Της Θεοδώρας Αντωνακάκη*
Όπως δήλωσε πρόσφατα η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θα είναι η κινητήρια δύναμη για την επανεκκίνηση της οικονομίας· μέσα από τις επενδύσεις θα πρέπει να αποφύγουμε να επιστρέψουμε σε παλιές, ρυπογόνες συνήθειες και να βγούμε καλύτεροι από την παγκόσμια κρίση. Έτσι, μπορούμε να μετατρέψουμε την κρίση σε μία ευκαιρία για να ξαναχτίσουμε πιο ανθεκτικές οικονομίες και να πετύχουμε μια μετάβαση δίκαιη για όλους, χωρίς αποκλεισμούς.
Οι πρωτόγνωρες συνθήκες της πανδημίας απέδειξαν στην πράξη ότι το περιβάλλον μπορεί να γίνει καθαρότερο και τα οικοσυστήματα πιο εύρωστα. Παρόλη την τρέχουσα μείωση των τιμών του πετρελαίου, η χρήση των ΑΠΕ εξακολουθεί να είναι ανταγωνιστική και να δείχνει πως η μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία με μηδενικές καθαρές εκπομπές, με προστασία του περιβάλλοντος και μετριασμό της κλιματικής αλλαγής μπορεί να είναι οικονομικά βιώσιμη.
Από τους 17 στόχους που έχει θέσει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) για τη βιωσιμότητα, η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) επενδύει σημαντικά στον Στόχο 13, τη δράση για το κλίμα, και είναι από τις πρώτες κεντρικές τράπεζες που ασχολήθηκαν ενεργά με το θέμα, συστήνοντας το 2009 την Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε σχετική έκθεση το Official Monetary and Financial Institutions Forum (OMFIF), η Τράπεζα της Ελλάδος, η Τράπεζα της Αγγλίας και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι οι τρεις κεντρικές τράπεζες που το 2019 προέβαλαν περισσότερο το ζήτημα της μεταβολής του κλίματος. Επιπλέον, στην ίδια έκθεση, ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γιάννης Στουρνάρας αναδεικνύεται παγκόσμια ως ο κεντρικός τραπεζίτης που έχει πραγματοποιήσει τις περισσότερες ομιλίες με θέμα την κλιματική αλλαγή.
Η έρευνα της ΕΜΕΚΑ δείχνει ότι το κόστος των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής θα είναι ιδιαίτερα υψηλό εάν δεν μετριαστεί η μεταβολή του κλίματος. Επιπλέον, με τη σχεδιασμένη και έγκαιρη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία προκύπτουν ευκαιρίες σε όλους τους τομείς, ευκαιρίες που συνδέονται με νέες πρακτικές και τη δημιουργία καινοτόμων προϊόντων, με επενδύσεις στην ενεργειακή αποδοτικότητα και την εξοικονόμηση ενέργειας, με νέες υποδομές και νέες θέσεις εργασίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), στου οποίου την επιτροπή σχεδιασμού και παρακολούθησης συμμετέχει και η ΤτΕ, αποτελεί στρατηγικό σχέδιο της χώρας και περιλαμβάνει τον οδικό χάρτη για την επίτευξη συγκεκριμένων ενεργειακών και κλιματικών στόχων έως το 2030, ενώ παράλληλα προετοιμάζει τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050. Το ΕΣΕΚ αναλύει προτεραιότητες και μέτρα πολιτικής σε ένα ευρύ φάσμα αναπτυξιακών και οικονομικών δραστηριοτήτων, ενώ δρομολογεί την απολιγνιτοποίηση του τομέα της ηλεκτροπαραγωγής και προδιαγράφει το μετασχηματισμό του ενεργειακού τομέα, μέσα από τις κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά αποδοτικότερες πολιτικές.
Πέρα από τη μετάβαση σε μία οικονομία χαμηλών εκπομπών, η έρευνα της ΕΜΕΚΑ υπογραμμίζει τη σημασία ύπαρξης πολιτικής προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, ως μέτρο μείωσης των ζημιών. Έτσι, στο πλαίσιο Μνημονίου Συνεργασίας που υπεγράφη από την ΤτΕ με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) και την Ακαδημία Αθηνών, σχεδιάστηκε η Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, και τώρα παρακολουθείται η εφαρμογή της μέσα από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Life IP “Boosting the implementation of adaptation policy across Greece” (www.adaptivegreece.gr). Το οκταετές αυτό πρόγραμμα αποτελεί σήμερα το σημαντικότερο έργο για την προσαρμογή της χώρας μας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και την υλοποίηση των αναγκαίων μέτρων προσαρμογής σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
Παράλληλα, προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και της χρηματοδότησης της μετάβασης σε μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία, ο ΟΗΕ, μέσω του Environment Programme Finance Initiative (UNEP FI), θέτει αρχές αειφορίας στο πλαίσιο της λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της σύγχρονης τραπεζικής, ασφαλιστικής και επενδυτικής πρακτικής. Οι Αρχές Υπεύθυνης Τραπεζικής αποβλέπουν στον καθορισμό του ρόλου και των ευθυνών του τραπεζικού τομέα για ένα βιώσιμο μέλλον, ενώ η Τράπεζα της Ελλάδος είναι η πρώτη παγκοσμίως κεντρική τράπεζα που τις υποστήριξε. Οι Αρχές έχουν στόχο τη δημιουργία αξίας τόσο για τους μετόχους όσο και για την κοινωνία, ενώ οι τράπεζες που τις υιοθετούν ελέγχουν και υπολογίζουν την επίδραση των χρηματοδοτήσεών τους και δημοσιοποιούν τον θετικό ή αρνητικό αντίκτυπό τους, στην κοινωνία και το περιβάλλον.
Επιπλέον, οι κεντρικές τράπεζες και οι εποπτικές αρχές έχουν πλέον ξεκινήσει να παρακολουθούν τους πιθανούς κινδύνους από την κλιματική αλλαγή για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, καθώς και να λαμβάνουν υπόψη την κλιματική επίδραση μελλοντικών προγραμμάτων αγοράς τίτλων και επενδύσεων στα χαρτοφυλάκιά τους. Το Network of Central Banks and Supervisors for Greening the Financial System (NGFS), του οποίου μέλος είναι η Τράπεζα της Ελλάδος, δημοσίευσε συστάσεις για την ενίσχυση του ρόλου του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού, αλλά και οδηγό για τη διαχείριση των ιδίων χαρτοφυλακίων των κεντρικών τραπεζών(1). Παράλληλα, αναμένεται μέσα στο επόμενο διάστημα να δημοσιευτούν από το NGFS νέες μελέτες σε σχέση με τις βέλτιστες πρακτικές για την εποπτεία και τη διαχείριση των περιβαλλοντικών κινδύνων που θα απευθύνονται στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και στις αρχές εποπτείας αυτών.
Αναπόφευκτα, για να επιτευχθεί μακροπρόθεσμα η βιώσιμη ανάπτυξη απαιτούνται ευρείας κλίμακας προσαρμογές στις καθιερωμένες πρακτικές. Σε αυτή τη διαδικασία, όπως μας δίδαξε η τρέχουσα πανδημία, αναδεικνύεται κομβικός ο ρόλος της επιστήμης. Στο ζήτημα της αλλαγής του κλίματος, η επιστημονική κοινότητα έχει προ πολλού δημιουργήσει ένα ισχυρό ερευνητικό υπόβαθρο και συστήνει μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Μένει να ακολουθήσουμε τις συστάσεις των επιστημόνων.
Περισσότερα στοιχεία για το σχετικό έργο της Τράπεζας της Ελλάδος βρίσκονται στη σελίδα: https://www.bankofgreece.gr/trapeza/koinwnikh-eythynh/viwsimotita-klimatikh-allagh
(1) Οι εκθέσεις του NGFS είναι διαθέσιμες στις σελίδες
https://www.banque-france.fr/en/communique-de-presse/ngfscalls-action-central-banks-supervisors-and-all-relevant-stakeholders-greening-financial-system και
https://www.dnb.nl/binaries/ngfs-a-sustainable-and-responsible-investmentguide_tcm46-385984.pdf
