Η απόσταση μεταξύ μεγαλύτερων και μικρότερων επιχειρήσεων και η ανησυχία σχετικά με την ομαλή συμβίωση τους εντείνουν τις ανησυχίες για το μέλλον του λιανικού εμπορίου το οποίο περιλαμβάνει κυρίως πολύ μικρές και μικρές εμπορικές επιχειρήσεις, σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση Ελληνικού Εμπορίου 2023.
Όπως τονίζεται χαρακτηριστικά η ελληνική εκδοχή των «πολυκρίσεων» που ξεκίνησε με την κρίση χρέους και συνεχίστηκε με την κρίση της πανδημίας και την κρίση ενέργειας επιτάχυνε, και συνεχίζει να επιταχύνει, δομικούς μετασχηματισμούς στον κλάδο του λιανικού εμπορίου.
Ο πληθωρισμός ευνοεί τους μεγάλους
Μια βασική διάσταση των μετασχηματισμών αυτών είναι ο δυισμός μεγέθους –ο οποίος στην ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 2023 φαίνεται να είναι διακλαδικός– ενώ μια δεύτερη διάσταση είναι ο δυισμός σε επίπεδο κλάδου, ο οποίος συνιστά απότοκο των κρίσεων. Οι εκτιμήσεις αναφορικά με την εξέλιξη της ιδιωτικής κατανάλωσης το 2024, αλλά και το 2025, δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξες, αντανακλώντας τις προκλήσεις που έχει μπροστά του ο κλάδος του εμπορίου.
Ειδικότερα ο πληθωρισμός αυξάνει τα έσοδα των super-markets, ενώ μειώνει τα έσοδα των άλλων κατηγοριών του λιανικού εμπορίου. Αυτό συμβαίνει διότι οι καταναλωτές, για να ανταποκριθούν στις πληθωριστικές πιέσεις, εμπλέκονται, όπως δείχνουν σχετικές ερευνητικές εργασίες, σε μια σειρά μορφών εξομάλυνσης της καταναλωτικής δαπάνης.
Αναφορικά με την πορεία των υπολοίπων κλάδων του εμπορίου η έκθεση δείχνει πως τα πολυκαταστήματα δέχθηκαν εξαιρετικά ισχυρή πίεση στα πρώτα έτη της δημοσιονομικής κρίσης, ως συνέπεια της συρρίκνωσης του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι απώλειες, κατά το διάστημα 2012- 2013, ανήλθαν στο -13,4%, ενώ, κατά τη διετία της πανδημίας, οι απώλειες ανήλθαν σε -12,4% (2018-2019) και -8,9% (2019-2020) αντίστοιχα. Οι θετικές επιδόσεις, όσον αφορά το πρώτο 10μηνο του 2023, διακόπτουν την καθοδική πορεία της προηγούμενης περιόδου, αλλά δεν φαίνεται να υποστηρίζουν (ακόμα) μια δομική αναδιάρθρωση της κατηγορίας.
Οι επιδόσεις ένδυσης – υπόδησης
Η επανεκκίνηση της αγοράς ένδυσης –υπόδησης, μετά την άρση των μέτρων «κοινωνικής αποστασιοποίησης», σχετίστηκε με μια σημαντική ανάκτηση των επιδόσεων της κατηγορίας, η οποία καταγράφηκε επί δύο συναπτά έτη (2020-2021: 29,7%) και (2021-2022: 7,8%). Η διετής αυτή ανάκτηση έδωσε τη δυνατότητα, στη συγκεκριμένη κατηγορία, να απομειώσει τις σωρευτικές απώλειες της περιόδου 2011-2022, οι οποίες προσεγγίζουν το -6,7%.
Η πορεία της διεύρυνσης αποτυπώνεται και στις επιδόσεις του πρώτου 10μηνου του 2023, όπου καταγράφεται μεγέθυνση που προσεγγίζει το 7%. Βέβαια, η μεγέθυνση αυτή αντανακλά (σε μεγάλο βαθμό) τις επιδράσεις της πληθωριστικής κλιμάκωσης.
Σε επίπεδο καταναλωτικής δαπάνης, η πίεση που έχει δεχθεί η συγκεκριμένη κατηγορία αποκρυσταλλώνεται στο στοιχείο πως έχει απωλέσει το 55,7% του μεγέθους της, το διάστημα 2008-2022. Η συρρίκνωση της συγκεκριμένης κατηγορίας, αλλά και το γεγονός ότι είναι ευεπίφορη στους πολύ-μετασχηματισμούς που επιταχύνονται μετά την πανδημική κρίση, υποδεικνύει τη μεταλλαγή της κατηγορίας, η οποία αναμένεται το επόμενο διάστημα.
Σημαντική ανάπτυξη στα καύσιμα – λιπαντικά
Η κατηγορία των «Καυσίμων και λιπαντικών αυτοκινήτων» είναι μια από τις σημαντικότερες του κλάδου του λιανικού εμπορίου και επηρεάζει τις συνολικές επιδόσεις του. Η συγκεκριμένη κατηγορία, μετά το ιδιαίτερα προβληματικό έτος της πανδημίας, όπου έχασε το 1/5 των επιδόσεών της (2019-2020: -20,7%), κατέγραψε δύο έτη σημαντικής μεγέθυνσης (2020-2021: 14,9% και 2021-2022: 28,2%), τα οποία της επέτρεψαν να προσεγγίσει τουλάχιστον ονομαστικά τις επιδόσεις που είχε. Η «κανονικοποίηση» των διεθνών τιμών ενέργειας, το πρώτο 10μηνο του 2023, επηρεάζει τις επιδόσεις της συγκεκριμένης κατηγορίας, η οποία παρουσιάζει συρρίκνωση της τάξης του -8,4%. Μάλιστα, η περεταίρω ομαλοποίηση των διεθνών τιμών ενέργειας αναμένεται να περιορίσει τις διακυμάνσεις (upside-down) της κατηγορίας, το 2024.
Η κατηγορία των «Φαρμακευτικών – Καλλυντικών» εξακολουθεί να καταγράφει, για πέμπτο συνεχές έτος, μεγέθυνση (2018-2019: 1,8%, 2019-2020: 18,2%, 2020-2021: 17,9%, 2021-2022: 11,4% και πρώτο 10μηνο 2023: 3%). Η συνεχής αυτή μεγέθυνση της οικονομικής δραστηριότητας της επιτρέπει να καταγράψει θετική σωρευτική μεταβολή, ύψους 10,6%, την περίοδο 2011-2022. Ο περιορισμένος ρυθμός μεγέθυνσης που καταγράφεται το πρώτο 10μηνο του 2023 υποδεικνύει τις επιδράσεις της «κανονικοποίησης», χωρίς πανδημία. Παράλληλα, η συγκεκριμένη κατηγορία δέχεται τον ισχυρό ανταγωνισμό των super-markets.
Ηλεκτρικά είδη – Οικιακός εξοπλισμός
Η κατηγορία των «Επίπλων – Ηλεκτρικών ειδών – Οικιακού εξοπλισμού» συνεχίζει να καταγράφει θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης, για τρίτο συνεχές έτος (2020-2021: 20,8%, 2021-2022: 15,7% και πρώτο 10μηνο 2023: 4,8%). Οι σημαντικοί ρυθμοί μεγέθυνσης, κατά τα έτη 2021 και 2022, έδωσαν τη δυνατότητα στη συγκεκριμένη κατηγορία να απομειώσει τις σωρευτικές απώλειες της περιόδου 2011-2022 (-7,2%). Μάλιστα, η διατήρηση της δυναμικής, όπως διαφαίνεται στις επιδόσεις του πρώτου 10μηνου, αναμένεται να συνεισφέρει στην περαιτέρω απομείωση των σωρευτικών απωλειών.
Ειδικότερα, το πρώτο 9μηνο του 2023 (σε σύγκριση με το πρώτο 9μηνο του 2022), το μέγεθος της συνολικής οικοδομικής δραστηριότητας παρουσίασε αύξηση κατά 9% στον αριθμό των οικοδομικών αδειών, κατά 13,7% στην επιφάνεια και κατά 17,4% στον όγκο. Δεύτερον τα vouchers προγραμμάτων, όπως το «ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΩ – ΑΛΛΑΖΩ ΣΥΣΚΕΥΗ» ή το «ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΩ – ΑΛΛΑΖΩ ΘΕΡΜΟΣΙΦΩΝΑ», χρησιμοποιήθηκαν για την αγορά νέων συσκευών από καταστήματα λιανικών πωλήσεων.
Η κατηγορία των «Βιβλίων – Χαρτικών – Λοιπών ειδών» παρουσίασε μια εντονότερη ανθεκτικότητα, σε σχέση με τις υπόλοιπες κατηγορίες του λιανικού εμπορίου, ενώ είναι αυτή που επηρεάστηκε (συγκριτικά) λιγότερο από την «πανδημική κρίση» (2019-2020: -5,8%). Η αυξημένη αυτή ανθεκτικότητα αποτυπώνεται στις θετικές σωρευτικές επιδόσεις της περιόδου 2011-2022 (38%). Η θετική πορεία της συγκεκριμένης κατηγορίας αποτυπώνεται στο στοιχείο ότι καταγράφει μια τριετία μεγέθυνσης (2020-2021: 19,5%, 2021-2022: 6,9% και πρώτο 10μηνο 2023: 4,9%). Ενθαρρυντικό στοιχείο για την ανθεκτικότητα της συγκεκριμένης κατηγορίας είναι το γεγονός ότι πολλά από τα προϊόντα που προσφέρει θεωρούνται πλέον ευρείας κατανάλωσης.
