Ξεπερνούν το 30% του συνόλου των στερεών αποβλήτων της χώρας μας τα γεωργικά απόβλητα, ενώ ανησυχητικό είναι ότι δεν διαθέτουμε σχεδιασμό για τη διαχείρισή τους, σύμφωνα με τους επιστήμονες.
Εκτιμάται ότι 6,5 Mt πλαστικών, κυρίως πολυαιθυλενίου, χρησιμοποιούνται κάθε χρόνο σε γεωργικές εφαρμογές παγκοσμίως (1,6 Mt στην Ευρώπη). Η ποσότητα αυτή αυξάνεται σταθερά. Η μισή απ’ αυτή την ποσότητα χρησιμοποιείται σε προστατευόμενες καλλιέργειες (φύλλα θερμοκηπίων και χαμηλών τούνελ, φύλλα εδαφοκάλυψης κ.λπ.). Οι συνέπειες είναι ο χειρισμός τεράστιων όγκων γεωργικών πλαστικών αποβλήτων και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, σύμφωνα με τον Δημήτρη Μπριασούλη και τον Μιχάλη Χισκάκη από το Τμήμα Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, που βρέθηκαν σε εκδήλωση που διοργάνωσε το Κοινωφελές Ίδρυμα Α.Κ. Λασκαρίδη, στο πλαίσιο του προγράμματος «Νέα Γεωργία για τη Νέα Γενιά», σε συνεργασία με τον Ελληνικό Σύνδεσμο Φυτοπροστασίας (ΕΣΥΦ).
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι στόχος για την επίλυση του προβλήματος είναι, μεταξύ άλλων, η ανάπτυξη πρότυπων διαδικασιών και ολοκληρωμένων μεθοδολογιών για τη επισήμανση των ροών όλων των γεωργικών πλαστικών αποβλήτων, ώστε να γίνει εφικτή η διαχείρισή τους προς την καλύτερη δυνατή εναλλακτική επεξεργασία και αξιοποίησή τους, με προτεραιότητα στην ανάκτηση των υλικών.
Μεταξύ άλλων, αναφέρονται στον καθαρισμό και απορρύπανση των κενών συσκευασιών αγροχημικών για τον αποχαρακτηρισμό τους από επικίνδυνα σε μη επικίνδυνα απόβλητα, στον μηχανισμό διασφάλισης του επιτυχούς αποχαρακτηρισμού, στην αξιόπιστη, επιστημονικά τεκμηριωμένη, μεθοδολογία απορρύπανσης, στην ιχνηλασιμότητα, στο σύστημα ποιοτικού ελέγχου, στη διαλογή στην πηγή σε ομογενοποιημένες κατηγορίες υλικών, πολυμερών, στο σύστημα ποιοτικού ελέγχου και στα κριτήρια ανακυκλωσιμότητας. Προτείνεται επίσης:
- Η ιχνηλασιμότητα από το επίπεδο των παραγωγών / εισαγωγέων αγροτικών πλαστικών και προμηθευτών, στους αγρότες, στους χώρους συγκέντρωσης και στην τελική διάθεση των ομοιογενών, συμπιεσμένων και επισημασμένων (labelled) γεωργικών πλαστικών.
- Η επισήμανση (Labelling) των γεωργικών πλαστικών αποβλήτων να καλύπτει ολόκληρο τον κύκλο ζωής των γεωργικών πλαστικών καθώς και τις συνιστώμενες ή δυνατές εναλλακτικές αξιοποίησής τους.
- Τεχνικές οδηγίες για τη χρήση, συλλογή, μεταφορά και διαχείριση – αξιοποίηση των APW.
- Οικονομικό σχήμα το οποίο συμπεριλαμβάνει τέλη και ανταποδοτικά οφέλη, έσοδα και έξοδα και ελέγχεται από εθνικό φορέα σε στενή συνεργασία με όλους τους ενδιαφερόμενους (stakeholders) και εποπτεία από τα αρμόδια υπουργεία.
- Εφαρμογή του ισχύοντος ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου (CEP) με στόχο την αποτροπή των πρακτικών κακής διαχείρισης και επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, των προϊόντων και της δημόσιας υγείας.
Τα πλαστικά απόβλητα στη γεωργία, η διαχείρισή τους στη χώρα μας, αλλά και οι καλές πρακτικές από το εξωτερικό αποτελούν ζητούμενα για τους εμπλεκόμενους, ενώ ειδικότερα η μείωση της χρήσης των πλαστικών στον αγροτικό τομέα και η διαχείριση των επικίνδυνων από φυτοφάρμακα συσκευασιών μέσα και από την παροχή κινήτρων στους αγρότες αποτελούν βασικές προτεραιότητες της κυβέρνησης.
Σύμφωνα με τη δρ. Αγγελική Κοσμοπούλου, εκτελεστική διευθύντρια του Κοινωφελούς Ιδρύματος Α.Κ. Λασκαρίδη, η κατάσταση με τα γεωργικά απόβλητα, τα οποία, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του αρμόδιου υπουργείου, ξεπερνούν το 30% του συνόλου των στερεών αποβλήτων της χώρας μας, είναι αποκαρδιωτική. Δυστυχώς σήμερα η Ελλάδα δεν διαθέτει σχεδιασμό για την αντιμετώπιση των αποβλήτων που προέρχονται από τη γεωργία. Το Κοινωφελές Ίδρυμα Α.Κ. Λασκαρίδη «βλέπει» έντονα το πρόβλημα όταν αυτό είναι πλέον μη διαχειρίσιμο, στο θαλάσσιο περιβάλλον, με το πλοίο TYPHOON που έχει παρέμβει στον καθαρισμό απομακρυσμένων ακτών από την Αττική μέχρι την Κρήτη. Όταν τα απόβλητα φτάνουν στη θάλασσα, το πρόβλημα δεν έχει λύση, παρά μόνο μια «πυροσβεστική» αντιμετώπιση. Η λύση βρίσκεται στην πηγή: στην ορθή διαλογή, την ανακύκλωση – επαναχρησιμοποίηση και τη συνολική διαχείριση αποβλήτων.
Τη δέσμευση του προγράμματος «Νέα Γεωργία για τη Νέα Γενιά» για την ευαισθητοποίηση της νέας γενιάς αγροτών σχετικά με την ορθή διαχείριση των πλαστικών στη γεωργία, τoνίζει η διευθύνουσα σύμβουλος του προγράμματος Έφη Λαζαρίδου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει η κ. Λαζαρίδου, διαπιστώνεται ότι το 80% της θαλάσσιας ρύπανσης προέρχεται από τη στεριά και προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης αυτής της πρόκλησης εντάσσεται η προσπάθεια του ιδρύματος να υποστηρίξει τον εκσυγχρονισμό και την ανταγωνιστικότητα του αγροδιατροφικού κλάδου.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η χρήση των πλαστικών στη γεωργία είναι ευρεία: θερμοκήπια, εδαφοκάλυψη, σωληνώσεις, αρδευτικά, συσκευασίες φυτοπροστατευτικών και λιπασμάτων. Υπολογίζεται ότι μόλις 10% των πλαστικών γεωργίας ανακυκλώνεται διεθνώς. Στην Ε.Ε. τα πλαστικά γεωργίας ξεπερνούν το 1,3 εκατ. τόνους ετησίως, η ανάκτησή τους είναι μόλις 46%, ενώ η μηχανική ανακύκλωση μόλις 23%.
Τα υπόλοιπα καίγονται στην ύπαιθρο, θάβονται στο σημείο χρήσης, αποτίθενται παράνομα σε ακατάλληλους χώρους, καταλήγουν σε χωματερές. Πρόβλημα που εντάθηκε όταν μετά το 2018 η Κίνα άλλαξε την πολιτική της ως αποδέκτης πλαστικών αποβλήτων.
Από την άλλη μεριά, οι ευρωπαϊκές οδηγίες επιβάλλουν αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανόνες και κυρώσεις.
Η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική έχει στο κέντρο της πράσινες και αειφόρες στρατηγικές. Τρεις από τους συνολικά 9 άξονες της νέας ΚΑΠ αφορούν το περιβάλλον και το κλίμα.
Επίσης, η πίεση των πολιτών και καταναλωτών για βιώσιμες πρακτικές εξαναγκάζει τους αγοραστές των διεθνών εταιρειών μεταποίησης και των αλυσίδων λιανικής να εξετάζουν προσεκτικά τις πρακτικές των προμηθευτών τους. Όσοι εξάγουν προϊόντα στο εξωτερικό, διαπιστώνουν ότι σταδιακά η πιστοποίηση βιώσιμων πρακτικών που, μεταξύ άλλων, αφορούν τη διαχείριση των πλαστικών αποβλήτων ανάγεται σε προϋπόθεση για εμπορική συμφωνία.
Η Ελλάδα καλείται να σχεδιάσει συνολικό σύστημα για τα πλαστικά απόβλητα της γεωργίας. Η ορθή διαχείρισή τους αποτελεί κρίσιμο κρίκο για τη μετάβαση σε μία κυκλική οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Η άποψη των ειδικών είναι ότι μία τέτοια μετάβαση χρειάζεται:
- Θεσμικές υποδομές
- Ρυθμιστικό πλαίσιο
- Κίνητρα στην αγορά και στον κλάδο
- Μετεξέλιξη της αγοράς μέσω τεχνολογικής καινοτομίας
- Πρωτοβουλία ΕΣΥΦ για ανακύκλωση συσκευασιών
Σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων, σύμφωνα με τη γενική διευθύντρια του ΕΣΥΦ Φραντζέσκα Υδραίου, ο ΕΣΥΦ, ανταποκρινόμενος στις απαιτήσεις της σύγχρονης ευρωπαϊκής νομοθεσίας τις σχετικές με την Κυκλική Οικονομία, θα υποβάλει άμεσα φάκελο για έγκριση Συλλογικού Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών με την επωνυμία «CYCLOS» και σκοπό την ανακύκλωση των συσκευασιών. Το νέο σύστημα ακολουθεί τις βασικές αρχές των ώριμων συστημάτων διαχείρισης συσκευασιών φυτοπροστατευτικών προϊόντων που υλοποιούνται στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (όπως της Γαλλίας και της Κύπρου, παραδείγματα που είδαμε σήμερα) και έχει προσαρμοστεί στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής γεωργίας (μικρός και κατακερματισμένος κλήρος, μικρές ποσότητες πλαστικών αποβλήτων ανά αγρότη). Θα είναι ένα σύστημα που θα δώσει λύση σε ένα μακροχρόνιο πρόβλημα, θα διαφυλάξει την υγεία των αγροτών και θα προστατεύσει το περιβάλλον.
