Του Απόστολου Βαλτά*
Ο ρόλος του φαρμακοποιού είναι διττός. Αφενός μεν του επιστήμονα υγείας, ο οποίος με τις γνώσεις που διαθέτει χορηγεί την ενδεδειγμένη φαρμακευτική αγωγή στον ασθενή σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού, αφετέρου δε του συμβούλου υγείας. Ο ρόλος αυτός είναι ιδιαίτερα σημαντικός σήμερα, σε μια περίοδο που παγκοσμίως τα Συστήματα Υγείας δέχονται μεγάλες πιέσεις στα οικονομικά τους. Αυτό τα εξωθεί σε περιορισμό των παροχών τους. Η κατάσταση αυτή απειλεί σε μεγάλο ποσοστό το μέλλον τους, και για τον λόγο αυτό επιβάλλεται η αλλαγή κατεύθυνσής τους σε πιο ασθενοκεντρικό προσανατολισμό που μπορεί να επιτρέψει τη βέλτιστη δυνατή διαχείριση πόρων/αναγκών. Στα πλαίσια αυτά ο φαρμακοποιός σήμερα διεθνώς διαδραματίζει αναγνωρισμένα πρωταγωνιστικό ρόλο σε θέματα που μέχρι σήμερα ακούγονταν μεν αλλά δυστυχώς δεν τους δόθηκε στο παρελθόν η δέουσα σημασία, όπως η συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή, η συνεχής παρακολούθηση για την προφύλαξη από τις παρενέργειες, τις αντενδείξεις και τις αλληλεπιδράσεις των φαρμάκων, η αναφορά των παρενεργειών στον ΕΟΦ, η αυτοθεραπεία, ο ενδεδειγμένος τρόπος καταστροφής των ληγμένων φαρμάκων και βεβαίως το σημαντικότερο όλων που είναι η πρόληψη!
Όσα καινοτόμα φάρμακα και να ανακαλυφθούν από τις φαρμακευτικές βιομηχανίες και τους ερευνητές, εάν ο ασθενής δεν συμμορφώνεται με την αγωγή, δεν θα μπορέσει το φάρμακο να είναι αποτελεσματικό. Κατανοεί λοιπόν κανείς τον τεράστιο ρόλο των φαρμακοποιών σε αυτή την αλυσίδα που ο τελευταίος κρίκος είναι ο ασθενής.
Ο φαρμακοποιός αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ του ιατρού και του ασθενούς στη διαχείριση της ασθένειας. Διαθέτει σημαντικές γνώσεις σχετικά με τη δράση των φαρμάκων καθώς και περισσότερο χρόνο, τον οποίο μπορεί να χρησιμοποιήσει γόνιμα συνεπικουρώντας στην προσπάθεια του ιατρού για να βοηθήσει τον ασθενή.
Η συμμόρφωση στη θεραπεία είναι μια ανεκτίμητη υπηρεσία των φαρμακοποιών τόσο για την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής όσο και για την εξοικονόμηση πόρων του συστήματος.
Σύμφωνα με τις μελέτες στις ΗΠΑ και στη Μεγάλη Βρετανία, το 50% των ασθενών δεν λαμβάνει το φάρμακό του όπως αυτό έχει συνταγογραφηθεί, με αποτέλεσμα να έχουμε ετησίως 125.000 θανάτους που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Το 10% των περιπτώσεων από τη μη συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή καταλήγει ως περιστατικό σε νοσοκομείο.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι το 50% των περιστατικών της μη συμμόρφωσης θα μπορούσε εύκολα να αποφευχθεί με καλύτερη οργάνωση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.
Από την άλλη πλευρά βελτίωση κατά 10% της συμμόρφωσης των ασθενών στη λήψη της φαρμακευτικής αγωγής οδηγεί σε εξοικονόμηση των δαπανών στο Σύστημα Υγείας κατά 29%.
Στον τομέα της πρόληψης οι φαρμακοποιοί όχι μόνο είμαστε διαχρονικώς δίπλα σε κάθε δράση και προγραμματισμό του υπουργείου Υγείας και της Πολιτείας, αλλά και σε πολλές περιπτώσεις προηγούμαστε ως επιστημονικός κλάδος των σχεδιασμών της πολιτείας.
Τα 11.500 φαρμακεία τα οποία είναι άριστα κατανεμημένα στο σύνολο της χώρας κι έτσι αποτελούν τα πλέον προσβάσιμα σημεία παροχής υπηρεσιών υγείας, μπορούν να αποτελέσουν τον θεμέλιο λίθο στην αναμόρφωση του εγχώριου Συστήματος Υγείας και στον τομέα της πρόληψης.
Ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος, αλλά και όλοι οι τοπικοί Φαρμακευτικοί Σύλλογοι έχουν ήδη χαράξει μια νέα πολιτική ενεργής συμμετοχής του φαρμακείου σε δράσεις όπως η εκστρατεία κατά του καπνίσματος, οι αντιγριπικοί εμβολιασμοί, η καταπολέμηση της αλόγιστης χρήσης των αντιβιοτικών, η συμμόρφωση των ασθενών στη φαρμακευτική αγωγή, η ορθή χρήση των φαρμάκων και των αναπνευστικών συσκευών, η ευαισθητοποίηση του πληθυσμού στην αποφυγή ή την αντιμετώπιση μεταδιδόμενων ασθενειών κ.λπ.
Οι δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης έχουν άμεσα και απτά αποτελέσματα. Το φαρμακείο ως πυλώνας πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας μπορεί να αποτελέσει το κέντρο αυτών των προσπαθειών. Ο Π.Φ.Σ. πρωτοστατεί και στον τομέα αυτό εκπαιδεύοντας τους φαρμακοποιούς στη χρήση εισπνεόμενων φαρμάκων. Στην αναγκαιότητα της εκπαίδευσης αυτής συντελούν τα εξής στοιχεία:
- Tο παιδικό άσθμα αποτελεί τη συχνότερη χρόνια πνευμονοπάθεια στα παιδιά. Περίπου 1 στα 3 παιδιά έχει πάρει ή παίρνει εισπνεόμενα φάρμακα. Επίσης 3 στους 20 ενήλικες χρειάζονται εισπνεόμενα φάρμακα για χρόνια αντιμετώπιση του άσθματος ή της ΧΑΠ (χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας). Τέλος, πολλά παιδιά αλλά και ενήλικες με σοβαρές πνευμονοπάθειες χρησιμοποιούν νεφελοποιητές σε χρόνια βάση.
- Από πολλές μελέτες είναι αποδεδειγμένο ότι ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των ασθενών αυτών δεν χρησιμοποιεί σωστά τις συσκευές εισπνεομένων φαρμάκων και ένα παρόμοιο ποσοστό δεν έχει καλή συμμόρφωση στη μακροχρόνια λήψη τους. Η κακή χρήση των συσκευών οφείλεται κυρίως στον περιορισμένο χρόνο που διαθέτουν οι πάροχοι υγείας στο θέμα αυτό, ενώ για τη μείωση της κακής συμμόρφωσης οι μέθοδοι που εφαρμόζονται έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα.
Επίσης η φετινή στοχευμένη καμπάνια του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου για τον εμβολιασμό είχε σαν αποτέλεσμα να αυξηθούν οι εμβολιασθέντες κατά 40%. Από τους 2,2 εκατομμύρια εμβολιασθέντες που είχαμε τον περασμένο χρόνο, φέτος θα εμβολιαστούν περίπου 3 εκατομμύρια άτομα.
Τα έμμεσα οφέλη αυτής πρωτοβουλίας δεν είναι δυνατό να αποτιμηθούν ακόμη, αλλά αν αναλογισθεί κανείς ότι σύμφωνα με στοιχεία του ΕΟΔΥ για το 2018 καταγράφηκαν πολύ περισσότερα σοβαρά κρούσματα εργαστηριακά επιβεβαιωμένης γρίπης σε σύγκριση με το 2017 [374 νοσηλευόμενοι σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) έναντι 107 το 2017 και 154 θάνατοι έναντι 42 το 2017] κατανοεί κανείς την αναγκαιότητα του εμβολιασμού.
Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, η μεγάλη πλειονότητα των ασθενών με εργαστηριακά επιβεβαιωμένη γρίπη οι οποίοι νοσηλεύτηκαν σε ΜΕΘ ή κατέληξαν δεν είχαν κάνει το αντιγριπικό εμβόλιο, παρότι ανήκαν σε ομάδα αυξημένου κινδύνου για την οποία συστήνεται ο εμβολιασμός. Τούτο καταδεικνύει τη σημασία του αντιγριπικού εμβολιασμού και τον σημαντικό ρόλο που επιτελούν οι φαρμακοποιοί.
Οι φαρμακοποιοί διακατέχονται από αίσθημα υψηλής ευθύνης για το έργο που επιτελούν και ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος είναι ανοικτός σε συνέργειες με τους άλλους φορείς των επαγγελματιών υγείας και την Ένωση Ασθενών αλλά και την πολιτεία για την ανάπτυξη ενός βιώσιμου συστήματος υγείας που θα είναι στοχευμένο στην ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των ασθενών.
