Της Βάσως Βεγίρη
[email protected]
Στη μεταπολεμική ιστορία της ΔΕΘ η αναβολή της περσινής (2020) διοργάνωσης της Έκθεσης, λόγω της υγειονομικής συγκυρίας που επέφερε η πανδημία του νέου κορονοϊού Covid-19, αποτελεί μοναδικό γεγονός.
Δεν είναι, όμως, αντιθέτως, λίγες οι δυσκολίες που ξεπέρασε ο θεσμός στα 95 χρόνια ιστορίας από την 1η διοργάνωση του 1926 και τις 84 Γενικές Εκθέσεις που αριθμεί το «βιογραφικό» του μέχρι και το 2019, όπως και η μεγάλη κοινωνική συνεισφορά της ΔΕΘ στην πόλη και την ευρύτερη περιοχή σε δύσκολες συγκυρίες, όπως ακριβώς και στη διάρκεια της πανδημίας με τη λειτουργία εντός της ΔΕΘ εμβολιαστικού κέντρου και με δωρεές ενίσχυσης του εξοπλισμού των νοσοκομείων αναφοράς Covid-19.
Λίγοι το γνωρίζουν, αλλά η 3η ΔΕΘ τον Σεπτέμβριο του 1928 αναγκάστηκε να αλλάξει ημερομηνίες (πραγματοποιήθηκε τελικά από 31 Σεπτεμβρίου μέχρι 16 Οκτωβρίου) εξαιτίας -και τότε- υγειονομικών συνθηκών, συγκεκριμένα λόγω επιδημίας δάγκειου πυρετού.
Μόλις έναν χρόνο πριν, εξάλλου, η 2η ΔΕΘ του 1927 λόγω της μεγάλης επιτυχίας της πρώτης διοργάνωσης είχε μπει στο στόχαστρο Βουλγάρων πρακτόρων-τρομοκρατών που συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια της Έκθεσης κατηγορούμενοι για σχέδιο επίθεσης στη ΔΕΘ, το Κυβερνείο, το Στρατηγείο και σε αποθήκες πυρομαχικών. Την ίδια χρονιά, ένα απόγευμα η ΔΕΘ βυθίστηκε στο σκοτάδι λόγω διακοπής της ηλεκτροδότησης.
Το 1929 η παγκόσμια οικονομική κρίση επηρέασε σημαντικά τη λειτουργία της 4ης ΔΕΘ. Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό με την εταιρεία Life Savers που μοίραζε δωρεάν καραμέλες και λόγω της κρίσης επικράτησε πανζουρλισμός στο περίπτερό της. Μόλις 29 ημέρες μετά τη λήξη της έκθεσης έρχεται η «Μαύρη Τρίτη» και το κραχ στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, που πυροδότησε τη Μεγάλη Ύφεση.
Η επιτυχία των πρώτων διοργανώσεων θορυβεί τους βιομηχάνους της λεγόμενης «Παλαιάς Ελλάδας» που θέλουν να μεταφέρουν την Έκθεση στην πρωτεύουσα. Ο τότε πρόεδρος των Βιομηχάνων Αθηνών-Πειραιώς Α. Χατζηκυριάκος με εμπιστευτική εγκύκλιό του καλεί τις αθηναϊκές επιχειρήσεις να απέχουν από την 5η ΔΕΘ (14-30 Σεπτεμβρίου 1930) αλλά αποτυγχάνει.
Δύο χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια της 7ης ΔΕΘ του 1932, συγκεκριμένα στις 28 Σεπτεμβρίου, ο Εγκέλαδος χτυπά τη Χαλκιδική, αφήνοντας μάλιστα πίσω του εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες και κάνοντας ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία του φυσικά και στη Θεσσαλονίκη. Η ΔΕΘ προσφέρει τις εισπράξεις της 1ης Οκτωβρίου υπέρ των σεισμοπλήκτων.
Η 15η ΔΕΘ του 1940 (22 Σεπτεμβρίου – 22 Οκτωβρίου) είναι η πρώτη που πραγματοποιήθηκε στις νέες εγκαταστάσεις, αλλά και η τελευταία προπολεμική Γενική Έκθεση. Έξι ημέρες μετά τη λήξη της ο Ιωάννης Μεταξάς αρνείται να παραδώσει τη χώρα και αρχίζει η ιταλική επίθεση. Τα περίπτερα εγκαταλείπονται με τα εκθέματά τους, τα οποία δυστυχώς λεηλατούνται από τους ίδιους τους Θεσσαλονικείς, ενώ στις 11 Απριλίου του 1941 εγκαταστάθηκαν στους χώρους της ΔΕΘ γερμανικές μονάδες που παρέμειναν καθ’ όλη τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα αρχεία της Έκθεσης, ο εξοπλισμός και τα έπιπλα λεηλατούνται, ενώ πολλά περίπτερα μετατρέπονται σε αποθήκες πυρομαχικών. Τον Οκτώβριο του 1944 και με διαφαινόμενη την ήττα τους οι Γερμανοί ανατινάζουν τα πολεμοφόδιά τους και μαζί με αυτά και τα εν λόγω περίπτερα της ΔΕΘ. Μετά την αποχώρηση του γερμανικού στρατού τα Περίπτερα επισκευάστηκαν και αξιοποιήθηκαν ως αποθήκες από τις δυνάμεις των συμμάχων. Το 1949 και μετά από προσπάθειες των εργαζομένων της, η ΔΕΘ εντάσσεται στο σχέδιο Μάρσαλ για την αποκατάστασή της. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι το προσωπικό της ΔΕΘ τη δεκαετία 1940-1950 είχε αποσπαστεί κυρίως στον Ερυθρό Σταυρό.
Η 16η ΔΕΘ -η πρώτη μεταπολεμική διοργάνωση- πραγματοποιείται το 1951 και δίνει ανάσα ζωής στην πολύπαθη από την περίοδο του πολέμου οικονομία της πόλης.
Η ΔΕΘ του 1955 σημαδεύεται από τον διωγμό των Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη. Το περίπτερο της Τουρκίας στη ΔΕΘ κλείνει πριν ολοκληρωθεί η Έκθεση.
Τα εγκαίνια της 39ης ΔΕΘ στις 31 Αυγούστου του 1974, μετά την κατάρρευση της χούντας στα τέλη Ιουλίου, σηματοδοτούν την έναρξη της μεταπολίτευσης. Μιάμιση ώρα πριν από τα εγκαίνια της ΔΕΘ ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής πραγματοποίησε την ιστορική ομιλία του σε 300.000 κόσμο που τον αποθέωσε. Στην ίδια διοργάνωση, το Περίπτερο της Κύπρου μετά την τουρκική εισβολή στη Μεγαλόνησο και τα θλιβερά γεγονότα από την «Επιχείρηση Αττίλα» γίνεται χώρος προσκυνήματος για τους Θεσσαλονικείς, ενώ από τα εκδοτήρια της Έκθεσης πωλούνται εισιτήρια για τη μεγάλη καλλιτεχνική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου στο γήπεδο του ΠΑΟΚ υπέρ των θυμάτων της Κύπρου.
Η 43η ΔΕΘ του 1978 πραγματοποιήθηκε μόλις δύο μήνες μετά τον καταστρεπτικό σεισμό της Θεσσαλονίκης. Η διοίκηση της ΔΕΘ είχε επιδοθεί σε ένα «ράλι» για την έγκαιρη επισκευή των εκθεσιακών εγκαταστάσεων αλλά και για τη δημιουργία νέων. Τότε κατασκευάστηκε και πρωτολειτούργησε το Περίπτερο 13, το μεγαλύτερο Περίπτερο της ΔΕΘ. Τα εγκαίνια της ΔΕΘ, λόγω των μετασεισμών που συνεχίζονταν από τον Ιούλιο, τελέστηκαν από τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή σε εξωτερικό χώρο, συγκεκριμένα έξω από το Παλέ ντε Σπορ, ενώ ο ίδιος επίσης είχε δώσει εντολή κατά την άφιξή του στην πόλη να μην πραγματοποιηθεί η συνήθης λαϊκή υποδοχή.
Στην 46η ΔΕΘ του 1981η μεγάλη απεργία στο λιμάνι της πόλης (ΟλΘ) δημιουργεί προβλήματα στην εισαγωγή των εκθεμάτων.
Στην 66η ΔΕΘ του 2001, τα νέα της πρωτοφανούς τρομοκρατικής επίθεσης στους δίδυμους πύργους του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στη Νέα Υόρκη (ΗΠΑ) παγώνουν το επιχειρηματικό κλίμα στην Έκθεση και το αμερικανικό περίπτερο κλείνει και ξανανοίγει μετά από τρεις ημέρες με αυξημένα μέτρα ασφαλείας.
Η 85η ΔΕΘ του 2020 πέφτει «θύμα» της πανδημίας του νέου κορονοϊού (Covid-19) και αναβάλλεται για το 2021, για λόγους προάσπισης της δημόσιας υγείας. Πραγματοποιείται, ωστόσο, με επιτυχία το «Thessaloniki Helexpo Forum», ένα πολιτικο-οικονομικό φόρουμ σε υβριδική μορφή, που είχε ούτως ή άλλως σχεδιάσει ο εθνικός εκθεσιακός φορέας και διασώζει το πολιτικό κομμάτι της ΔΕΘ και τις επισκέψεις του πρωθυπουργού και των αρχηγών της αξιωματικής αντιπολίτευσης, πλαισιώνοντάς το με συνεδριακές εκδηλώσεις για καίρια θέματα της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας.
Το Thessaloniki Helexpo Forum καθιερώνεται ως θεσμός και για τις επόμενες διοργανώσεις και θα πραγματοποιηθεί και φέτος (1317 Σεπτεμβρίου), έχοντας ως θεματικό επίκεντρο την επόμενη ημέρα για την οικονομία και τη χώρα μετά την πανδημία.
Από τα δεκάδες διαφορετικά πάνελ του θα περάσουν υπουργοί, εκπρόσωποι κομμάτων, επιχειρηματικών φορέων, συνδέσμων, επιχειρήσεων και της αυτοδιοίκησης, αλλά και θεσμικοί παράγοντες, που θα συζητήσουν για τις συνέπειες της πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης και για την επόμενη μέρα και τις προκλήσεις της.
