Η κλιματική αλλαγή αποτελεί παγκόσμια πρόκληση και πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω μιας συντονισμένης διεθνούς λύσης. Ως εξ ορισμού παγκόσμια βιομηχανία, η ναυτιλία απαιτεί παγκόσμιους κανόνες και θα πρέπει να συμβάλλει, στον βαθμό που της αναλογεί, στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (Greenhouse Gas Emissions – GHG) εντός του πλαισίου του ΙΜΟ, που αποτελεί τον αρμόδιο για τη ρύθμιση θεμάτων της παγκόσμιας ναυτιλίας διεθνή οργανισμό.
Τα παραπάνω αποτελούν την κεντρική θέση του ελληνικού εφοπλισμού έτσι όπως αυτή καταγράφεται στην ετήσια έκθεση της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών (2017-2018) που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα. Η έκθεση καταπιάνεται με τα βασικότερα περιβαλλοντικά θέματα που απασχολούν τη ναυτιλία στην τρέχουσα συγκυρία όπως είναι:
- Η αρχική στρατηγική του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) ΙΜΟ για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και πορεία προς απεξάρτηση της ναυτιλίας από τον άνθρακα
- οι εκπομπές οξειδίου του θείου (SOx) και η μετάβαση στο νέο καθεστώς
- η διαχείριση του θαλασσίου έρματος και
- η ανακύκλωση πλοίων.
Αναφορικά με το πρώτο θέμα, την αρχική στρατηγική του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) ΙΜΟ για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών τονίζει ότι πρέπει να αποφευχθούν εθνικές και περιφερειακές πρωτοβουλίες και να διασφαλιστεί και να αξιοποιηθεί περαιτέρω η ουσιαστική πρόοδος που επιτελέστηκε στο επίπεδο του ΙΜΟ, όπως αποδεικνύεται από την πρόσφατη πρόοδο που σημειώθηκε όσον αφορά τις εκπομπές GHG από πλοία. Σε μια απόφαση – ορόσημο, η Επιτροπή Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος (MEPC 72) του ΙΜΟ υιοθέτησε τον Απρίλιο του 2018 μια φιλόδοξη αρχική στρατηγική μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, σε ευθυγράμμιση με την επιθυμητή πορεία για απεξάρτηση της ναυτιλίας από τον άνθρακα, η οποία ουσιαστικά υπερκαλύπτει τις δεσμεύσεις των κρατών μερών της Συμφωνίας του Παρισιού. Η ΕΕΕ καλωσορίζει την υιοθέτηση της ανωτέρω στρατηγικής του ΙΜΟ. Η στρατηγική αυτή σηματοδοτεί την αρχή μιας μακράς και δύσκολης προσπάθειας με στόχο την ανάπτυξη και εφαρμογή λειτουργικών παγκόσμιων μέτρων, κατά τρόπο που να εγγυάται τη ναυτική ασφάλεια και ισότιμους όρους ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, ελαχιστοποιώντας παράλληλα πιθανές δυσμενείς επιπτώσεις για ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας και του διεθνούς εμπορίου. Ωστόσο, στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ναυτιλία δεν ελέγχει την παγκόσμια ζήτηση για τη θαλάσσια μεταφορά εμπορευμάτων και, εάν δεν υπάρξει σημαντική πρόοδος στον τομέα των εναλλακτικών καυσίμων και της τεχνολογίας πλοίων, θα παραμείνει εξαρτημένη από τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Ως εκ τούτου, η μακροπρόθεσμη ικανότητα της ναυτιλίας να παραμείνει στη συμφωνημένη πορεία μείωσης των εκπομπών GHG εξαρτάται αναπόφευκτα από την απαραίτητη διαθεσιμότητα παγκοσμίως εναλλακτικών καυσίμων χαμηλής ή μηδενικής περιεκτικότητας σε άνθρακα, τα οποία παράλληλα είναι ασφαλή για την αποτελεσματική λειτουργία του παγκόσμιου στόλου. Αυτή η επιφύλαξη είναι απολύτως καθοριστικής σημασίας για την απεξάρτηση της ναυτιλίας από τον άνθρακα. Μελλοντικά, η υιοθέτηση του υποχρεωτικού παγκόσμιου συστήματος συλλογής δεδομένων (Global Data Collection System – DCS) του ΙΜΟ για την κατανάλωση καυσίμων των πλοίων θα προσφέρει στοιχεία για την αναθεώρηση της αρχικής στρατηγικής το 2023, καθώς και τις προσεχείς εργασίες σχετικά με τα μέτρα εφαρμογής της στρατηγικής. Επίσης, ενδέχεται να προκριθεί ένα αγορακεντρικό μέτρο (Market Based Measure – MBM), παρά το γεγονός ότι αυτό δεν προσφέρει μια μακροπρόθεσμη λύση με πραγματικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Στην πραγματικότητα, αυτό θα αποτελεί έναν φόρο επί του θαλασσίου εμπορίου. Όμως, σε περίπτωση που ένα ΜΒΜ κριθεί απαραίτητο για τον βραχυπρόθεσμο ή μεσοπρόθεσμο μετριασμό των εκπομπών GHG, η διεθνής ναυτιλία έχει σαφή προτίμηση για ένα σύστημα επιβολής τέλους επί ναυτιλιακών καυσίμων, το οποίο θα διαχειρίζεται ο ΙΜΟ. Η στρατηγική του ΙΜΟ στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα στα κράτη, τους εφοπλιστές, τους προμηθευτές καυσίμων και ενέργειας, τα ναυπηγεία, τους νηογνώμονες, τους κατασκευαστές ναυτικών μηχανών, τα κέντρα έρευνας, καθώς και σε άλλους ενδιαφερόμενους να συνεργαστούν ώστε να αναπτύξουν τα απαραίτητα εργαλεία για την επιτυχή εφαρμογή αυτής της ιστορικής απόφασης. Η ΕΕΕ θα εργαστεί με συνεπή και εποικοδομητικό τρόπο με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη για την επίτευξη αυτού του σκοπού.
Καύσιμα μειωμένου θείου
Αναφορικά με την απόφαση του ΙΜΟ, τον Οκτώβριο του 2016, για την εφαρμογή από 1/1/2020 ανώτατου ορίου 0,5% στην περιεκτικότητα σε θείο στα ναυτιλιακά καύσιμα (εκτός των περιοχών ελέγχου των εκπομπών) η ΕΕΕ επισημαίνει τις εύλογες ανησυχίες της ναυτιλίας. Μεταξύ αυτών, συγκαταλέγονται η διαθεσιμότητα και η καταλληλότητα των scrubbers, τα οποία θα έχουν τοποθετηθεί μόνο σε ένα μικρό ποσοστό του παγκόσμιου στόλου μέχρι το 2020, καθώς και η ικανότητα της βιομηχανίας διύλισης να προμηθεύει την αγορά με επαρκείς ποσότητες συμβατών καυσίμων χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο. Ωστόσο, η πιο πιεστική πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η ναυτιλία είναι η ασφάλεια. Η μετάβαση σε καύσιμα χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο, ιδίως σε μίγματα διαφορετικών καυσίμων, εγείρει διάφορα ζητήματα που σχετίζονται με τη σταθερότητα, τη συμβατότητα και τα σημεία ανάφλεξης χαμηλότερα από την ελάχιστη απαίτηση της Διεθνούς Σύμβασης (ΔΣ) SOLAS. Επίσης, ο έλεγχος της συμμόρφωσης των απαιτήσεων για τις εκπομπές θείου κατά ομοιόμορφο τρόπο ώστε να εξασφαλιστούν ίσοι όροι ανταγωνισμού θα δημιουργήσει νέες προκλήσεις. Η ΕΕΕ υποστηρίζει την ομαλή μετάβαση στα νέα όρια περιεκτικότητας σε θείο των ναυτιλιακών καυσίμων στην ανοικτή θάλασσα, τα οποία θα παράσχουν στη ναυτιλία και τη βιομηχανία διύλισης την ευελιξία που χρειάζονται για την εξομάλυνση των εκκρεμών ζητημάτων. Επιπρόσθετα, η MEPC 72 ενέκρινε σχέδιο τροποποιήσεων στο Παράρτημα VI της ΔΣ MARPOL, που απαγορεύουν τη μεταφορά καυσίμων, που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις (non – compliant fuels), για καύση με σκοπό την πρόωση ή την εκτέλεση λειτουργιών επί του πλοίου. Οι εν λόγω τροποποιήσεις θα υποβληθούν στην MEPC 73 προς υιοθέτηση.
Διαχείριση θαλασσίου έρματος
Μετά τη θέση σε ισχύ της Διεθνούς Σύμβασης για τη Διαχείριση του Θαλασσίου Έρματος των Πλοίων (Ballast Water Management Convention – BWMC) και παρά τη συμφωνία στον ΙΜΟ για ένα πιο πρακτικό και ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα για την εφαρμογή της, οι ναυτιλιακές εταιρείες καλούνται να λάβουν σημαντικές επενδυτικές αποφάσεις για τον υπάρχοντα στόλο τους, ώστε να συμμορφωθούν με την ανωτέρω Δ.Σ. του ΙΜΟ, ενώ εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές αβεβαιότητες. Ο ΙΜΟ έχει εγκαινιάσει μια δράση (Experience-Building Phase – EBP), προκειμένου να ανταποκριθεί στις προκλήσεις που μπορεί να προκύψουν κατά την εφαρμογή της BWMC. Τα κράτη-μέλη του ΙΜΟ, ως κράτη σημαίας, κράτη λιμένα, καθώς και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, ενθαρρύνονται να αρχίσουν τη συλλογή δεδομένων και να συμβάλουν σε μια συστηματική και τεκμηριωμένη επισκόπηση με στόχο τη βελτίωση της BWMC μέσω κατάλληλων τροποποιήσεων.
Κατά τον χρόνο που θα διαρκεί η ανωτέρω δράση στον ΙΜΟ, η ΕΕΕ καλεί τις αρχές των ΗΠΑ να δείξουν ευελιξία στη μεταχείριση αυτών που προηγήθηκαν στη συμμόρφωση, αναφορικά με περιπτώσεις όπου διαπιστώνεται περιστασιακά υπέρβαση των κανόνων που αφορούν στην απόδοση των προτύπων διαχείρισης του θαλασσίου έρματος.
Ανακύκλωση πλοίων
Η Διεθνής Σύμβαση του Χονγκ Κονγκ (IMO 2009 International Convention for the Safe and Environmentally Sound Recycling of Ships – HKC) για την ασφαλή και φιλική προς το περιβάλλον ανακύκλωση πλοίων καθορίζει τις αναγκαίες προϋποθέσεις που διασφαλίζουν ότι τα πλοία που έχουν ολοκληρώσει τον οικονομικό τους κύκλο, οδηγούνται σε διάλυση με ασφαλείς και φιλικές προς το περιβάλλον διαδικασίες ανακύκλωσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ΕΕΕ υποστηρίζει τις μεταβατικές κοινές Κατευθυντήριες Οδηγίες της ναυτιλιακής βιομηχανίας, οι οποίες εμμένουν στην τήρηση των απαιτήσεων της HKC. Η κύρωση της HKC καθίσταται ακόμη πιο σημαντική εν όψει της έναρξης ισχύος, στα τέλη του 2018, του Κανονισμού της ΕΕ (Ship Recycling Regulation – SRR) για την ανακύκλωση των πλοίων, επιτρέποντας στα πλοία με σημαία κράτους-μέλους της ΕΕ να διαλυθούν μόνο σε ναυπηγεία ανακύκλωσης εγκεκριμένα από την ΕΕ, τα οποία ωστόσο επί του παρόντος έχουν ανεπαρκή χωρητικότητα και δεν δύνανται να ανταποκριθούν στη ζήτηση διάλυσης πλοίων με σημαία κράτους-μέλους της Ε.Ε. Δυστυχώς, η έγκριση των μεγαλύτερων ναυπηγείων ανακύκλωσης στον κόσμο, που βρίσκονται κυρίως στην Ασία αλλά και στις ΗΠΑ, έχει επανειλημμένα αναβληθεί. Τα ναυπηγεία στις μεγάλες χώρες ανακύκλωσης πλοίων πρέπει να παροτρυνθούν να συμμορφωθούν με τη Διεθνή Σύμβαση του Χονγκ Κονγκ, ενώ η κύρωσή της θα πρέπει να επιταχυνθεί. Δεδομένης αυτής της πρόκλησης, καθίσταται προφανές ότι χωρίς την ταχεία κύρωση της HKC τόσο από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. όσο και από τρίτες χώρες, και την επακόλουθη θέση του σε ισχύ, ο SRR της Ε.Ε. θα εισαγάγει ένα διαφορετικό και κατά συνέπεια ανεπιθύμητο περιφερειακό καθεστώς. Ωστόσο, η κύρωση της HKC αποτελεί μόνο ένα μέρος της εξίσωσης. Για να εφαρμοστεί αυτή με επιτυχία, θα πρέπει οι εγκαταστάσεις ανακύκλωσης να εντείνουν τις προσπάθειές τους για να συμμορφωθούν με την HKC. Συνεπώς, η ΕΕΕ υποστηρίζει την παγκόσμια εκστρατεία του ICS που ενθαρρύνει ναυπηγεία ανακύκλωσης, κυρίως εκείνα που βρίσκονται σε χώρες της Νότιας Ασίας με σημαντική χωρητικότητα, να καταστούν συμβατά με την HKC και να αποκτήσουν σχετική πιστοποίηση.
