τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό (ΕΕΣ) και έως σήμερα έχει συνδράμει με φαρμακευτικά σκευάσματα, υγειονομικό υλικό και είδη πρώτης ανάγκης σε παιδιά και λοιπές ευάλωτες κοινωνικά ομάδες, που φιλοξενούνται σε Δομές και Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας, σε 17 περιοχές ανά τη χώρα- ο ΣΦΕΕ καλύπτει το κόστος του υγειονομικού υλικού και των απαραίτητων αναλωσίμων για την προστασία του εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού των κινητών μονάδων του ΕΕΣ, τα οποία θα διεξάγουν μαζικά rapid test ανίχνευσης της COVID-19 σε δικαστικούς λειτουργούς και εργαζόμενους του υπουργείου Δικαιοσύνης.
Η πανδημία της COVID-19 όμως επιδείνωσε ραγδαία και τις χρόνιες παθογένειες των συστημάτων υγείας, δίνοντας το σινιάλο σε όλες τις χώρες για αναπροσαρμογή των πολιτικών υγείας βάσει των νέων προτεραιοτήτων που αναδείχθηκαν. Είναι η στιγμή συνεπώς να αποκατασταθούν ελλείψεις και στρεβλώσεις δεκαετιών και στη χώρα μας. Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια άλλων καθυστερήσεων στη λήψη και κυρίως εφαρμογή των αναγκαίων της αποφάσεων που θα θωρακίσουν το σύστημα υγείας της. Και ένα ισχυρό σύστημα υγείας έχει ως βασική συνιστώσα μια βιώσιμη φαρμακευτική πολιτική.
Μία πολιτική που ενισχύει και ενθαρρύνει τη φαρμακευτική καινοτομία και δεν την υπονομεύει, προσελκύει σημαντικές παραγωγικές επενδύσεις έρευνας & ανάπτυξης με κίνητρα αντί να τις αποθαρρύνει -με άδικες και υπέρογκες υποχρεωτικές επιστροφές και εκπτώσεις -, διασφαλίζει την κάλυψη των ρεαλιστικών και σύγχρονων βάσει επιστημονικών και επιδημιολογικών δεδομένων- αναγκών των Ελλήνων πολιτών και τους εξασφαλίζει την άμεση και έγκαιρη πρόσβαση στις νέες καινοτόμες θεραπείες που εισάγει η φαρμακευτική καινοτομία παγκοσμίως καθημερινά. Παράλληλα, η υγειονομική φροντίδα οφείλει να εστιάσει πολύ περισσότερο στην πρόληψη και τον έλεγχο των ασθενειών. Η επένδυση στην πρόληψη είναι επένδυση στη δημόσια υγεία και την οικονομία.
Είναι γεγονός πως την τελευταία διετία έχουν γίνει βήματα προς την κατεύθυνση των κινήτρων, όπως η δυνατότητα συμψηφισμού των επενδύσεων σε κλινικές μελέτες με το clawback που καλείται να καταβάλει κάθε εταιρεία, καθώς και ο τριπλασιασμός του φορολογικού συντελεστή υπερέκπτωσης, ο οποίος από το 33% πήγε στο 100% για επενδύσεις σε Έρευνα & Ανάπτυξη. Όπως και η απόφαση της Πολιτείας να εξαιρέσει τα εμβόλια από τη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη και να τα χρηματοδοτήσει με επιπλέον πόρους είναι απόλυτα σωστή.
Παρ’ όλα αυτά, η εποχή και οι προκλήσεις πλέον απαιτούν άλματα για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις ανάγκες της χώρας.
Απαιτούν ειλικρίνεια και αποφασιστικότητα για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, τις οποίες ο ΣΦΕΕ, ως υπεύθυνος κοινωνικός εταίρος, έχει μελετήσει ενδελεχώς (μελέτη Deloitte 2020) και καταθέσει στην κυβέρνηση μέσα από ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο με 7 κεντρικούς πυλώνες δράσεων:
- Επαναπροσδιορισμός της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τις τρέχουσες και μελλοντικές ανάγκες.
- Εισαγωγή ενός νέου τρόπου λειτουργίας για τη συνταγογράφηση φαρμάκων, με κριτήριο την αποτελεσματικότητα, ώστε να εξορθολογίζεται η κατανάλωση τόσο για τα φάρμακα λιανικής όσο και για τα νοσοκομειακά φάρμακα.
- Αναθεώρηση του μηχανισμού επιστροφών (clawback), ώστε να λειτουργήσει ως κίνητρο για τη μείωση των υπερβολικών δαπανών σε όλο το σύστημα, διατηρώντας παράλληλα τη βιωσιμότητα της βιομηχανίας. Τόσο οι πέντε τελευταίες εκθέσεις ενισχυμένης εποπτείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Surveillance Reports της Commission) όσο και η πρόσφατη έκθεση του Πισσαρίδη, υπογραμμίζει το γεγονός πως ο μηχανισμός υποχρεωτικών επιστροφών έχει λάθος εφαρμογή, δημιουργεί ηθικό κίνδυνο και δεν είναι βιώσιμος.
- Εξασφάλιση προσιτής, δίκαιης και έγκαιρης πρόσβασης στις καινοτόμες θεραπείες μέσω μιας αποτελεσματικής, δυναμικής και συνεχούς διαδικασίας αξιολόγησης των τεχνολογιών υγείας (ATY).
- Δημιουργία περιβάλλοντος που επιτρέπει τον προγραμματισμό, διευκολύνει την ανάπτυξη και προσελκύει επενδύσεις με στόχο την επίτευξη συνολικής οικονομικής και επιχειρηματικής ανάπτυξης.
- Δημιουργία ξεκάθαρης δομής διακυβέρνησης για όλους τους οργανισμούς που εμπλέκονται στην αλυσίδα αξίας της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στη χώρα και αξιοποίηση ψηφιακών τεχνολογιών για την αύξηση της συνολικής απόδοσής της.
- Καλλιέργεια νέας νοοτροπίας για το ρόλο των φαρμακευτικών εταιρειών στο περιβάλλον της ελληνικής υγειονομικής περίθαλψης. Οι φαρμακευτικές εταιρείες πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στις δραστηριότητες ΕΚΕ και να διασφαλίζουν δεοντολογικές πρακτικές.
Προς το παρόν όμως αυτά τα κρίσιμα βήματα, τα οποία αποτελούν και κεντρικές δράσεις του Εθνικού Σχέδιου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», βαλτώνουν μεταξύ θετικών δηλώσεων για συνεργασία -MoU Πολιτείας και φαρμακοβιομηχανίας- και καλών προθέσεων -για μεταρρυθμίσεις και στήριξη της έρευνας και καινοτομίας-, χωρίς χειροπιαστές πρωτοβουλίες ή αποτελέσματα.
Η φαρμακοβιομηχανία σε αυτήν την προσπάθεια συνεργασίας δηλώνει εμφατικά ΝΑΙ με όλες τις δυνάμεις της ώστε να αξιοποιηθεί η δυναμική του κλάδου και για τη δημόσια υγεία και για την οικονομική ανάπτυξη.
